Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakının yeraltı yolları — Bakı şəhərində vaxtilə istifadə edilmiş, lakin sonralar baxımsızlıqdan yararsız hala düşmüş gizli yeraltı yollar.
Tarixi
Tarixi XII əsrə qədər gedib çıxan Bakının yeraltı yolları tarixən Orta əsr şəhər və qalalarında olduğu kimi ehtiyat üçün tikilmiş yeraltı gizli yollar olmuşdur. Belə ki, bu şəhərdə müdafiə istehkamları tikilərkən, qala divarlarının əzəmətini, möhkəmliyini qoruyub saxlamaq məqsədilə və müdafiə sistemini asanlaşdırmaqdan ötrü qala divarları boyu yeraltı yollar inşa edilmişdir. Onlar orta əsrlərdə Bakının şəhər infrastrukturunun əsas tərkib hissəsi olmuşdur.
İçərişəhərdə olan gizli yeraltı yollar bir-biri ilə kəsişərək qalereyanı, sanki əsl əmələ gətirmişdir.
Belə yollardan bir neçəsi Şirvanşahlar sarayının ərazisində də vardır. Beynəlxalq "İntergeo-Tetis" şirkətinin apardığı tədqiqatlar nəticəsində Şirvanşahlar sarayının yalnız yaşayış binasının altından 8 istiqamətə şaxələnən yeraltı qalereya aşkar edilmişdir. Bu qalereyaların yerləşdiyi dərinlik 3 metrdən 9 metrə qədərdir. Şəhər düşmən əlinə keçdiyi zaman yeraltı yollar vasitəsilə Şah, əyan və mühafizəçilər. müdafiə mövqeyinə çəkilirdilər.
Alman səyyahı Engelbert Kempferin 1684-cü ildə çəkdiyi "Bakının ilk qrafik təsviri"ndə, hidroqraf mühəndis-polkovnik K. X. Truzsonun 1796-cı ildə tərtib etdiyi Bakının xəritəsində, rus hidroqrafı, kapitan-leytenant A. F. Ulskinin 1858-ci ildə işlədiyi xəritədə, rus memarı İvan Şeblıkinin 1941-ci ildə çəkdiyi "Bakı XII əsrdə" adlı qrafik rəsmdə Bakının yeraltı yollarına dair cüzi də olsa informasiyalar vardır.
İ. Xoven 1861-ci ildə dənizdən 2 arşın, təxminən 1,4 m hündürlükdə olan 8 qüllənin göründüyünü; lakin sakinlərin söylədiyinə görə, su altında qalmış istehkama Qız qalasından yeraltı yolun olduğunu yazmışdır.
Bakıda Şərq Xalqların Qurultayının keçirilməsinin qərara alınması səbəbindən 1920-ci ilin avqustunda Nəriman Nərimanovun xüsusi tapşırığı əsasında Xan sarayı və Qız qalası təmizlənərək, qaydaya salınmışdır. Həmin vaxt aparılmış arxeoloji qazıntıların hesabatında göstərilmişdir ki, Şirvanşahlar sarayının ərazisində, əsasən də yaşayış binasında xeyli quyu var; həmin quyuların bir neçəsindən yeraltı yollar başlayır. Bundan sonra davam edən arxeoloji kəşfiyyat işləri ilə yeraltı yolların açılması 1923, 1924, 1925-ci illərdə də həyata keçirilmişdir. Bütün bu işlər o zaman Azərbaycan Dövlət Muzeyi nəzdində fəaliyyət göstərmiş Tarixi abidələrin mühafizəsi üzrə komissiyanın sədri Y. A. Paxomovun rəhbərliyi və bilavasitə iştirakı ilə aparılmışırdır.
Qədim Bakıda mövcud olmuş yeraltı gizli yollarla bağlı yerli əhali və şəhərin qocaman sakinlərinin məlumatları əsasında aparılmış arxeoloji tədqiqatlar zamanı – 1924-cü ildə tədqiqatçı V. M. Sısoyev tərəfindən Qız qalasının yaxınlığındakı qazıntılar nəticəsində şəhərin şimalına – Şirvanşahlar sarayına doğru istiqamətlənən gizli yeraltı yolun qalıqları aşkar edilmişdir.
Bir iddiaya görə 1930-cu illərdə bir neçə içərişəhərli uşaq su, ərzaq və neft lampası götürərək, Şirvanşahlar sarayının Divanxanasından başlayan qaranlıq yeraltı yol ilə hərəkət edirlər. Onlar yalnız bir neçə gün sonra Bakıdan 60 km şimaldakı Mərəzə adlı yerdə yeraltı yoldan çıxmışlar.
1982-ci ildə İçərişəhərin şərq tərəfində olmuş köhnə zərgərlik fabrikinin yerində aparılan genişmiqyaslı arxeloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş ilk yeraltı yolun tədqiqi zamanı məlum olmuşdur ki, həmin yol orta əsrlərdə Bakının əsas mərkəzi ticarət küçəsi sayılmış Şamaxı qala qapısından başlayaraq Salyan darvazasına doğru gedən baş küçənin şərq tərəfində, şimal-cənub istiqamətində yerləşmişdir. Həm də yolun xətti XIV əsrdə tikilmiş Multanı karvansarayının altından keçərək, Qız qalasına doğru gedir. Bu gizli yol dördbucaqlı formada olub, təbii qayanın simmetrik şəkildə kəsilib-oyulması üsulu ilə çəkilmişdir. Düzbucaqlı hamar daş tavalarla onun üst hissəsi səliqəli şəkildə sıx döşənmişdir.
Məqsədi
Bu gizli yollardan düşmən mühasirəsi zamanı su, ərzaq və silah əldə etmək, çox təhlükəli hallarda isə, son anda xilas olmaq məqsədilə istifadə edilmişdir.
İçərişəhərdəki şimal qala divarlarının daxili hissəsində olan yeraltı gizli yol əsgərlərin rahat hərəkət etmələri üçün nəzərdə tutulmuşdur.. Qalanın müdafiə divarlarının bütün perimetri boyu uzanan yeraltı yol məhz bu məqsədlə inşa edilmişdi
Həmçinin bax
İstinadlar
- Yeraltı yolları 2022-06-24 at the Wayback Machine. icherisheher.gov.az (az.)
- Müdafiə tikililəri 2021-04-21 at the Wayback Machine. icherisheher.gov.az (az.)
- Kamil İbrahimov. "İçərişəhərdə yeraltı yollar" 2022-03-26 at the Wayback Machine. "Azərbaycan" qəzeti, 6 sentyabr 2016, səh. 11. (az.)
- Arxeoloq Bakıdakı gizli yeraltı yollardan danışır 2022-03-26 at the Wayback Machine. milli.az, 13.06.2011 (az.)
Xarici keçidlər
- İçəri Şəhərin gizli yolları necə məhv edildi? - [Sənədli Film 2013] — YouTube (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bakinin yeralti yollari Baki seherinde vaxtile istifade edilmis lakin sonralar baximsizliqdan yararsiz hala dusmus gizli yeralti yollar TarixiTarixi XII esre qeder gedib cixan Bakinin yeralti yollari tarixen Orta esr seher ve qalalarinda oldugu kimi ehtiyat ucun tikilmis yeralti gizli yollar olmusdur Bele ki bu seherde mudafie istehkamlari tikilerken qala divarlarinin ezemetini mohkemliyini qoruyub saxlamaq meqsedile ve mudafie sistemini asanlasdirmaqdan otru qala divarlari boyu yeralti yollar insa edilmisdir Onlar orta esrlerde Bakinin seher infrastrukturunun esas terkib hissesi olmusdur Iceriseherde olan gizli yeralti yollar bir biri ile kesiserek qalereyani sanki esl emele getirmisdir Bele yollardan bir necesi Sirvansahlar sarayinin erazisinde de vardir Beynelxalq Intergeo Tetis sirketinin apardigi tedqiqatlar neticesinde Sirvansahlar sarayinin yalniz yasayis binasinin altindan 8 istiqamete saxelenen yeralti qalereya askar edilmisdir Bu qalereyalarin yerlesdiyi derinlik 3 metrden 9 metre qederdir Seher dusmen eline kecdiyi zaman yeralti yollar vasitesile Sah eyan ve muhafizeciler mudafie movqeyine cekilirdiler Alman seyyahi Engelbert Kempferin 1684 cu ilde cekdiyi Bakinin ilk qrafik tesviri nde hidroqraf muhendis polkovnik K X Truzsonun 1796 ci ilde tertib etdiyi Bakinin xeritesinde rus hidroqrafi kapitan leytenant A F Ulskinin 1858 ci ilde islediyi xeritede rus memari Ivan Seblikinin 1941 ci ilde cekdiyi Baki XII esrde adli qrafik resmde Bakinin yeralti yollarina dair cuzi de olsa informasiyalar vardir I Xoven 1861 ci ilde denizden 2 arsin texminen 1 4 m hundurlukde olan 8 qullenin gorunduyunu lakin sakinlerin soylediyine gore su altinda qalmis istehkama Qiz qalasindan yeralti yolun oldugunu yazmisdir Bakida Serq Xalqlarin Qurultayinin kecirilmesinin qerara alinmasi sebebinden 1920 ci ilin avqustunda Neriman Nerimanovun xususi tapsirigi esasinda Xan sarayi ve Qiz qalasi temizlenerek qaydaya salinmisdir Hemin vaxt aparilmis arxeoloji qazintilarin hesabatinda gosterilmisdir ki Sirvansahlar sarayinin erazisinde esasen de yasayis binasinda xeyli quyu var hemin quyularin bir necesinden yeralti yollar baslayir Bundan sonra davam eden arxeoloji kesfiyyat isleri ile yeralti yollarin acilmasi 1923 1924 1925 ci illerde de heyata kecirilmisdir Butun bu isler o zaman Azerbaycan Dovlet Muzeyi nezdinde fealiyyet gostermis Tarixi abidelerin muhafizesi uzre komissiyanin sedri Y A Paxomovun rehberliyi ve bilavasite istiraki ile aparilmisirdir Qedim Bakida movcud olmus yeralti gizli yollarla bagli yerli ehali ve seherin qocaman sakinlerinin melumatlari esasinda aparilmis arxeoloji tedqiqatlar zamani 1924 cu ilde tedqiqatci V M Sisoyev terefinden Qiz qalasinin yaxinligindaki qazintilar neticesinde seherin simalina Sirvansahlar sarayina dogru istiqametlenen gizli yeralti yolun qaliqlari askar edilmisdir Bir iddiaya gore 1930 cu illerde bir nece iceriseherli usaq su erzaq ve neft lampasi goturerek Sirvansahlar sarayinin Divanxanasindan baslayan qaranliq yeralti yol ile hereket edirler Onlar yalniz bir nece gun sonra Bakidan 60 km simaldaki Mereze adli yerde yeralti yoldan cixmislar 1982 ci ilde Iceriseherin serq terefinde olmus kohne zergerlik fabrikinin yerinde aparilan genismiqyasli arxeloji qazintilar zamani askar edilmis ilk yeralti yolun tedqiqi zamani melum olmusdur ki hemin yol orta esrlerde Bakinin esas merkezi ticaret kucesi sayilmis Samaxi qala qapisindan baslayaraq Salyan darvazasina dogru geden bas kucenin serq terefinde simal cenub istiqametinde yerlesmisdir Hem de yolun xetti XIV esrde tikilmis Multani karvansarayinin altindan kecerek Qiz qalasina dogru gedir Bu gizli yol dordbucaqli formada olub tebii qayanin simmetrik sekilde kesilib oyulmasi usulu ile cekilmisdir Duzbucaqli hamar das tavalarla onun ust hissesi seliqeli sekilde six dosenmisdir MeqsediBu gizli yollardan dusmen muhasiresi zamani su erzaq ve silah elde etmek cox tehlukeli hallarda ise son anda xilas olmaq meqsedile istifade edilmisdir Iceriseherdeki simal qala divarlarinin daxili hissesinde olan yeralti gizli yol esgerlerin rahat hereket etmeleri ucun nezerde tutulmusdur Qalanin mudafie divarlarinin butun perimetri boyu uzanan yeralti yol mehz bu meqsedle insa edilmisdiHemcinin baxGencenin yeralti yollari Baki metropoliteniIstinadlarYeralti yollari 2022 06 24 at the Wayback Machine icherisheher gov az az Mudafie tikilileri 2021 04 21 at the Wayback Machine icherisheher gov az az Kamil Ibrahimov Iceriseherde yeralti yollar 2022 03 26 at the Wayback Machine Azerbaycan qezeti 6 sentyabr 2016 seh 11 az Arxeoloq Bakidaki gizli yeralti yollardan danisir 2022 03 26 at the Wayback Machine milli az 13 06 2011 az Xarici kecidlerIceri Seherin gizli yollari nece mehv edildi Senedli Film 2013 YouTube az