Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Toni Morrison (ing. Toni Morrison; doğum adı — Xloya Ardeliya Uofford, ing. Chloe Ardelia Wofford; 18 fevral 1931[…] – 5 avqust 2019[…], Bronks, Nyu-York ştatı) — ABŞ yazıçısı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1993), Azadlıq Prezident medalının sahibi.
| Toni Morrison | |
|---|---|
 | |
| Doğum adı | Chloe Ardelia Wofford |
| Doğum tarixi | 18 fevral 1931[…] |
| Vəfat tarixi | 5 avqust 2019[…](88 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | yazıçı, roman yazıçısı, librettoçu, universitet müəllimi[d], şair, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, səsli kitab hekayəçəsi[d], redaktor |
| Janr | Afroamerikan ədəbiyyatı[d] |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
| tonimorrisonsociety.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Amerikan yazıçısı Toni Morrison Nobel mükafatı alan ilk qara dərili qadındır. Əsl adı və soyadı Kloi Entoni Uofforddur. Ohayo ştatında, zavod fəhləsi ailəsində doğulmuşdur. Ədəbiyyata kiçik yaşlarından maraq göstərmişdi. Sevimli yazıçıları Ceyn Ostin və Lev Tolstoy olmuşdu. Atasının amerikan zəncilərinin həyat haqqında danışdığı əhvalatlar da onda yazmağa maraq oyandırmışdı.
Toni Morrison Hovard və Kornuell universitetlərini ingilis filologiyası üzrə müvafiq olaraq bakalavr və magistr dərəcəsi ilə bitirmişdi. Magistr dissertasiyası Uilyam Folkner və Virciniya Vulfun əsərlərindəki intihar hadisələrinə həsr olunmuşdu. Pedaqoji sahəni seçən Morrison Cənubi Texas, sonra isə Hovard universitetlərində ingilis dili müəllimi kimi çalışmışdı. 1957-ci ildə o, yamaykalı memar Hubert Morrisona ərə getmişdi. Yeddi il sonra ayrılsalar da Toni keçmiş ərinin soyadını saxlamış və bu soyadla məşhurlaşmışdı.
Yeniyetmə ikən yazdığı ilk hekayə mavi gözlərinin olmasını arzulayan zənci qız haqqında idi. Məşhur kitab nəşriyyatında — "Rendom Haus"da çalışdığı 1967-ci ildə Toni bu hekayənin ideyası əsasında "Ən mavi gözlər" romanını yazmışdı. Nəşriyyatda o, daha çox afroamerikan mənşəli müəlliflərin kitablarının çapa hazırlanması ilə məşğul olurdu. Məhəmməd Əli, Endrü Yanq, Ancela Devis kimi məşhur qaradərililərin əsərləri Toninin redaktəsi ilə çap edilmişdi.
Süjetinin gözlənilməzliyi ilə seçilən "Ən mavi gözlər" 1970-ci ildə işıq üzü gördü və böyük oxucu rəğbəti qazandı. Müəllifin müxtəlif əxlaqi meyarlarla yaşayan zənci qadınlarının həyatından bəhs edən "Sula" romanı (1972) da bestsellerə çevrildi və növbəti ilin milli kitab mükafatını aldı. "Solomonun nəğməsi" (1977) romanının taleyi isə daha uğurlu oldu. Morrison bu romanda köləlikdən xilas olan və öz köklərini axtaran zəncinin həyat hekayəsini təsvir etmişdi. Kitab Milli ədəbiyyat tənqidçiləri cəmiyyətinin, habelə Amerika Ədəbiyyat və İncəsənət Akademiyasının mükafatına layiq görüldü. Bir neçə il ərzində gənc zənci qadın heç kimin tanımadığı nəşriyyat işçisindən Amerikanın populyar yazıçısına çevrilmişdi. Bu, həqiqətən də, ciddi uğur idi.
Həm də ədəbi sahədə qazanılan uğur müəllifin ictimai statusuna da təsirsiz ötüşməmişdi. 1984-cü ildə Toni Morrison artıq Nyu-York ştatındakı Albert Şveytser universitetinə professor kürsüsünə dəvət olunmuşdu.
"Sevimli qadın" (1987) romanı qazanılan uğurların təsadüfi olmadığını sübut etdi. Bu əsərə görə müəllif 1988-ci ildə Puliser mükafatı aldı. İsveç Akademiyasının nominantlar arasından növbəti laureat seçiminə də "Sevimli qadın"ın böyük təsiri olmuşdu. Amerika zəncilərinin Cənubla Şimal arasındakı vətəndaş müharibəsi dövründəki həyatına müraciət edən Toni Morrison yeni doğulmuş qızını kölə kimi böyütməkdənsə, öz əlləri ilə öldürməyi daha məqbul sayan zənci qadının mürəkkəb daxili dünyasını, sarsıntı və iztirablarını bütün faciəviliyi, psixoloji dərinliyi və inandırıcılığı ilə göstərməyə müvəffəq olmuşdu. "Taym" jurnalının keçirdiyi sorğunun nəticələrinə əsasən "Sevimli qadın" XX əsrin 100 ən yaxşı romanı siyahısına daxil edilmişdir.
Öz növbəsində "Nyu-York tayms" qəzetinin 2006-cı ilin mayında son 25 ilin ən gözəl amerikan romanı adlandırdığı bu əsərin motivləri əsasında Ofra Uinfri və Denni Qlover eyni adlı bədii film çəkmişdilər. Zənci qadın Marqaret Qarnerin acı taleyi musiqiçiləri də laqeyd buraxmamışdı. Müəllifin özünün librettosu əsasında Riçard Danielpur "Marqaret Qarner" operasını bəstələmişdi.
Toni Morrison "Caz" (1992), "Cənnət" (1998) romanlarının, uşaqlar üçün yazılmış "Böyük qutu" (2000) və "Yaxşı adamların kitabı" (2002) kimi hekayə və nağıl məcmuələrinin də müəllifidir. 1992-ci ildə Harvard universitetində oxuduğu mühazirələr əsasında Amerika cəmiyyətinin köklü problemlərinə toxunan "Qaranlıqda oyun. Ağlıq və ədəbi təxəyyül" esselər kitabını çap etdirmişdir.
1993-cü ildə Toni Morrison "əyani təsir gücü və poetik mükəmməlliyi ilə səciyyəvi olan romanlarında amerikan reallığının mahiyyətini göz önündə canlandırdığına görə" Nobel mükafatı laureatı adını almışdı. Amma mükafat bir növ düşərli olmamışdı. Stokholmdakı təqdimat mərasimindən az sonra yazıçının Nyu-Yorkun Rokland səmtindəki villası yanıb külə dönmüşdü.
Hazırda Toni Morrison nüfuzlu Prinston universitetinin professorudur. Amerika Sənət və Ədəbiyyat Akademiyasının, habelə Amerika Humanitar və Dəqiq Elmlər Akademiyasının üzvü olan zənci qadın, Nobel laureatı T. Eliotun fikrincə, XX əsr Amerika ədəbiyyatının simasını dəyişən sənətkarlar sırasına daxildir.
Toni Morrison qara dərili əhalinin hüquqlarının müdafiəsində və feminizm hərəkatında fəal iştirak edir. ABŞ-də 2008-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində Morrison prezidentliyə ilk real qara dərili namizəd Barak Obamanı dəstəkləyəcəyi barəsində əvvəlcədən bəyanatla çıxış etmişdi.
İstinadlar
- Toni Morrison // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Toni Morrison, Towering Novelist of the Black Experience, Dies at 88.
- https://www.theguardian.com/books/2019/aug/06/toni-morrison-author-and-pulitzer-winner-dies-aged-88.
- https://www.nytimes.com/2019/08/06/books/toni-morrison-dead.html.
- https://www.neh.gov/about/awards/national-humanities-medals/toni-morrison.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Toni Morrison ing Toni Morrison dogum adi Xloya Ardeliya Uofford ing Chloe Ardelia Wofford 18 fevral 1931 5 avqust 2019 Bronks Nyu York stati ABS yazicisi Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1993 Azadliq Prezident medalinin sahibi Toni MorrisonDogum adi Chloe Ardelia WoffordDogum tarixi 18 fevral 1931 1931 02 18 Vefat tarixi 5 avqust 2019 2019 08 05 88 yasinda Vefat yeri Bronks Nyu York Nyu York stati ABSVefat sebebi agciyer iltihabiTehsili Hovard Universiteti d Kornell UniversitetiFealiyyeti yazici roman yazicisi librettocu universitet muellimi d sair usaq edebiyyati yazicisi sesli kitab hekayecesi d redaktorJanr Afroamerikan edebiyyati d Uzvluyu Amerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasi d Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlaritonimorrisonsociety org Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAmerikan yazicisi Toni Morrison Nobel mukafati alan ilk qara derili qadindir Esl adi ve soyadi Kloi Entoni Uofforddur Ohayo statinda zavod fehlesi ailesinde dogulmusdur Edebiyyata kicik yaslarindan maraq gostermisdi Sevimli yazicilari Ceyn Ostin ve Lev Tolstoy olmusdu Atasinin amerikan zencilerinin heyat haqqinda danisdigi ehvalatlar da onda yazmaga maraq oyandirmisdi Toni Morrison Hovard ve Kornuell universitetlerini ingilis filologiyasi uzre muvafiq olaraq bakalavr ve magistr derecesi ile bitirmisdi Magistr dissertasiyasi Uilyam Folkner ve Virciniya Vulfun eserlerindeki intihar hadiselerine hesr olunmusdu Pedaqoji saheni secen Morrison Cenubi Texas sonra ise Hovard universitetlerinde ingilis dili muellimi kimi calismisdi 1957 ci ilde o yamaykali memar Hubert Morrisona ere getmisdi Yeddi il sonra ayrilsalar da Toni kecmis erinin soyadini saxlamis ve bu soyadla meshurlasmisdi Yeniyetme iken yazdigi ilk hekaye mavi gozlerinin olmasini arzulayan zenci qiz haqqinda idi Meshur kitab nesriyyatinda Rendom Haus da calisdigi 1967 ci ilde Toni bu hekayenin ideyasi esasinda En mavi gozler romanini yazmisdi Nesriyyatda o daha cox afroamerikan menseli muelliflerin kitablarinin capa hazirlanmasi ile mesgul olurdu Mehemmed Eli Endru Yanq Ancela Devis kimi meshur qaraderililerin eserleri Toninin redaktesi ile cap edilmisdi Sujetinin gozlenilmezliyi ile secilen En mavi gozler 1970 ci ilde isiq uzu gordu ve boyuk oxucu regbeti qazandi Muellifin muxtelif exlaqi meyarlarla yasayan zenci qadinlarinin heyatindan behs eden Sula romani 1972 da bestsellere cevrildi ve novbeti ilin milli kitab mukafatini aldi Solomonun negmesi 1977 romaninin taleyi ise daha ugurlu oldu Morrison bu romanda kolelikden xilas olan ve oz koklerini axtaran zencinin heyat hekayesini tesvir etmisdi Kitab Milli edebiyyat tenqidcileri cemiyyetinin habele Amerika Edebiyyat ve Incesenet Akademiyasinin mukafatina layiq goruldu Bir nece il erzinde genc zenci qadin hec kimin tanimadigi nesriyyat iscisinden Amerikanin populyar yazicisina cevrilmisdi Bu heqiqeten de ciddi ugur idi Hem de edebi sahede qazanilan ugur muellifin ictimai statusuna da tesirsiz otusmemisdi 1984 cu ilde Toni Morrison artiq Nyu York statindaki Albert Sveytser universitetine professor kursusune devet olunmusdu Sevimli qadin 1987 romani qazanilan ugurlarin tesadufi olmadigini subut etdi Bu esere gore muellif 1988 ci ilde Puliser mukafati aldi Isvec Akademiyasinin nominantlar arasindan novbeti laureat secimine de Sevimli qadin in boyuk tesiri olmusdu Amerika zencilerinin Cenubla Simal arasindaki vetendas muharibesi dovrundeki heyatina muraciet eden Toni Morrison yeni dogulmus qizini kole kimi boyutmekdense oz elleri ile oldurmeyi daha meqbul sayan zenci qadinin murekkeb daxili dunyasini sarsinti ve iztirablarini butun facieviliyi psixoloji derinliyi ve inandiriciligi ile gostermeye muveffeq olmusdu Taym jurnalinin kecirdiyi sorgunun neticelerine esasen Sevimli qadin XX esrin 100 en yaxsi romani siyahisina daxil edilmisdir Oz novbesinde Nyu York tayms qezetinin 2006 ci ilin mayinda son 25 ilin en gozel amerikan romani adlandirdigi bu eserin motivleri esasinda Ofra Uinfri ve Denni Qlover eyni adli bedii film cekmisdiler Zenci qadin Marqaret Qarnerin aci taleyi musiqicileri de laqeyd buraxmamisdi Muellifin ozunun librettosu esasinda Ricard Danielpur Marqaret Qarner operasini bestelemisdi Toni Morrison Caz 1992 Cennet 1998 romanlarinin usaqlar ucun yazilmis Boyuk qutu 2000 ve Yaxsi adamlarin kitabi 2002 kimi hekaye ve nagil mecmuelerinin de muellifidir 1992 ci ilde Harvard universitetinde oxudugu muhazireler esasinda Amerika cemiyyetinin koklu problemlerine toxunan Qaranliqda oyun Agliq ve edebi texeyyul esseler kitabini cap etdirmisdir 1993 cu ilde Toni Morrison eyani tesir gucu ve poetik mukemmelliyi ile seciyyevi olan romanlarinda amerikan realliginin mahiyyetini goz onunde canlandirdigina gore Nobel mukafati laureati adini almisdi Amma mukafat bir nov duserli olmamisdi Stokholmdaki teqdimat merasiminden az sonra yazicinin Nyu Yorkun Rokland semtindeki villasi yanib kule donmusdu Hazirda Toni Morrison nufuzlu Prinston universitetinin professorudur Amerika Senet ve Edebiyyat Akademiyasinin habele Amerika Humanitar ve Deqiq Elmler Akademiyasinin uzvu olan zenci qadin Nobel laureati T Eliotun fikrince XX esr Amerika edebiyyatinin simasini deyisen senetkarlar sirasina daxildir Toni Morrison qara derili ehalinin huquqlarinin mudafiesinde ve feminizm herekatinda feal istirak edir ABS de 2008 ci ilde kecirilen prezident seckilerinde Morrison prezidentliye ilk real qara derili namized Barak Obamani destekleyeceyi baresinde evvelceden beyanatla cixis etmisdi IstinadlarToni Morrison Encyclopaedia Britannica ing Toni Morrison Towering Novelist of the Black Experience Dies at 88 https www theguardian com books 2019 aug 06 toni morrison author and pulitzer winner dies aged 88 https www nytimes com 2019 08 06 books toni morrison dead html https www neh gov about awards national humanities medals toni morrison MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerHemcinin bax