Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yarımsərtqanadlılar (lat. Hemiptera) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinə aid heyvan dəstəsi. Növ sayına görə həşəratlar sinfinin ən böyük dəstələrindəndir. Yer kürəsinin hər yerində yayılmış 25000—30000, o cümlədən Azərbaycanda 900 növü məlumdur.
| Yarımsərtqanadlılar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Yarımsərtqanadlılar | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Taxtabitilərin formaları bəzən yastılaşmış, bəzən isə silindirşəkilli qısa və ya çox uzun olur. Bədən rəngi müxtəlifdir. Qonur, sarı, yaşıl, qara, qırmızı rəngli növləri var. Dəstəyə daxil olan növlərin bədəninin uzunluğu 0,7-120 mm-dir. Növlərin başı sərbəst və zəif hərəkətlidir. Başın zirvə hissəsi iki uzununa tikişlə üzlüyə və onun böyründə yerləşən yanaqlara və ya almacıq lövhələrinə bölünür. Ağız orqanları dəlici-sorucu, xortumcuğu sərbəst olub, demək olar ki, həmişə başın qabaq hissəsinə bitişmişdir. Bığcıqları 4 və ya 5, bəzən 3 buğumludur. Qanadları 2 cütdür. Ön qanadlarının yarısı zarlı, yarısı isə nisbətən sərt (adı da buradandır), arxa qanadları zarlıdır. Yarımsərtqanadlıların, bir qayda olaraq, qoxu vəziləri olur. Bunların xaricə açılan dəliyi yaşlı fərdlərdə döşün alt hissəsində, sürfələrdə isə qarnın üzərində yerləşir. Bu vəzilərin buraxdığı xoşagəlməz qoxu ilə yarımsərtqanadlılar düşmənini qorxudur və öz növündən olan fərdləri cəlb edir. Yarımsərtqanadlıların həyat tərzi çox müxtəlifdir; əksəriyyəti quruda, müəyyən hissəsi isə suda və onun üzərində (suölçənlər), quruda olan yarımsərtqanadlılar bitkilərdə, ağac qabığı və xəzəlin altında, torpaqda, su hövzələri ətrafında və s. yerlərdə yaşayır. Əksər növləri bitkinin generativ hissəsi ilə, bir qismi xırda onurğasızlar və yosunlarla, bəziləri balıq körpələri və kürü ilə qidalanırlar. Müəyyən qismi kənd təsərrüfatı bitkilərinin zərərvericiləri olan mənənələri, gənələri, böcək sürfələrini, kəpənəklərin yumurta və tırtıllarını tələf edir, digəri insan və ev quşlarının qanını soraraq parazit həyat sürür. Bəzi növləri insan və bitkilərə xəstəlik keçirirlər. Azərbaycanda yarımsərtqanadlılardan ziyankar bağacıq və Mavr bağacığı, yonca, çəmən, çuğundur, bostan və armud taxtabitiləri və s. geniş yayılmışdır. Meşə və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərər vurur. Mübarizə tədbirləri kimyəvi və bioloji üsulla aparılır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2012.
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Buğumayaqlılar. II cild. Bakı: Elm, 2004
Mənbə
- ASE, V cild, Bakı, 1981, səh. 87
- BioLib
- Avropa faunası
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yarimsertqanadlilar lat Hemiptera heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin heseratlar sinfine aid heyvan destesi Nov sayina gore heseratlar sinfinin en boyuk destelerindendir Yer kuresinin her yerinde yayilmis 25000 30000 o cumleden Azerbaycanda 900 novu melumdur YarimsertqanadlilarElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz ParaneopteralarDesteustu Deste YarimsertqanadlilarBeynelxalq elmi adiHemiptera L 1758Sekil axtarisiITIS 103359NCBI 7524EOL 539FW 94230 Taxtabitilerin formalari bezen yastilasmis bezen ise silindirsekilli qisa ve ya cox uzun olur Beden rengi muxtelifdir Qonur sari yasil qara qirmizi rengli novleri var Desteye daxil olan novlerin bedeninin uzunlugu 0 7 120 mm dir Novlerin basi serbest ve zeif hereketlidir Basin zirve hissesi iki uzununa tikisle uzluye ve onun boyrunde yerlesen yanaqlara ve ya almaciq lovhelerine bolunur Agiz orqanlari delici sorucu xortumcugu serbest olub demek olar ki hemise basin qabaq hissesine bitismisdir Bigciqlari 4 ve ya 5 bezen 3 bugumludur Qanadlari 2 cutdur On qanadlarinin yarisi zarli yarisi ise nisbeten sert adi da buradandir arxa qanadlari zarlidir Yarimsertqanadlilarin bir qayda olaraq qoxu vezileri olur Bunlarin xarice acilan deliyi yasli ferdlerde dosun alt hissesinde surfelerde ise qarnin uzerinde yerlesir Bu vezilerin buraxdigi xosagelmez qoxu ile yarimsertqanadlilar dusmenini qorxudur ve oz novunden olan ferdleri celb edir Yarimsertqanadlilarin heyat terzi cox muxtelifdir ekseriyyeti quruda mueyyen hissesi ise suda ve onun uzerinde suolcenler quruda olan yarimsertqanadlilar bitkilerde agac qabigi ve xezelin altinda torpaqda su hovzeleri etrafinda ve s yerlerde yasayir Ekser novleri bitkinin generativ hissesi ile bir qismi xirda onurgasizlar ve yosunlarla bezileri baliq korpeleri ve kuru ile qidalanirlar Mueyyen qismi kend teserrufati bitkilerinin zerervericileri olan meneneleri geneleri bocek surfelerini kepeneklerin yumurta ve tirtillarini telef edir digeri insan ve ev quslarinin qanini soraraq parazit heyat surur Bezi novleri insan ve bitkilere xestelik kecirirler Azerbaycanda yarimsertqanadlilardan ziyankar bagaciq ve Mavr bagacigi yonca cemen cugundur bostan ve armud taxtabitileri ve s genis yayilmisdir Mese ve kend teserrufati bitkilerine zerer vurur Mubarize tedbirleri kimyevi ve bioloji usulla aparilir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2012 EdebiyyatAzerbaycanin heyvanlar alemi Bugumayaqlilar II cild Baki Elm 2004MenbeASE V cild Baki 1981 seh 87 BioLib Avropa faunasiHemcinin bax