Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuman dili, həmçinin polovets dili və ya qıpçaq-polovets dili — XI–XIV əsrlərdə Dunay və Volqa arasındakı çöldə yaşamış kumanların danışdığı dil. Hazırda istifadə olunmayan kuman dili bugünkü Krım tatar və Qaraçay-balkar dillərinə yaxınlığı ilə diqqət çəkir. Kumanlar Şərqi Avropada istifadə olunan türk ləhcələrindən birində danışırdılar.
| Kuman dili | |
|---|---|
| Təsnifatı | |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | qwm |
| IETF | qwm |
Adlandırması
Elmi nəşrlərdə bu dil Kuman və Kuman türkcəsi kimi göstərilmişdir.
Tarixi
Kumanlar XIII-XIV əsrlərdə Şərqi Avropada yaşamış türk tayfasıdır. Kumanlar tarix boyu qıpçaqlarla eyni birlikdə olduqlarından, müəyyən zaman sonra onları qıpçaqlarla eyni hesab etmişlər. Kuman türkcəsində Şərqi Avropada, Qara dənizin şimalında və qismən də Balkanlarda danışılmışdır. Kodeks Kumanikus türklər tərəfindən yazılmayan amma kuman dilinin danışıq xüsusiyyətlərini əks etdirən, öz dövründəki türk dilinin quruluşunu əks etdirən mühüm bir əsərdir.
Əsərlər
Atamız kim köktesiñ. Alğışlı bolsun seniñ atıñ, kelsin seniñ xanlığıñ, bolsun seniñ tilemekiñ – neçikkim kökte, alay [da] yerde. Kündeki ötmegimizni bizge bu gün bergil. Dağı yazuqlarımıznı bizge boşatqıl – neçik biz boşatırbiz bizge yaman etkenlerge. Dağı yekniñ sınamaqına bizni quurmağıl. Basa barça yamandan bizni qutxarğıl. Amen!
Azərbaycan dilinə tərcüməsi: Atamız sən göydəsin. Alqışlı olsun sənin adın, gəlsin sənin xanlığın, olsun sənin diləməyin– necə ki göydə, və yerdə. Gündəlik əkməyimizi bizə bu gün ver. Və de günahlarımızdan (yazıklarımızdan) bizi bağışla– necə biz bağışlarqz bizə yamanlıq (pislik) edənləri. Və de şeytanın sınamasından bizi koru. Bütün yamanlıqdan (pislikdəm) bizi qurtar. Amin! Türk dillərinin qıpçaq qrupunun kuman-qıpçaq dilləri qrupuna aiddir. Kuman dili haqqında məlumat XIV əsrin əvvəllərinə aid latın-fars -kuman lüğəti, qrammatikası "Codex Cumanicus" tərəfindən verilir.
Müasir dillərdən Krım-tatarı, kəraim, qırımçaq, tatar, qaraçay-balkar və qumuq dilləri kuman dillərinə ən yaxın dillər hesab olunur.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Qıpçaq abidəsi "Codex Cumanicus" haqqında dəyərli tədqiqat - Elçin İbrahimov yazır
- Erməni qıpçaqlar: kimdir onlar, itmiş türk boyu?
İstinadlar
- Баскаков Н. А. Историко-типологическая фонология тюркских языков. М.: Наука. 1988. 111, 126.
- Баскаков Н. А. К вопросу о классификации тюркских языков. М. 1952.
Əlavə ədəbiyyat
- Чеченов А. А. Половецкий язык // Языки мира: Тюркские языки. Языки Евразии. М.: Институт языкознания РАН. 1996. 110–116. ISBN .
- Гаркавец А. Н. Кыпчакские языки. Алма-Ата: Наука. 1987.
- Гаркавец А. Н. Codex Cumanicus: Половецкие молитвы, гимны и загадки XIII—XIV веков // Кыпчакское письменное наследие. II. Алматы: Дешт-и-Кыпчак, Баур. 2004.
- Гаркавец А. Н. http://www.qypchaq.unesco.kz/Memorials-Rus.htm (#bare_url_missing_title) // Codex Cumanicus: Половецкие молитвы, гимны и загадки XIII—XIV веков. Москва: Русская деревня. 2006.
- Гаркавец А. Н. Codex Cumanicus: Половецкие молитвы, гимны и загадки XIII—XIV веков // Кыпчакское письменное наследие. II. Алматы: КАСЕАН; Баур. 2007. 63–120.
- Codex Cumanicus. Budapest. Kuun, Géza. 1880.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kuman dili hemcinin polovets dili ve ya qipcaq polovets dili XI XIV esrlerde Dunay ve Volqa arasindaki colde yasamis kumanlarin danisdigi dil Hazirda istifade olunmayan kuman dili bugunku Krim tatar ve Qaracay balkar dillerine yaxinligi ile diqqet cekir Kumanlar Serqi Avropada istifade olunan turk lehcelerinden birinde danisirdilar Kuman diliTesnifatiturk dilleriOrtaq turk diliQipcaq dilleriKuman qipcaq dilleriKuman dili dd dd dd dd Dil kodlariISO 639 1 ISO 639 2 ISO 639 3 qwmIETF qwmAdlandirmasiElmi nesrlerde bu dil Kuman ve Kuman turkcesi kimi gosterilmisdir TarixiKumanlar XIII XIV esrlerde Serqi Avropada yasamis turk tayfasidir Kumanlar tarix boyu qipcaqlarla eyni birlikde olduqlarindan mueyyen zaman sonra onlari qipcaqlarla eyni hesab etmisler Kuman turkcesinde Serqi Avropada Qara denizin simalinda ve qismen de Balkanlarda danisilmisdir Kodeks Kumanikus turkler terefinden yazilmayan amma kuman dilinin danisiq xususiyyetlerini eks etdiren oz dovrundeki turk dilinin qurulusunu eks etdiren muhum bir eserdir EserlerAtamiz kim koktesin Algisli bolsun senin atin kelsin senin xanligin bolsun senin tilemekin necikkim kokte alay da yerde Kundeki otmegimizni bizge bu gun bergil Dagi yazuqlarimizni bizge bosatqil necik biz bosatirbiz bizge yaman etkenlerge Dagi yeknin sinamaqina bizni quurmagil Basa barca yamandan bizni qutxargil Amen Azerbaycan diline tercumesi Atamiz sen goydesin Alqisli olsun senin adin gelsin senin xanligin olsun senin dilemeyin nece ki goyde ve yerde Gundelik ekmeyimizi bize bu gun ver Ve de gunahlarimizdan yaziklarimizdan bizi bagisla nece biz bagislarqz bize yamanliq pislik edenleri Ve de seytanin sinamasindan bizi koru Butun yamanliqdan pislikdem bizi qurtar Amin Turk dillerinin qipcaq qrupunun kuman qipcaq dilleri qrupuna aiddir Kuman dili haqqinda melumat XIV esrin evvellerine aid latin fars kuman lugeti qrammatikasi Codex Cumanicus terefinden verilir Muasir dillerden Krim tatari keraim qirimcaq tatar qaracay balkar ve qumuq dilleri kuman dillerine en yaxin diller hesab olunur Hemcinin baxqipcaq dilleriXarici kecidlerQipcaq abidesi Codex Cumanicus haqqinda deyerli tedqiqat Elcin Ibrahimov yazir Ermeni qipcaqlar kimdir onlar itmis turk boyu IstinadlarBaskakov N A Istoriko tipologicheskaya fonologiya tyurkskih yazykov M Nauka 1988 111 126 Baskakov N A K voprosu o klassifikacii tyurkskih yazykov M 1952 Elave edebiyyatChechenov A A Poloveckij yazyk Yazyki mira Tyurkskie yazyki Yazyki Evrazii M Institut yazykoznaniya RAN 1996 110 116 ISBN 5 655 01214 6 Garkavec A N Kypchakskie yazyki Alma Ata Nauka 1987 Garkavec A N Codex Cumanicus Poloveckie molitvy gimny i zagadki XIII XIV vekov Kypchakskoe pismennoe nasledie II Almaty Desht i Kypchak Baur 2004 Garkavec A N http www qypchaq unesco kz Memorials Rus htm bare url missing title Codex Cumanicus Poloveckie molitvy gimny i zagadki XIII XIV vekov Moskva Russkaya derevnya 2006 Garkavec A N Codex Cumanicus Poloveckie molitvy gimny i zagadki XIII XIV vekov Kypchakskoe pismennoe nasledie II Almaty KASEAN Baur 2007 63 120 Codex Cumanicus Budapest Kuun Geza 1880