Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qızıl Orduda 1941-ci il repressiyası — İkinci Dünya müharibəsi zamanı Stalin tərəfindən Qızıl Orduda həyata keçirilən repressiya nəzərdə tutulur.
1941-ci ilin iyunundan Sovetlər üzərinə alman hücumunun başlamasına baxmayaraq, 1940-cı ilin oktyabrı ilə 1942-ci ilin fevralı arasında həyata keçirilmişdir. Stalin tərəfindən başladılan bu repressiya ndə xüsusilə hiss edilmişdir.
Zəmin və Böyük təmizləmə
"Böyük təmizləmə" 1936-cı ildən 1938-ci ilə qədər davam edən siyasi repressiyalar kompaniyasıdır. Səbəbi Kommunist partiyasının, hökumət üzvlərinin böyük ölçüdə müxaliflərdən fiziki olaraq təmizlənməsi, kəndlilərin və Qızıl Ordu liderlərinin müxalifətinə son qoymaq, polis nəzarəti yaratmaq, "sabotajçı", "əks-inqilabçı" şəxslərin fiziki olaraq məhvi istəyidir.Rus tarixində ən böyük terror dövrü olan bu dövrə, gizli polisin rəhbəri olan Nikolay Yejova görə Yejovşina dövrü deyilir. Nikolay Yejov, şəxsən bu siyasətin həyata keçirilməsinə rəhbərlik etmiş, sonda özü də "vətənə xəyanət", "dövlət çevrilişi hazırlamaq"da ittiham edilərək, güllələnmişdir. Onun əmri ilə, insanları daha rahat və ucuz öldürmək üçün səyyar qaz otaqları düzəldilmişdi, bütün bunlar məhkəməsiz baş verirdi. "Böyük təmizləmə" zamanı, Stalinin rəhbərlik etdiyi SSRİ-də, 600.000-dən 1.8 milyon nəfərə qədər insan öldürülmüşdür.
Böyük Təmizləmə 1939-cu ildə sonlandırıldı. 1940-cı ilin oktyabrında NKVD-in yeni rəhbəri olan Lavrenti Beriya isə yeni bir təmizləmə dalğası başlatdı. Bu dəfə, xüsusən Sursat Komissarlığı, Aviasiya Komissarlığı, Silahlanma Komissarlığı repressiyanın mərkəzinə çevrildi. Bu komissarlığın yüksək vəzifəli şəxsləri ənənəvi olaraq işğəncə altında təqsirlərini qəbul edir və digərlərinin əleyhinə ifadə verirdilər. Müqəssirlər antisovet fəaliyyət, sabotaj və casusluqda ittiham edilərək həbs edilirdilər. Hərbi sahələrə bağlı komissarlıqlarda gedən repressiya 1941-ci ildə də davam etmişdir.
1941-ci il repressiyası
1941-ci ilin aprel-may aylarında Siyasi Büronun Hərbi Hava Qüvvələrində yüksək qəza nisbəti ilə bağlı araşdırması bir neçə komandirin, o cümlədən Hərbi Hava Qüvvələrinin rəisi, general-leytenant Pavel Rıçaqovun işdən çıxarılmasına səbəb oldu. May ayında alman hərbi təyyarəsi olan Ju 52 Moskvaya endi və gəldiyi uzun yol müddətində heç bir Sovet hərbi hava hücumundan müdafiə sistemi onu görə bilməmişdi. Bundan sonra Hərbi Hava Qüvvələri sahəsində kütləvi həbslər başladıldı.NKVD tezliklə diqqəti onlara cəmlədi və 1937-1938-ci illərin sui-qəsdləri ilə əlaqəsi olan, Hərbi Hava Qüvvələri ətrafında mərkəzləşmiş alman casuslarının ordudakı antisovet sui-qəsdini araşdırmağa başladı. Şübhəlilər 1941-ci ilin iyun ayının əvvəllərində Hərbi Əks-kəşfiyyat idarəsindən NKVD-ə köçürüldülər. 22 iyun 1941-ci ildə baş vermiş alman hücumundan sonra da belə həbslər davam etdirildi.
Həbslər
Həbs edilən bir sıra yüksək rütbəli və vəzifəli şəxslər:
- 30 may - Xalq Sursat Komissarı və general-mayor
- 31 may - general-leytenant
- 7 iyun - Xalq Silahlanma Komissarı və general-polkovnik Qriqori Ştern
- 8 iyun - general-leytenant Yakov Smuşkeviç
- 18 iyun - general-leytenant
- 19 iyun - general-leytenant
- 24 iyun - general Kirill Meretskov və general-leytenant Pavel Rıçaqov
- 27 iyun - general-leytenant
Müharibə zamanı
Müharibənin ilk aylarında çoxlu komandirlər, xüsusən də general uğursuzluqlara görə günah keçisi edildi. Kampaniyanın ilk günlərində qüvvələri ağır məğlubiyyətə uğradıqdan sonra Pavlov həbs olundu və edam edildi. Əvvəldən ititham edilənlərdən yalnız ikisi - Xalq Silahlanma Komissarı Boris Vannikov (1941-ci ilin iyulunda azad edilib) və Xalq Müdafiə Komissarının müavini general Kirill Meretskov (1941-ci ilin sentyabrında azad edilib) - həbsdən qurtula bildi. Qeyd etmək lazımdır ki, Kirill Meretskov həbsdə olduğu zaman işğəncə altında günahını "etiraf etmişdi".
Bunlardan başqa həbs edilmiş 300 hərbçi - general-leytenant Nikolay Kliç, general-leytenant Robert Klyavinş və general-mayor Sergey Çernix - 16 oktyabr 1941-ci ildə edam edildilər. Bu zaman Moskva ətraflarında almanlarla döyüşlər getməkdə idi. Digərləri isə 17 oktyabrda sovetlərin müvəqqəti paytaxt etdikləri Kuybişevə göndərildilər. 28 oktyabr 1941-ci ildə Lavrenti Beriyanın şəxsi əmrindən sonra hərbçilərdən iyirmisi Kuybişev yaxınlığında güllələndilər. Onların sırasına general-polkovniklər Aleksandr Loktionov və Qriqori Ştern, general-leytenantlar Fyodor Arjenuxin, İvan Proskurov, Yakov Smuşkeviç və Pavel Riçaqov da daxil idi. Qeyd etmək lazımdır ki, bu güllələnmə zaamnı təkcə 1941-ci ildəki repressiya zamanı həbs edilən hərbçilər öldürülməmiş, eyni zamanda, Riçaqovun arvadı və 1939-cu il repressiyası zamanı həbs edilmiş şəxslər də öldürülmüşdür. Bunlara Flipp Qoloşçyokini və Mixail Kedrovu misal göstərmək mümkündür.
1941-ci ilin noyabrında, Beriya, Böyük Təmizləmə başa çatdıqdan sonra ilk dəfə olaraq, Ali Məhkəmənin Hərbi Kollegiyasının və Siyasi Büronun təsdiqini tələb etməmək üçün yerli hərbi məhkəmələr tərəfindən çıxarılan ölüm hökmlərinin icrası prosedurunu sadələşdirmək üçün Stalinə uğurla lobbiçilik etdi.
29 yanvar 1942-ci ildə qırx altı nəfər, o cümlədən 17 general, o cümlədən general-leytenantlar Pyotr Pumpur, Pavel Alekseyev, Konstantin Qusev, Yevgeni Ptuxin, Nikolay Trubetskoy, Pyotr Klyonov, İvan Selivanov, general-mayor Ernst Schacht və keçmiş Xalq Sursat Komissarı İvan Sergeyev Xüsusi Şura tərəfindən ölümə məhkum edildilər. Bu şəxslər Stalinin açıq-aşkar təsdiqindən sonra 23 fevral 1942-ci ildə ndə edam edildilər.
Nəticə
4 fevral 1942-ci ildə Beriya və onun müttəfiqi Georgi Malenkova (hər ikisi Dövlət Müdafiə Komitəsinin üzvü idilər) hərbi hava qüvvələri materiallarının istehsalına, silahlanmaya və sursat təminatına rəhbərlik etmək tapşırıldı.
1950-1960-cı illərdə de-stalinizasiya zamanı bir çox qurbanlar ölümündən sonra bəraət qazandılar. 1953-cü ilin dekabrında nin xüsusi gizli iclası, özü də lazımi prosedur olmadan Beriyanı 1941-ci ilin oktyabrında məhkəmədənkənar edamlara və digər cinayətlərə görə terrorizmdə təqsirli bildi və ona hökm olaraq ölüm cəzası verildi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Gellately, 2007
- Figes, 2007
- Albats, 1995. səh. 101
- Gellately, 2007. səh. 460
- Merridale, 2002. səh. 200
- Pipes, 2003. səh. 67
- Conquest, 2007. səh. 339
- "Life and Terror in Stalin's Russia: 1934–1941". www.search.com. 21 fevral 1999. 14 iyul 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2023.
- MICHAEL ELLMAN. "Soviet Repression Statistics: Some Comments" (PDF). sovietinfo.tripod.com. 2002. (#archive_missing_date) tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2023.
- "Павел Судоплатов. Спецоперации. Лубянка и Кремль 1930-1950 годы". lib.ru. 1997. 2021-05-05 tarixində . İstifadə tarixi: 25 sentyabr 2023.
- Parrish, 1996. səh. 71-76
Mənbə
- Robert Gellately. Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. Knopf. 2007. ISBN .
- Yevgenia Albats, KGB: The State Within a State. 1995,. KGB: The State Within a State. 1995.
- Catherine Merridale. Night of Stone: Death and Memory in Twentieth-Century Russia. Penguin Books. 2002. ISBN .
- Richard Pipes. Communism: A History (Modern Library Chronicles). Modern Library. 2003.
- Robert Conquest, The Great Terror: A Reassessment: 40th Anniversary Edition, Oxford University Press, USA, 2007. The Great Terror: A Reassessment: 40th Anniversary Edition. USA: Oxford University Press. 2007.
- Orlando Figes. The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia. London: Allen Lane. ISBN .
- Michael Parrish. The Lesser Terror: Soviet State Security, 1939–1953. Westport, Conn: Praeger. 1996. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qizil Orduda 1941 ci il repressiyasi Ikinci Dunya muharibesi zamani Stalin terefinden Qizil Orduda heyata kecirilen repressiya nezerde tutulur 29 yanvar 1942 ci il tarixli sened Senedde Lavrenti Beriya Iosif Staline 46 generalin edam edilmesini teklif edir Stalin ise bunu qeyd etmisdir Siyahida adi olanlarin hamisini gulleleyin J St 1941 ci ilin iyunundan Sovetler uzerine alman hucumunun baslamasina baxmayaraq 1940 ci ilin oktyabri ile 1942 ci ilin fevrali arasinda heyata kecirilmisdir Stalin terefinden basladilan bu repressiya nde xususile hiss edilmisdir Zemin ve Boyuk temizleme Boyuk temizleme 1936 ci ilden 1938 ci ile qeder davam eden siyasi repressiyalar kompaniyasidir Sebebi Kommunist partiyasinin hokumet uzvlerinin boyuk olcude muxaliflerden fiziki olaraq temizlenmesi kendlilerin ve Qizil Ordu liderlerinin muxalifetine son qoymaq polis nezareti yaratmaq sabotajci eks inqilabci sexslerin fiziki olaraq mehvi isteyidir Rus tarixinde en boyuk terror dovru olan bu dovre gizli polisin rehberi olan Nikolay Yejova gore Yejovsina dovru deyilir Nikolay Yejov sexsen bu siyasetin heyata kecirilmesine rehberlik etmis sonda ozu de vetene xeyanet dovlet cevrilisi hazirlamaq da ittiham edilerek gullelenmisdir Onun emri ile insanlari daha rahat ve ucuz oldurmek ucun seyyar qaz otaqlari duzeldilmisdi butun bunlar mehkemesiz bas verirdi Boyuk temizleme zamani Stalinin rehberlik etdiyi SSRI de 600 000 den 1 8 milyon nefere qeder insan oldurulmusdur Boyuk Temizleme 1939 cu ilde sonlandirildi 1940 ci ilin oktyabrinda NKVD in yeni rehberi olan Lavrenti Beriya ise yeni bir temizleme dalgasi baslatdi Bu defe xususen Sursat Komissarligi Aviasiya Komissarligi Silahlanma Komissarligi repressiyanin merkezine cevrildi Bu komissarligin yuksek vezifeli sexsleri enenevi olaraq isgence altinda teqsirlerini qebul edir ve digerlerinin eleyhine ifade verirdiler Muqessirler antisovet fealiyyet sabotaj ve casusluqda ittiham edilerek hebs edilirdiler Herbi sahelere bagli komissarliqlarda geden repressiya 1941 ci ilde de davam etmisdir 1941 ci il repressiyasi1941 ci ilin aprel may aylarinda Siyasi Buronun Herbi Hava Quvvelerinde yuksek qeza nisbeti ile bagli arasdirmasi bir nece komandirin o cumleden Herbi Hava Quvvelerinin reisi general leytenant Pavel Ricaqovun isden cixarilmasina sebeb oldu May ayinda alman herbi teyyaresi olan Ju 52 Moskvaya endi ve geldiyi uzun yol muddetinde hec bir Sovet herbi hava hucumundan mudafie sistemi onu gore bilmemisdi Bundan sonra Herbi Hava Quvveleri sahesinde kutlevi hebsler basladildi NKVD tezlikle diqqeti onlara cemledi ve 1937 1938 ci illerin sui qesdleri ile elaqesi olan Herbi Hava Quvveleri etrafinda merkezlesmis alman casuslarinin ordudaki antisovet sui qesdini arasdirmaga basladi Subheliler 1941 ci ilin iyun ayinin evvellerinde Herbi Eks kesfiyyat idaresinden NKVD e kocurulduler 22 iyun 1941 ci ilde bas vermis alman hucumundan sonra da bele hebsler davam etdirildi Hebsler Hebs edilen bir sira yuksek rutbeli ve vezifeli sexsler 30 may Xalq Sursat Komissari ve general mayor 31 may general leytenant 7 iyun Xalq Silahlanma Komissari ve general polkovnik Qriqori Stern 8 iyun general leytenant Yakov Smuskevic 18 iyun general leytenant 19 iyun general leytenant 24 iyun general Kirill Meretskov ve general leytenant Pavel Ricaqov 27 iyun general leytenantMuharibe zamani Muharibenin ilk aylarinda coxlu komandirler xususen de general ugursuzluqlara gore gunah kecisi edildi Kampaniyanin ilk gunlerinde quvveleri agir meglubiyyete ugradiqdan sonra Pavlov hebs olundu ve edam edildi Evvelden ititham edilenlerden yalniz ikisi Xalq Silahlanma Komissari Boris Vannikov 1941 ci ilin iyulunda azad edilib ve Xalq Mudafie Komissarinin muavini general Kirill Meretskov 1941 ci ilin sentyabrinda azad edilib hebsden qurtula bildi Qeyd etmek lazimdir ki Kirill Meretskov hebsde oldugu zaman isgence altinda gunahini etiraf etmisdi Bunlardan basqa hebs edilmis 300 herbci general leytenant Nikolay Klic general leytenant Robert Klyavins ve general mayor Sergey Cernix 16 oktyabr 1941 ci ilde edam edildiler Bu zaman Moskva etraflarinda almanlarla doyusler getmekde idi Digerleri ise 17 oktyabrda sovetlerin muveqqeti paytaxt etdikleri Kuybiseve gonderildiler 28 oktyabr 1941 ci ilde Lavrenti Beriyanin sexsi emrinden sonra herbcilerden iyirmisi Kuybisev yaxinliginda gullelendiler Onlarin sirasina general polkovnikler Aleksandr Loktionov ve Qriqori Stern general leytenantlar Fyodor Arjenuxin Ivan Proskurov Yakov Smuskevic ve Pavel Ricaqov da daxil idi Qeyd etmek lazimdir ki bu gullelenme zaamni tekce 1941 ci ildeki repressiya zamani hebs edilen herbciler oldurulmemis eyni zamanda Ricaqovun arvadi ve 1939 cu il repressiyasi zamani hebs edilmis sexsler de oldurulmusdur Bunlara Flipp Qoloscyokini ve Mixail Kedrovu misal gostermek mumkundur 1941 ci ilin noyabrinda Beriya Boyuk Temizleme basa catdiqdan sonra ilk defe olaraq Ali Mehkemenin Herbi Kollegiyasinin ve Siyasi Buronun tesdiqini teleb etmemek ucun yerli herbi mehkemeler terefinden cixarilan olum hokmlerinin icrasi prosedurunu sadelesdirmek ucun Staline ugurla lobbicilik etdi 29 yanvar 1942 ci ilde qirx alti nefer o cumleden 17 general o cumleden general leytenantlar Pyotr Pumpur Pavel Alekseyev Konstantin Qusev Yevgeni Ptuxin Nikolay Trubetskoy Pyotr Klyonov Ivan Selivanov general mayor Ernst Schacht ve kecmis Xalq Sursat Komissari Ivan Sergeyev Xususi Sura terefinden olume mehkum edildiler Bu sexsler Stalinin aciq askar tesdiqinden sonra 23 fevral 1942 ci ilde nde edam edildiler Netice4 fevral 1942 ci ilde Beriya ve onun muttefiqi Georgi Malenkova her ikisi Dovlet Mudafie Komitesinin uzvu idiler herbi hava quvveleri materiallarinin istehsalina silahlanmaya ve sursat teminatina rehberlik etmek tapsirildi 1950 1960 ci illerde de stalinizasiya zamani bir cox qurbanlar olumunden sonra beraet qazandilar 1953 cu ilin dekabrinda nin xususi gizli iclasi ozu de lazimi prosedur olmadan Beriyani 1941 ci ilin oktyabrinda mehkemedenkenar edamlara ve diger cinayetlere gore terrorizmde teqsirli bildi ve ona hokm olaraq olum cezasi verildi Hemcinin baxTuxacevski isi NKVD terefinden heyata kecirilen mehbus qirginlari Boyuk temizleme Azerbaycanda Stalin repressiyalariIstinadlarGellately 2007 Figes 2007 Albats 1995 seh 101 Gellately 2007 seh 460 Merridale 2002 seh 200 Pipes 2003 seh 67 Conquest 2007 seh 339 Life and Terror in Stalin s Russia 1934 1941 www search com 21 fevral 1999 14 iyul 2023 tarixinde Istifade tarixi 25 sentyabr 2023 MICHAEL ELLMAN Soviet Repression Statistics Some Comments PDF sovietinfo tripod com 2002 archive missing date tarixinde PDF Istifade tarixi 25 sentyabr 2023 Pavel Sudoplatov Specoperacii Lubyanka i Kreml 1930 1950 gody lib ru 1997 2021 05 05 tarixinde Istifade tarixi 25 sentyabr 2023 Parrish 1996 seh 71 76MenbeRobert Gellately Lenin Stalin and Hitler The Age of Social Catastrophe Knopf 2007 ISBN 1 4000 4005 1 Yevgenia Albats KGB The State Within a State 1995 KGB The State Within a State 1995 Catherine Merridale Night of Stone Death and Memory in Twentieth Century Russia Penguin Books 2002 ISBN 0 14 200063 9 Richard Pipes Communism A History Modern Library Chronicles Modern Library 2003 Robert Conquest The Great Terror A Reassessment 40th Anniversary Edition Oxford University Press USA 2007 The Great Terror A Reassessment 40th Anniversary Edition USA Oxford University Press 2007 Orlando Figes The Whisperers Private Life in Stalin s Russia London Allen Lane ISBN 978 0 7139 9702 6 Michael Parrish The Lesser Terror Soviet State Security 1939 1953 Westport Conn Praeger 1996 ISBN 0 275 95113 8