Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cerolamo Kardano (lat. Hieronimus Cardanus; 24 sentyabr 1501[…], Paviya – 21 sentyabr 1576[…], Roma[…]) — italyan həkimi, filosofu və riyaziyyatçısıdır. Kub tənliyin həll düsturu onun adı ilə bağlıdır.
| Cerolamo Kardano | |
|---|---|
| ing. | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri |
|
| Elm sahəsi | riyaziyyat |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Cerolamo Kardano 1501-ci ildə İtaliyanın Pavia şəhərində anadan olmuşdur. 1521-ci ildə o, Pavia universitetində riyaziyyat, fəlsəfə və tibb üzrə doktor elmi dərəcəsini alır. 1531-ci ildə Milan şəhərində riyaziyyat üzrə professor vəzifəsində çalışmağa başlayır. Kardano eyni zamanda öz həmkarlarına tibb üzrə məsləhətlər verir və həkim kimi də fəaliyyət göstərirdi. Şotlandiyaya uzun müddətli səyahət etdikdən sonra 1559-cu ildə Kardano Milana geri dönür. O, həmin ildə Paviada və iki il sonra Boloniyada tibb üzrə professor kimi universitetdə dərs deyir [1,2]. Kardano böyük təfəkkürə və biliyə malik insan idi. Riyaziyyatda onun adı üçüncü tərtibli tənliklərin həlli ilə bağlıdır. Onun təklif etdiyi qayda "kardan qaydası" adlanır. Kardanonun işləri XV əsrin dəyərlərindən sayılsa da, çox vaxt onun yazıları ardıcıl olmayaraq təsvir olunmuşdur və ziddiyyətlərlə doludur. Kardano elmi işlərini "İncəliklər haqqında kitab" (lat.: De subtilitate libri XXI) və "Materiyanın müxtəlifliyi haqqında kitab" (lat. De rerum varietate libri XVII) əsərlərində təsvir etmişdir. Birinci kitabı 1550-ci ildə Nürnberqdə və 1554, 1583 və 1664-cü illərdə genişləndirilmiş halda Bazeldə çap olunmuşdur. İkinci kitab 1557-ci ildə Bazeldə, sonra isə 1559-cu ildə Nürnberqdə alman dilində çap olunur. Bu kitabda mexaniki hərəkət və bu hərəkəti icra etmək üçün çoxlu sayda mexanizmlər təsvir olunmuşdur. Kardano işlərinin çox hissəsini irəli-geri hərəkəti fırlanma hərəkətinə çevirən mexanizmlərə həsr etmişdir. Onun təsvir etdiyi qurğuların əksəriyyəti başqa mənbələrdən məlum olsa da, onların arasında öz yeniliyi ilə fərqlənənlər vardır.
Kardanonu müasir maşınqayırmada tanınmış edən onun adı ilə bağlı olan kardan birləşməsidir. Kardan birləşməsi cisimləri yerləşdiyi vəziyyətdən asılı olmayaraq sərbəst dönə bilən vəziyyətdə (3 sərbəstlik dərəcəsinə malik olaraq) hərəkətli bərkitmək üçün tərtibatdır. Bu tip tərtibat bizanslı Filon tərəfindən ilk dəfə olaraq mürəkkəb qabı üçün tətbiq edilmişdir. Renessans dövründə bir çox ixtiralar kimi, bu tərtibat da Kardano tərəfindən yenidən ixtira edildiyindən, səhv olaraq onun adı ilə bağlanılır. Maşınqayırmada Kardan valı hamiya məlumdur. Bu val xüsusi konstruksiyanın köməyi ilə birləşmiş iki hissədən ibarətdir. Hissələr bir-birinə nisbətən müəyyən bucaq altında yerləşərək fırlanma hərəkətini bir valdan digərinə ötürməyə imkan verir. Bu ötürməni Kardanonun ixtira etdiyi birləşdirici element mümkün edir. Bu element silindrik gövdədən və bu gövdənin üzərində çal-çarpaz yerləşdirilmiş iki cüt barmaqdan ibarətdir. Bu barmaqlar öz oxları ətrafında fırlana bilirlər. Barmaqların ikisi bir vala, digər ikisi isə başqa vala keçirilir.
Kardan ötürməsi avtmobilqayırmada, əsasən isə kənd təsərrüfatı maşınlarında geniş tətbiq olunur.
Elmi əsərləri
- De malo recentiorum medicorum usu libellus, Venice, 1536 (on medicine).
- Practica arithmetice et mensurandi singularis, Milan, 1539 (on mathematics).
- Artis magnae, sive de regulis algebraicis (also known as Ars magna), Nuremberg, 1545 (on algebra).
- De immortalitate (on alchemy).
- Opus novum de proportionibus (on mechanics).
- Contradicentium medicorum (on medicine).
- De subtilitate rerum, Nuremberg, , 1550 (on natural phenomena).
- De libris propriis, Leiden, 1557 (commentaries).
- De varietate rerum, Basle, Heinrich Petri, 1559 (on natural phenomena).
- Opus novum de proportionibus numerorum, motuum, ponderum, sonorum, aliarumque rerum mensurandarum. Item de aliza regula, Basel, 1570.
- De vita propria, 1576 (autobiography).
- Liber de ludo aleae, posthumous (on probability).
- De Musica, ca 1546 (on music), posthumously published in Hieronymi Cardani Mediolensis opera omnia, Sponius, Lyons, 1663
- De Consolatione, Venice, 1542
Mənbə
- 1.Kessler, E. Girolamo Cardano : Philosoph, Naturforscher, Arzt. In Vorträge gehalten anlässlich eines Arbeitsgespräches vom 8. bis 12. Oktober 1989 in der Herzog-August-Bibliothek, Wolfenbüttel, Verleger: Wiesbaden : Harrassowitz, 1994 , 376 S.
- 2. Girolamo Cardano. Des Girolamo Cardano von Mailand eigene Lebensbeschreibung. Aus d. Latein. übers. von Hermann Hefele, Verfasser Cardano, Geronimo, München : Köselverlag, 1969, 291 S.
İstinadlar
- Gliozzi G. CARDANO, Gerolamo // Dizionario Biografico degli Italiani (it.). 1976. Vol. 19.
- Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Girolamo Cardano // Encyclopædia Britannica (ing.).
- "Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.607
Xarici keçidlər
- Linda Hall Library History of Science Collection
- Jerome Cardan, a Biographical Study, 1898, by William George Waters, from Project Gutenberg
- Girolamo Cardano, Strumenti per la storia del Rinascimento in Italia settentrionale (in Italian) 2015-10-15 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cerolamo Kardano lat Hieronimus Cardanus 24 sentyabr 1501 Paviya 21 sentyabr 1576 Roma italyan hekimi filosofu ve riyaziyyatcisidir Kub tenliyin hell dusturu onun adi ile baglidir Cerolamo Kardanoing Dogum tarixi 1501Dogum yeri Paviya Milan hersoqluguVefat tarixi 1576Vefat yeri Roma Papa dovleti Elm sahesi riyaziyyatIs yerleri Boloniya Universiteti Pavia UniversitetiTehsili Pavia Universiteti Padua Universiteti Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiCerolamo Kardano 1501 ci ilde Italiyanin Pavia seherinde anadan olmusdur 1521 ci ilde o Pavia universitetinde riyaziyyat felsefe ve tibb uzre doktor elmi derecesini alir 1531 ci ilde Milan seherinde riyaziyyat uzre professor vezifesinde calismaga baslayir Kardano eyni zamanda oz hemkarlarina tibb uzre meslehetler verir ve hekim kimi de fealiyyet gosterirdi Sotlandiyaya uzun muddetli seyahet etdikden sonra 1559 cu ilde Kardano Milana geri donur O hemin ilde Paviada ve iki il sonra Boloniyada tibb uzre professor kimi universitetde ders deyir 1 2 Kardano boyuk tefekkure ve biliye malik insan idi Riyaziyyatda onun adi ucuncu tertibli tenliklerin helli ile baglidir Onun teklif etdiyi qayda kardan qaydasi adlanir Kardanonun isleri XV esrin deyerlerinden sayilsa da cox vaxt onun yazilari ardicil olmayaraq tesvir olunmusdur ve ziddiyyetlerle doludur Kardano elmi islerini Incelikler haqqinda kitab lat De subtilitate libri XXI ve Materiyanin muxtelifliyi haqqinda kitab lat De rerum varietate libri XVII eserlerinde tesvir etmisdir Birinci kitabi 1550 ci ilde Nurnberqde ve 1554 1583 ve 1664 cu illerde genislendirilmis halda Bazelde cap olunmusdur Ikinci kitab 1557 ci ilde Bazelde sonra ise 1559 cu ilde Nurnberqde alman dilinde cap olunur Bu kitabda mexaniki hereket ve bu hereketi icra etmek ucun coxlu sayda mexanizmler tesvir olunmusdur Kardano islerinin cox hissesini ireli geri hereketi firlanma hereketine ceviren mexanizmlere hesr etmisdir Onun tesvir etdiyi qurgularin ekseriyyeti basqa menbelerden melum olsa da onlarin arasinda oz yeniliyi ile ferqlenenler vardir Kardanonu muasir masinqayirmada taninmis eden onun adi ile bagli olan kardan birlesmesidir Kardan birlesmesi cisimleri yerlesdiyi veziyyetden asili olmayaraq serbest done bilen veziyyetde 3 serbestlik derecesine malik olaraq hereketli berkitmek ucun tertibatdir Bu tip tertibat bizansli Filon terefinden ilk defe olaraq murekkeb qabi ucun tetbiq edilmisdir Renessans dovrunde bir cox ixtiralar kimi bu tertibat da Kardano terefinden yeniden ixtira edildiyinden sehv olaraq onun adi ile baglanilir Masinqayirmada Kardan vali hamiya melumdur Bu val xususi konstruksiyanin komeyi ile birlesmis iki hisseden ibaretdir Hisseler bir birine nisbeten mueyyen bucaq altinda yerleserek firlanma hereketini bir valdan digerine oturmeye imkan verir Bu oturmeni Kardanonun ixtira etdiyi birlesdirici element mumkun edir Bu element silindrik govdeden ve bu govdenin uzerinde cal carpaz yerlesdirilmis iki cut barmaqdan ibaretdir Bu barmaqlar oz oxlari etrafinda firlana bilirler Barmaqlarin ikisi bir vala diger ikisi ise basqa vala kecirilir Kardan oturmesi avtmobilqayirmada esasen ise kend teserrufati masinlarinda genis tetbiq olunur Elmi eserleriDe propria vita 1821De malo recentiorum medicorum usu libellus Venice 1536 on medicine Practica arithmetice et mensurandi singularis Milan 1539 on mathematics Artis magnae sive de regulis algebraicis also known as Ars magna Nuremberg 1545 on algebra De immortalitate on alchemy Opus novum de proportionibus on mechanics Contradicentium medicorum on medicine De subtilitate rerum Nuremberg 1550 on natural phenomena De libris propriis Leiden 1557 commentaries De varietate rerum Basle Heinrich Petri 1559 on natural phenomena Opus novum de proportionibus numerorum motuum ponderum sonorum aliarumque rerum mensurandarum Item de aliza regula Basel 1570 De vita propria 1576 autobiography Liber de ludo aleae posthumous on probability De Musica ca 1546 on music posthumously published in Hieronymi Cardani Mediolensis opera omnia Sponius Lyons 1663 De Consolatione Venice 1542Menbe1 Kessler E Girolamo Cardano Philosoph Naturforscher Arzt In Vortrage gehalten anlasslich eines Arbeitsgespraches vom 8 bis 12 Oktober 1989 in der Herzog August Bibliothek Wolfenbuttel Verleger Wiesbaden Harrassowitz 1994 376 S 2 Girolamo Cardano Des Girolamo Cardano von Mailand eigene Lebensbeschreibung Aus d Latein ubers von Hermann Hefele Verfasser Cardano Geronimo Munchen Koselverlag 1969 291 S IstinadlarGliozzi G CARDANO Gerolamo Dizionario Biografico degli Italiani it 1976 Vol 19 Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Girolamo Cardano Encyclopaedia Britannica ing Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 607Xarici kecidlerLinda Hall Library History of Science Collection Jerome Cardan a Biographical Study 1898 by William George Waters from Project Gutenberg Girolamo Cardano Strumenti per la storia del Rinascimento in Italia settentrionale in Italian 2015 10 15 at the Wayback Machine