Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Aviasiya yanacağı — havanın oksigenlə oksidləşməsi prosesində istilik enerjisinin alınması üçün uçan aparatın mühərriyinin yanma kamerasına hava ilə birlikdə daxil edilən yanan maddədir. Onun iki növü var: aviasiya benzini və reaktiv yanacağı. Birinci növ, bir qayda olaraq, porşen, ikinci turboreaktiv mühərriklərində tətbiq olunur. Eləcə də dizel yanacağından, hazırda kerosindən istifadə edən dizel porşen aviasiya mühərriklərinin işlənilməsi məlumdur. Hal-hazırda artan neft qıtlığı səbəbindən neft aviasiya yanacağının əvəz olunması üsulları axtarılır, o cümlədən yanacağın variantları nəzərdən keçirilir: sintetik, kriogen (maye hidrogen daxil olmaqla), kriogen metan yanacağı (KMY) və s. 1989–90-cı illərdə maye hidrogen və KMY-də Ty-155, 1987–88-ci illərdə kondensləşdirilmiş texniki propan-butanla (АСКТ) işləyən Ми-8ТГ vertolyotu sınaqdan keçirilmişdi. Hər hansı bir təyyarə mühərriyi onun üçün güc, iş rejiminin dövrlərin artmasına yönəlmiş dəyişmə müddəti, etibarlılıq, resurs üzrə tələb olunan parametrləri təmin edə bilən müəyyən yanacaq növü üçün nəzərdə tutulmuşdur. Təyyarə mühərriklərində həmçinin yanacağın tövsiyə olunan analoqlarından istifadə etmək olar, bu halda, bir qayda olaraq, mühərriyin istifadəsinə məhdudiyyət qoyulur. Qeyd etmək lazımdır ki, aviasiya yanacaqları yalnız aviasiya texnologiyasında istifadə olunmur.
Aviasiya benzinləri
Aviasiya benzininin əsas keyfiyyət göstəriciləri:
- detonasiyaya davamlılıq (detonasiya alovlanması əmələ gətirmədən işçi qarışığın yüksək sıxılma dərəcəsi olan mühərriklərdə benzinin yararlı olmasını müəyyən edir)
- Fraksiya tərkibi (benzinin buxarlanmasını göstərir, bu da onun işçi yanacaq-hava qarışığı əmələ gətirmə qabiliyyətini təyin etmək üçün çox vacibdir; qaynama temperaturu diapozonu (40–180°С) və doymuş buxarların təzyiqi ilə xarakterizə olunur (29–48 kpа))
- Kimyəvi sabitlik (saxlanma, nəql və tətbiq zamanı kimyəvi tərkibin dəyişməsinə davamlılıq)
Aviasiya benzini istehsalı
Aviasiya benzini istehsalının əsas üsulu neftin birbaşa qovulması, yüksək keyfiyyətli komponentlər, etil mayesi və müxtəlif aşqarların əlavə edilməsi və ya edilməməsi ilə katalitik krekinqi və ya riforminqidir.
Aviasiya benzinlərinin təsnifatı
Aviasiya benzinlərinin təsnifatı oktan ədədləri və növ vahidləri ilə ifadə edilən antidetonasiya xüsusiyyətlərinə əsaslanır. Aviasiya benzinləri tək oktan ədədi ilə də göstərilir (məsələn, B-70). Aviasiya benzinlərinin əsas tətbiq sahəsi porşenli mühərriklər üçün yanacaq olmasıdır. Benzin B-70 Ty-16 (RD-3M) və Ty-22 təyyarələrinin mühərriklərində istifadə olunurdu. Hal-hazırda o, avadanlığa texniki baxış zamanı həlledici kimi istifadə olunur.
Reaktiv yanacaqları
Kerosin, əsasən, 200–300°С temperatur intervalında qaynayan neft fraksiyasıdır. Reaktiv yanacağı – aviasiya reaktiv mühərrikləri üçün yanacaq, bir qayda olaraq, azkükürdlü (məsələn, Т-1) və kükürdlü (ТС-1) neftlərdən birbaşa qovulma yolu ilə alınan kerosin fraksiyalarıdır. Hazırda birbaşa qovulan aviasiya yanacağı azdır, hidrotəmizləmə və aşqarların əlavə edilməsi üsullarından geniş istifadə olunur. Kerosin məişətdə soba və motor yanacağı, lak və boyalar üçün həlledici kimi istifadə olunur. Reaktiv yanacağı mülki və hərbi aviasiyanın təyyarə və vertolyotlarının qaz-turbin mühərrikləri üçün yanacaq kimi istifadə olunur və bundan əlavə, yanacaq təyyarədə istilik daşıyıcısı və ya soyuducu agent (yanacaq-hava və yanacaq-yağ radiatoru) və hidravlik sistemlər üçün işçi maye kimi istifadə edilə bilər. Həmçinin, reaktiv yanacağı təyyarələrə texniki baxış, çirklənmələrin təmizlənməsi (məsələn, ultrasəs aparatında filtrlərin təmizlənməsində aviakerosin işçi maye kimi istifadə olunur) zamanı həlledici kimi istifadə olunur. Aviasiya reaktiv yanacağı ümumilikdə 8 keyfiyyətə nəzarət mərhələsindən keçir. Reaktiv yanacaqları üçün əsas keyfiyyət göstəriciləri aşağıdakılardır:
- Kütlə və həcm yanma istiliyi
- Yanacağın termostabilliyi
- Doymuş buxarların təzyiqi
- Kinematik özlülük
- Quraşdırma və kipləşdirmə materialları ilə uyğunluq
- Çöküntü əmələ gətirmə və yeyilməyə qarşı xassələr
- Elektrik keçiriciliyi
- Kükürdlülük
- Türşülüq
Reaktiv yanacaqları, əsasən, 140–280С°-də qovulan (liqroin-kerosin) neftin orta distillə olunmuş fraksiyalarından alınır. Reaktiv yanacaqlarının geniş fraksiyalı növləri neftin benzin fraksiyalarının təkrar emala cəlb olunması ilə hazırlanır. Reaktiv yanacaqlarının bəzi növlərini (Т-8В, Т-6) almaq üçün xammal olaraq vakuum qazoylu və neftin təkrar emalı məhsullarından istifadə olunur. Reaktiv yanacaqlarının tərkibcə 96–99%-i üç əsas qrup karbohidrogenlərindən ibarətdir:
- parafin
- naften
- aromatik
Reaktiv yanacaqlarında karbohidrogenlərdən başqa az miqdarda kükürdlü, oksigenli, azotlu, metal-üzvi birləşmələr və qətranlı maddələr var. Onların miqdarı müəyyən standartlarla tənzimlənir. Sovet aviatexnikasından istifadə edən Rusiyada və MDB ölkələrində aviasiya yanacağının aşağıdakı növlərindən istifadə olunur:
- ТС-1 (ГОСТ 10227–86) neftin birbaşa qovulma fraksiyasıdır (150–250С°), və ya birbaşa qovulma və hidrotəmizlənmə fraksiyalarının qarışığıdır (əsas məhdudiyyət ümumi kükürd və merkaptan kükürdünün 0,2% və 0,003%-dən çox olmamasıdır). RF və keçmiş postsovet məkanında ən geniş yayılmış növdür, bütün keçmiş turboreaktiv mühərriklər üçün nəzərdə tutulmuşdur. Xüsusiyyətlərinə və tətbiq sahəsinə görə xarici kerosin Jet-A-ya uyğun gəlir. РТ yanacağına görə ehtiyat yanacaqdır.
- РТ yüksəkkeyfiyyətli yanacaq, tam hidrotəmizləmə keçmiş neft fraksiyası (135–280С°). Kükürdün miqdarı: ümumi — 0,1%, merkaptan— 0,001 %. Hidrokrekinqə görə yanacaq "qurudur", yəni yağlayıcı xassələri zəifdir. İstehsal prosesində ona oksidləşməyə və yeyilməyə qarşı aşqarlar əlavə edilir. Су-27, Ту-22М3 kimi turboreaktiv təyyarələr üçün nəzərdə tutulmuşdur, həmçinin ТС-1 yanacağının ehtiyatı kimi qəbul olunur.
- Т-6 и Т-8В reaktiv yanacaqları bəzi səsdən sürətli təyyarələrin (məsələn, МиГ-25) mühərrikləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hirotəmizləmə və aşqarların daxil edilməsi ilə mürəkkəb texnologiya üzrə yalnız RF Müdafiə Nazriliyinin ehtiyacları üçün istehsal olunur.
Mənbə
- Энциклопедия техники (http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_tech/3638/Топливо)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Aviasiya yanacagi havanin oksigenle oksidlesmesi prosesinde istilik enerjisinin alinmasi ucun ucan aparatin muherriyinin yanma kamerasina hava ile birlikde daxil edilen yanan maddedir Onun iki novu var aviasiya benzini ve reaktiv yanacagi Birinci nov bir qayda olaraq porsen ikinci turboreaktiv muherriklerinde tetbiq olunur Elece de dizel yanacagindan hazirda kerosinden istifade eden dizel porsen aviasiya muherriklerinin islenilmesi melumdur Hal hazirda artan neft qitligi sebebinden neft aviasiya yanacaginin evez olunmasi usullari axtarilir o cumleden yanacagin variantlari nezerden kecirilir sintetik kriogen maye hidrogen daxil olmaqla kriogen metan yanacagi KMY ve s 1989 90 ci illerde maye hidrogen ve KMY de Ty 155 1987 88 ci illerde kondenslesdirilmis texniki propan butanla ASKT isleyen Mi 8TG vertolyotu sinaqdan kecirilmisdi Her hansi bir teyyare muherriyi onun ucun guc is rejiminin dovrlerin artmasina yonelmis deyisme muddeti etibarliliq resurs uzre teleb olunan parametrleri temin ede bilen mueyyen yanacaq novu ucun nezerde tutulmusdur Teyyare muherriklerinde hemcinin yanacagin tovsiye olunan analoqlarindan istifade etmek olar bu halda bir qayda olaraq muherriyin istifadesine mehdudiyyet qoyulur Qeyd etmek lazimdir ki aviasiya yanacaqlari yalniz aviasiya texnologiyasinda istifade olunmur Aviasiya benzinleriAviasiya benzininin esas keyfiyyet gostericileri detonasiyaya davamliliq detonasiya alovlanmasi emele getirmeden isci qarisigin yuksek sixilma derecesi olan muherriklerde benzinin yararli olmasini mueyyen edir Fraksiya terkibi benzinin buxarlanmasini gosterir bu da onun isci yanacaq hava qarisigi emele getirme qabiliyyetini teyin etmek ucun cox vacibdir qaynama temperaturu diapozonu 40 180 S ve doymus buxarlarin tezyiqi ile xarakterize olunur 29 48 kpa Kimyevi sabitlik saxlanma neql ve tetbiq zamani kimyevi terkibin deyismesine davamliliq Aviasiya benzini istehsali Aviasiya benzini istehsalinin esas usulu neftin birbasa qovulmasi yuksek keyfiyyetli komponentler etil mayesi ve muxtelif asqarlarin elave edilmesi ve ya edilmemesi ile katalitik krekinqi ve ya riforminqidir Aviasiya benzinlerinin tesnifati Aviasiya benzinlerinin tesnifati oktan ededleri ve nov vahidleri ile ifade edilen antidetonasiya xususiyyetlerine esaslanir Aviasiya benzinleri tek oktan ededi ile de gosterilir meselen B 70 Aviasiya benzinlerinin esas tetbiq sahesi porsenli muherrikler ucun yanacaq olmasidir Benzin B 70 Ty 16 RD 3M ve Ty 22 teyyarelerinin muherriklerinde istifade olunurdu Hal hazirda o avadanliga texniki baxis zamani helledici kimi istifade olunur Reaktiv yanacaqlariKerosin esasen 200 300 S temperatur intervalinda qaynayan neft fraksiyasidir Reaktiv yanacagi aviasiya reaktiv muherrikleri ucun yanacaq bir qayda olaraq azkukurdlu meselen T 1 ve kukurdlu TS 1 neftlerden birbasa qovulma yolu ile alinan kerosin fraksiyalaridir Hazirda birbasa qovulan aviasiya yanacagi azdir hidrotemizleme ve asqarlarin elave edilmesi usullarindan genis istifade olunur Kerosin meisetde soba ve motor yanacagi lak ve boyalar ucun helledici kimi istifade olunur Reaktiv yanacagi mulki ve herbi aviasiyanin teyyare ve vertolyotlarinin qaz turbin muherrikleri ucun yanacaq kimi istifade olunur ve bundan elave yanacaq teyyarede istilik dasiyicisi ve ya soyuducu agent yanacaq hava ve yanacaq yag radiatoru ve hidravlik sistemler ucun isci maye kimi istifade edile biler Hemcinin reaktiv yanacagi teyyarelere texniki baxis cirklenmelerin temizlenmesi meselen ultrases aparatinda filtrlerin temizlenmesinde aviakerosin isci maye kimi istifade olunur zamani helledici kimi istifade olunur Aviasiya reaktiv yanacagi umumilikde 8 keyfiyyete nezaret merhelesinden kecir Reaktiv yanacaqlari ucun esas keyfiyyet gostericileri asagidakilardir Kutle ve hecm yanma istiliyi Yanacagin termostabilliyi Doymus buxarlarin tezyiqi Kinematik ozluluk Qurasdirma ve kiplesdirme materiallari ile uygunluq Cokuntu emele getirme ve yeyilmeye qarsi xasseler Elektrik keciriciliyi Kukurdluluk Tursuluq Reaktiv yanacaqlari esasen 140 280S de qovulan liqroin kerosin neftin orta distille olunmus fraksiyalarindan alinir Reaktiv yanacaqlarinin genis fraksiyali novleri neftin benzin fraksiyalarinin tekrar emala celb olunmasi ile hazirlanir Reaktiv yanacaqlarinin bezi novlerini T 8V T 6 almaq ucun xammal olaraq vakuum qazoylu ve neftin tekrar emali mehsullarindan istifade olunur Reaktiv yanacaqlarinin terkibce 96 99 i uc esas qrup karbohidrogenlerinden ibaretdir parafin naften aromatik Reaktiv yanacaqlarinda karbohidrogenlerden basqa az miqdarda kukurdlu oksigenli azotlu metal uzvi birlesmeler ve qetranli maddeler var Onlarin miqdari mueyyen standartlarla tenzimlenir Sovet aviatexnikasindan istifade eden Rusiyada ve MDB olkelerinde aviasiya yanacaginin asagidaki novlerinden istifade olunur TS 1 GOST 10227 86 neftin birbasa qovulma fraksiyasidir 150 250S ve ya birbasa qovulma ve hidrotemizlenme fraksiyalarinin qarisigidir esas mehdudiyyet umumi kukurd ve merkaptan kukurdunun 0 2 ve 0 003 den cox olmamasidir RF ve kecmis postsovet mekaninda en genis yayilmis novdur butun kecmis turboreaktiv muherrikler ucun nezerde tutulmusdur Xususiyyetlerine ve tetbiq sahesine gore xarici kerosin Jet A ya uygun gelir RT yanacagina gore ehtiyat yanacaqdir RT yuksekkeyfiyyetli yanacaq tam hidrotemizleme kecmis neft fraksiyasi 135 280S Kukurdun miqdari umumi 0 1 merkaptan 0 001 Hidrokrekinqe gore yanacaq qurudur yeni yaglayici xasseleri zeifdir Istehsal prosesinde ona oksidlesmeye ve yeyilmeye qarsi asqarlar elave edilir Su 27 Tu 22M3 kimi turboreaktiv teyyareler ucun nezerde tutulmusdur hemcinin TS 1 yanacaginin ehtiyati kimi qebul olunur T 6 i T 8V reaktiv yanacaqlari bezi sesden suretli teyyarelerin meselen MiG 25 muherrikleri ucun nezerde tutulmusdur Hirotemizleme ve asqarlarin daxil edilmesi ile murekkeb texnologiya uzre yalniz RF Mudafie Nazriliyinin ehtiyaclari ucun istehsal olunur MenbeEnciklopediya tehniki http dic academic ru dic nsf enc tech 3638 Toplivo Vikianbarda Aviasiya yanacagi ile elaqeli mediafayllar var