Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Texnoloji determinizm — sosial inkişaf anlayışının texnologiyanın tərəqqisinə endirilməsinin, daşıyıcılarının varlığına, düşüncəsinə və dilinə necə təsir etdiyini müəyyən edən nəzəri və metodoloji bir quruluşdur. Bu, 1920-ci illərdə elmin və texnikanın inkişafındakı sürətli uğurlar, istehsalın inkişafında kütləvi tətbiqinin artan səmərəliliyi ilə əlaqədar yaranmışdır.
Texnoloji determinizmin tərəfdarları hesab edirlər ki, cəmiyyətdə baş verən sosial-iqtisadi və digər dəyişikliklərin əsas təyinedicisi texnologiyada və istehsal sistemində daha çox və ya daha böyük dəyişiklik olur. Onlar üçün "texnologiya" sözü " maşın və alətlər deyil, mövcud olan hər şeyi qavramağımıza istiqamət verən dünya ilə əlaqəli fikirlər" mənasını verir.
Texnoloji determinizmin banilərindən biri, onun sosial-iqtisadi inkişafa təsirini araşdıran alman filosofu və iqtisadçısı Karl Marks idi. O, texnologiyada, xüsusən istehsalda dəyişikliklərin insan sosial münasibətlərinə və təşkilati quruluşa təsir edən əsas amil olduğunu və ictimai münasibətlərin və mədəni təcrübələrin nəticədə müəyyən bir cəmiyyətin texnoloji və iqtisadi bazası ətrafında fırlanacağını iddia etdi.
Marksın mövqeyi müasir cəmiyyətdə möhkəm bir yerdədir, burada sürətlə dəyişən texnologiyaların insan həyatını dəyişdirməsi fikri geniş yayılmışdır. Bir çox müəllifin Marksa texnoloji cəhətdən bəşər tarixinə nəzər salmasına baxmayaraq, bütün marksistlər texnoloji determinist deyillər və bəzi müəlliflər hətta Marksın özünün determinizm dərəcəsini şübhə altına alırlar. Bundan əlavə, texnoloji determinizmin bir çox forması var.
Terminin yaranması
"Texnoloji determinizm" termini 1920-ci illərdə elm və texnikanın inkişafındakı sürətli uğurlar, istehsalın inkişafında kütləvi tətbiqinin artan səmərəliliyi ilə əlaqədar yaranmışdır. Bu terminin müəllifi amerikalı sosioloq Torsteyn Veblen (1857–1929) hesab olunur. Veblenin işində bu nizam doktrinada həyata keçirildi. Buna görə menecerlər təkcə iqtisadiyyatın inkişafında deyil, həm də "idarəetmə inqilabı" ideyası olaraq bilinən siyasət sahəsində idarəetmə qərarlarının verilməsində həlledici rol oynayırlar. Veblen, "bir maşın antropomorfik düşüncə vərdişlərini dəyişdirdiyini" müdafiə etdi .
Ən radikal texnoloji müəyyənedicilərdən biri Veblen nəzəriyyəsinin davamçısı Klarens Ayres idi. Ayres ən yaxşı iqtisadi fəlsəfəni inkişaf etdirməklə məşhurdur, eyni zamanda texnoloji determinizm nəzəriyyəsini yaradan Veblen ilə də yaxından əməkdaşlıq etdi. Texnologiya ilə mərasim quruluşu arasındakı mübarizədən tez-tez danışırdı. Onun ən məşhur nəzəriyyələrindən biri "texnoloji müqavimət" anlayışını özündə cəmləşdirən bir proses və institutları bir mərasim kimi izah edir və bu müddətdə bu texnoloji həddən artıq təyini yaradır.
Terminin mənası
Texnoloji determinizm texnoloji irəliləyişlərin, medianın və ya bütövlükdə texnologiyanın iqtisadiyyatda, tarixdə və sosial sahədə əsas aparıcı qüvvələrin necə olduğunu göstərməyə çalışır. Bu nəzəriyyə, texnologiyanın geniş olması səbəbindən sürətlənmiş qloballaşmanın qaçılmaz olduğunu iddia edən "hiperglobalistlər" tərəfindən fəal şəkildə dəstəklənir. Buna görə texnoloji inkişaf və yenilik sosial, iqtisadi və ya siyasi dəyişikliyin əsas mühərrikinə çevrilir. Texnoloji determinizmin tərəfdarları texnologiyanı onun ayrı bir hissəsi kimi deyil, bütün insan fəaliyyətinin əsasını görürlər. Beləliklə, bu nəzəriyyəyə görə, texnologiyaların təsiri danılmazdır və bu və ya digər texnologiyanın nə qədər geniş istifadə olunmasından asılı deyildir.
Texnoloji determinizm, sosial dəyişiklik proseslərində mərkəzi bir səbəb elementi olaraq texnologiyanı və ya texnoloji tərəqqini müəyyənləşdirən bir yanaşma olaraq təyin edildi. Texnologiya inkişaf etdikcə bu texnologiyanın modeli istifadəçilərin davranışlarını özü müəyyənləşdirir, buna görə də insanın fəaliyyət azadlığını azaldır. Ancaq bu mövqe, texnologiyanın inkişaf etdiyi sosial və mədəni şərtlərə məhəl qoymur. Sosioloq (1992) texnoloji determinizmin ən məşhur formalarını "bilyard topu" yanaşmaları kimi təsvir etdi, bu texnologiyada sosial vəziyyətə girilən xarici qüvvə kimi görülən və bir sıra geri dönüş effektləri verən.
Bir cəmiyyətin və ya mədəniyyətin istifadə olunan texnologiyalarla qarşılıqlı əlaqədə olduğunu və hətta onu meydana gətirdiyini tanımaq əvəzinə, texnoloji determinist hesab edir ki, "texnologiyaların istifadəsi əsasən texnologiyanın quruluşu, yəni onun formasından irəli gələn funksiyaları ilə müəyyən edilir" (). Bununla birlikdə, Daniel Çandler tərəfindən texnologiyanın mədəniyyətə daxil olmasının ardından bu texnologiyanın qaçılmaz bir inkişaf olduğunu iddia edən Daniel Çandlerin "qaçılmazlıq tezisi" ilə qarışdırılmamalıdır.
Postman iddia edirdi ki:
Beləliklə, bir mətbəə, kompüter və televiziya yalnız məlumat ötürən maşınlar deyil. Bunlar hansısa şəkildə reallığı konseptləşdirdiyimiz metaforalardır. Dünyanı bizim üçün təsnif edirlər, onu təşkil edirlər, çərçivə qururlar, böyüdürlər, kiçildirlər, göründüyü kimi mübahisə edirlər. Bu media metaforaları vasitəsilə dünyanı olduğu kimi görmürük. Bunu öz sistemlərimiz kodladığımız kimi görürük. Məlumat formasının gücü belədir
.
Yumşaq və sərt determinizm
Sərt determinizmin tərəfdarları texnologiyanı sosial problemlərdən asılı olmayaraq inkişaf etməkdə olduğunu görürlər. İnanırlar ki, texnologiya ictimai fəaliyyətimizi tənzimləmək və mənasını dəyişdirmək üçün hərəkət edən güclü qüvvələr toplusunu yaradır. Bu determinizmə görə, texnologiyanın ehtiyaclarını ödəmək üçün təşkil edirik və bu təşkilatın nəticəsi bizdən asılı deyil və ya nəticə ilə bağlı seçim etmək azadlığımız yoxdur. XX əsrin fransız filosofu və sosial nəzəriyyəçisi Jak Ellul, möhkəm determinizmin tərəfdarı və muxtar texnologiya nəzəriyyəsinin tərəfdarı hesab olunur. 1954-cü ildə işlədiyi Texnoloji Cəmiyyətdə mahiyyət etibarilə bildirmişdir ki, texnologiya effektivliyinə görə təbii seçmə yolu ilə hansı sosial aspektlərin öz inkişafı üçün ən uyğun olduğunu müəyyənləşdirir. İnsanlıq tarixinin çox hissəsi, coğrafiya, iqlim və digər təbii amillər əsasən sosial şəraitin parametrlərini müəyyənləşdirsə də, son zamanlarda texnologiya üstünlük təşkil edən obyektiv amilə çevrilmişdir. Bu prosesdə sənaye inqilabı mühüm rol oynadı.
Yumşaq determinizm, adından göründüyü kimi, texnologiyanın ictimai-siyasi vəziyyətlərlə qarşılıqlı əlaqəsinə daha passiv baxışdır. Yumşaq deterministlər hələ də texnologiyanın təkamülümüzdə bir vektor olduğunu qəbul edirlər, lakin vəziyyətin nəticəsi ilə bağlı qərar vermək şansımızın olduğunu iddia edirlər. Bu sərbəst iradə demək deyil, ancaq zarın yuvarlanması və nəticənin nə olacağını görmək üçün bir fürsət var deməkdir. Mülayim determinizmin bir az fərqli versiyası Uilyam Fildinq Oqbern tərəfindən irəli sürülən 1922-ci il texnoloji cəhətdən dəyişdirilmiş sosial dəyişiklik nəzəriyyəsidir, bu cəmiyyətdə böyük ixtiraların nəticələrinə uyğunlaşmaq lazımdır, lakin çox vaxt bunu yalnız mədəni geriləmə dövründən sonra edirlər.
Yumşaq determinizmin tərəfdarlarına kompompibilistlər, sərt determinizmin tərəfdarlarına deyilir. Sonuncular inanırlar ki, azad iradə və determinizm dünyada birlikdə mövcud ola bilər, uyğunsuzluq tərəfdarları isə onların birgə yaşamalarını inkar edirlər.
Nəzəriyyənin tənqidi
Texnoloji determinizmlə bağlı skeptizm, XX əsrin ortalarında texnologiya və elmə, xüsusən də nüvə silahının istehsalında atom enerjisindən istifadə, İkinci Dünya müharibəsi illərində nasist insan təcrübələri və üçüncü ölkələrdə iqtisadi inkişaf problemləri ilə əlaqədar artan bədbinliklə birlikdə meydana gəldi. dünyanın. Nəticədə, texnologiyanın inkişafına daha çox nəzarət etmək istəyi elmi cəmiyyətdə texnoloji determinizm modelində məyusluq yaratdı.
Texnoloji determinist nöqteyi-nəzərdən tənqid, texnologiyanın cəmiyyət üçün yaxşı olduğunu düşünənlərdən, neytral mövqe tutanlardan tutmuş, texnoloji determinizmin bir çox şeyə aid edilə bilən sosioloji hadisələrin təhlili olduğunu iddia edərək dəyişir.
Endryu Finberq yazırdı: "İnternet şəxsi ünsiyyət vasitəsi olduqda əsl inqilab baş verdi." Bununla yanaşı, Finberg tez-tez texnologiyanın anti-utopik cəhətini tanıyır, buna görə də İnternet texnologiyasına olan heyranlığı nəzərə alınmalıdır. İnternet kommunikasiyalarının demokratikləşdirilməsini təklif edir və insanların təkcə İnternetdəki məlumatların (və ya əyləncələrin) istehlakçıları deyil, həm də istehsalçıları olduğuna işarə edir. İnternetə yaxınlaşdıqda, insanlar "texnologiyanın arxa cəbhə müqavimətini dayandırmalı və bunu birdəfəlik qəbul edərək, daha da inkişafına əlverişli istiqamət verməlidirlər."
Çandler, determinizmin mütləq texnologiyanı cəmiyyət üzərində mütləq güc mövqeyinə qoyması və bu inancın insanların texnologiyanı cəmiyyətin idarə etdiyi hər hansı bir qəbul edilən istiqaməti dəyişdirməkdə aciz qalmasına səbəb olacağı fikrinə söykənən texnoloji determinizmin tənqidinə fərqli bir fikir təklif edir. Buna görə texnoloji determinizm "özünü yerinə yetirən bir peyğəmbərlik" olur. Chandler, eyni zamanda, "siyasi nəzarət, sinif maraqları, iqtisadi təzyiq, coğrafi giriş, təhsil və ümumi görüşlər" də daxil olmaqla, cəmiyyətin inkişaf istiqamətini təyin edən texnologiyadan başqa bir çox məsələnin də olduğunu iddia edir.
İstinadlar
- Smith & Marx, Merrit Roe & Leo. Does Technology Drive History? The Dilemma of Technological Determinism (The MIT Press). 1994.
- Heilbroner, Robert L.,. The worldly philosophers : the lives, times, and ideas of the great economic thinkers (Revised seventh edition). New York. ISBN .
- 11. Технологический детерминизм. Философия.
- Daniel Chandler. Technological or Media Determinism (Aberystwyth University). 2000.
- Postman, Teaching as a Conserving Activity (1979), p. 39)
- Jacques Ellul. The technological society. New York: Vintage Books. 1964. ISBN .
- Kang C. FCC net neutrality plan gets picked apart from all sides (The Washington Post). 2010.
Ədəbiyyat
- Кириленко Г.Г., Шевцов Е.В. Краткий философский словарь. М. 2010, с. 376–377.
- G.A. Cohen, Karl Marx's Theory of History: A Defence, Oxford and Princeton, 1978.
- Huesemann, Michael H., and Joyce A. Huesemann (2011). Technofix: Why Technology Won't Save Us or the Environment, New Society Publishers, Gabriola Island, British Columbia, Canada, , 464 pp.
- Ong, Walter J (1982). Orality and Literacy: The Technologizing of the Word. New York: Methuen.
- Roland, Alex. Once More into the Stirrups; Lynne White Jr, Medieval Technology and Social Change" Classics Revisited. 574–585.
- Sawyer, P.H. and R.H. Hilton. "Technical Determinism" Past & Present. April 1963: 90–100.
- Furbank, P.N. "The Myth of Determinism." Raritan. [City] Fall 2006: 79–87. EBSCOhost. Monroe Community College Library, Rochester, NY. 2 April 2007.
- Chandler, Daniel. Technological or Media Determinism. 1995. 18 September 1995. <http://www.aber.ac.uk/media/Documents/tecdet/tecdet.html>
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Texnoloji determinizm sosial inkisaf anlayisinin texnologiyanin tereqqisine endirilmesinin dasiyicilarinin varligina dusuncesine ve diline nece tesir etdiyini mueyyen eden nezeri ve metodoloji bir qurulusdur Bu 1920 ci illerde elmin ve texnikanin inkisafindaki suretli ugurlar istehsalin inkisafinda kutlevi tetbiqinin artan semereliliyi ile elaqedar yaranmisdir Texnoloji determinizmin terefdarlari hesab edirler ki cemiyyetde bas veren sosial iqtisadi ve diger deyisikliklerin esas teyinedicisi texnologiyada ve istehsal sisteminde daha cox ve ya daha boyuk deyisiklik olur Onlar ucun texnologiya sozu masin ve aletler deyil movcud olan her seyi qavramagimiza istiqamet veren dunya ile elaqeli fikirler menasini verir Texnoloji determinizmin banilerinden biri onun sosial iqtisadi inkisafa tesirini arasdiran alman filosofu ve iqtisadcisi Karl Marks idi O texnologiyada xususen istehsalda deyisikliklerin insan sosial munasibetlerine ve teskilati qurulusa tesir eden esas amil oldugunu ve ictimai munasibetlerin ve medeni tecrubelerin neticede mueyyen bir cemiyyetin texnoloji ve iqtisadi bazasi etrafinda firlanacagini iddia etdi Marksin movqeyi muasir cemiyyetde mohkem bir yerdedir burada suretle deyisen texnologiyalarin insan heyatini deyisdirmesi fikri genis yayilmisdir Bir cox muellifin Marksa texnoloji cehetden beser tarixine nezer salmasina baxmayaraq butun marksistler texnoloji determinist deyiller ve bezi muellifler hetta Marksin ozunun determinizm derecesini subhe altina alirlar Bundan elave texnoloji determinizmin bir cox formasi var Terminin yaranmasi Texnoloji determinizm termini 1920 ci illerde elm ve texnikanin inkisafindaki suretli ugurlar istehsalin inkisafinda kutlevi tetbiqinin artan semereliliyi ile elaqedar yaranmisdir Bu terminin muellifi amerikali sosioloq Torsteyn Veblen 1857 1929 hesab olunur Veblenin isinde bu nizam doktrinada heyata kecirildi Buna gore menecerler tekce iqtisadiyyatin inkisafinda deyil hem de idareetme inqilabi ideyasi olaraq bilinen siyaset sahesinde idareetme qerarlarinin verilmesinde helledici rol oynayirlar Veblen bir masin antropomorfik dusunce verdislerini deyisdirdiyini mudafie etdi En radikal texnoloji mueyyenedicilerden biri Veblen nezeriyyesinin davamcisi Klarens Ayres idi Ayres en yaxsi iqtisadi felsefeni inkisaf etdirmekle meshurdur eyni zamanda texnoloji determinizm nezeriyyesini yaradan Veblen ile de yaxindan emekdasliq etdi Texnologiya ile merasim qurulusu arasindaki mubarizeden tez tez danisirdi Onun en meshur nezeriyyelerinden biri texnoloji muqavimet anlayisini ozunde cemlesdiren bir proses ve institutlari bir merasim kimi izah edir ve bu muddetde bu texnoloji hedden artiq teyini yaradir Terminin menasiEsas meqale Determinizm Texnoloji determinizm texnoloji irelileyislerin medianin ve ya butovlukde texnologiyanin iqtisadiyyatda tarixde ve sosial sahede esas aparici quvvelerin nece oldugunu gostermeye calisir Bu nezeriyye texnologiyanin genis olmasi sebebinden suretlenmis qloballasmanin qacilmaz oldugunu iddia eden hiperglobalistler terefinden feal sekilde desteklenir Buna gore texnoloji inkisaf ve yenilik sosial iqtisadi ve ya siyasi deyisikliyin esas muherrikine cevrilir Texnoloji determinizmin terefdarlari texnologiyani onun ayri bir hissesi kimi deyil butun insan fealiyyetinin esasini gorurler Belelikle bu nezeriyyeye gore texnologiyalarin tesiri danilmazdir ve bu ve ya diger texnologiyanin ne qeder genis istifade olunmasindan asili deyildir Texnoloji determinizm sosial deyisiklik proseslerinde merkezi bir sebeb elementi olaraq texnologiyani ve ya texnoloji tereqqini mueyyenlesdiren bir yanasma olaraq teyin edildi Texnologiya inkisaf etdikce bu texnologiyanin modeli istifadecilerin davranislarini ozu mueyyenlesdirir buna gore de insanin fealiyyet azadligini azaldir Ancaq bu movqe texnologiyanin inkisaf etdiyi sosial ve medeni sertlere mehel qoymur Sosioloq 1992 texnoloji determinizmin en meshur formalarini bilyard topu yanasmalari kimi tesvir etdi bu texnologiyada sosial veziyyete girilen xarici quvve kimi gorulen ve bir sira geri donus effektleri veren Bir cemiyyetin ve ya medeniyyetin istifade olunan texnologiyalarla qarsiliqli elaqede oldugunu ve hetta onu meydana getirdiyini tanimaq evezine texnoloji determinist hesab edir ki texnologiyalarin istifadesi esasen texnologiyanin qurulusu yeni onun formasindan ireli gelen funksiyalari ile mueyyen edilir Bununla birlikde Daniel Candler terefinden texnologiyanin medeniyyete daxil olmasinin ardindan bu texnologiyanin qacilmaz bir inkisaf oldugunu iddia eden Daniel Candlerin qacilmazliq tezisi ile qarisdirilmamalidir Postman iddia edirdi ki Belelikle bir metbee komputer ve televiziya yalniz melumat oturen masinlar deyil Bunlar hansisa sekilde realligi konseptlesdirdiyimiz metaforalardir Dunyani bizim ucun tesnif edirler onu teskil edirler cercive qururlar boyudurler kicildirler gorunduyu kimi mubahise edirler Bu media metaforalari vasitesile dunyani oldugu kimi gormuruk Bunu oz sistemlerimiz kodladigimiz kimi goruruk Melumat formasinin gucu beledir Yumsaq ve sert determinizmSert determinizmin terefdarlari texnologiyani sosial problemlerden asili olmayaraq inkisaf etmekde oldugunu gorurler Inanirlar ki texnologiya ictimai fealiyyetimizi tenzimlemek ve menasini deyisdirmek ucun hereket eden guclu quvveler toplusunu yaradir Bu determinizme gore texnologiyanin ehtiyaclarini odemek ucun teskil edirik ve bu teskilatin neticesi bizden asili deyil ve ya netice ile bagli secim etmek azadligimiz yoxdur XX esrin fransiz filosofu ve sosial nezeriyyecisi Jak Ellul mohkem determinizmin terefdari ve muxtar texnologiya nezeriyyesinin terefdari hesab olunur 1954 cu ilde islediyi Texnoloji Cemiyyetde mahiyyet etibarile bildirmisdir ki texnologiya effektivliyine gore tebii secme yolu ile hansi sosial aspektlerin oz inkisafi ucun en uygun oldugunu mueyyenlesdirir Insanliq tarixinin cox hissesi cografiya iqlim ve diger tebii amiller esasen sosial seraitin parametrlerini mueyyenlesdirse de son zamanlarda texnologiya ustunluk teskil eden obyektiv amile cevrilmisdir Bu prosesde senaye inqilabi muhum rol oynadi Yumsaq determinizm adindan gorunduyu kimi texnologiyanin ictimai siyasi veziyyetlerle qarsiliqli elaqesine daha passiv baxisdir Yumsaq deterministler hele de texnologiyanin tekamulumuzde bir vektor oldugunu qebul edirler lakin veziyyetin neticesi ile bagli qerar vermek sansimizin oldugunu iddia edirler Bu serbest irade demek deyil ancaq zarin yuvarlanmasi ve neticenin ne olacagini gormek ucun bir furset var demekdir Mulayim determinizmin bir az ferqli versiyasi Uilyam Fildinq Oqbern terefinden ireli surulen 1922 ci il texnoloji cehetden deyisdirilmis sosial deyisiklik nezeriyyesidir bu cemiyyetde boyuk ixtiralarin neticelerine uygunlasmaq lazimdir lakin cox vaxt bunu yalniz medeni gerileme dovrunden sonra edirler Yumsaq determinizmin terefdarlarina kompompibilistler sert determinizmin terefdarlarina deyilir Sonuncular inanirlar ki azad irade ve determinizm dunyada birlikde movcud ola biler uygunsuzluq terefdarlari ise onlarin birge yasamalarini inkar edirler Nezeriyyenin tenqidiTexnoloji determinizmle bagli skeptizm XX esrin ortalarinda texnologiya ve elme xususen de nuve silahinin istehsalinda atom enerjisinden istifade Ikinci Dunya muharibesi illerinde nasist insan tecrubeleri ve ucuncu olkelerde iqtisadi inkisaf problemleri ile elaqedar artan bedbinlikle birlikde meydana geldi dunyanin Neticede texnologiyanin inkisafina daha cox nezaret etmek isteyi elmi cemiyyetde texnoloji determinizm modelinde meyusluq yaratdi Texnoloji determinist noqteyi nezerden tenqid texnologiyanin cemiyyet ucun yaxsi oldugunu dusunenlerden neytral movqe tutanlardan tutmus texnoloji determinizmin bir cox seye aid edile bilen sosioloji hadiselerin tehlili oldugunu iddia ederek deyisir Endryu Finberq yazirdi Internet sexsi unsiyyet vasitesi olduqda esl inqilab bas verdi Bununla yanasi Finberg tez tez texnologiyanin anti utopik cehetini taniyir buna gore de Internet texnologiyasina olan heyranligi nezere alinmalidir Internet kommunikasiyalarinin demokratiklesdirilmesini teklif edir ve insanlarin tekce Internetdeki melumatlarin ve ya eylencelerin istehlakcilari deyil hem de istehsalcilari olduguna isare edir Internete yaxinlasdiqda insanlar texnologiyanin arxa cebhe muqavimetini dayandirmali ve bunu birdefelik qebul ederek daha da inkisafina elverisli istiqamet vermelidirler Candler determinizmin mutleq texnologiyani cemiyyet uzerinde mutleq guc movqeyine qoymasi ve bu inancin insanlarin texnologiyani cemiyyetin idare etdiyi her hansi bir qebul edilen istiqameti deyisdirmekde aciz qalmasina sebeb olacagi fikrine soykenen texnoloji determinizmin tenqidine ferqli bir fikir teklif edir Buna gore texnoloji determinizm ozunu yerine yetiren bir peygemberlik olur Chandler eyni zamanda siyasi nezaret sinif maraqlari iqtisadi tezyiq cografi giris tehsil ve umumi gorusler de daxil olmaqla cemiyyetin inkisaf istiqametini teyin eden texnologiyadan basqa bir cox meselenin de oldugunu iddia edir IstinadlarSmith amp Marx Merrit Roe amp Leo Does Technology Drive History The Dilemma of Technological Determinism The MIT Press 1994 Heilbroner Robert L The worldly philosophers the lives times and ideas of the great economic thinkers Revised seventh edition New York ISBN 0 684 86214 X 978 0 684 86214 9 11 Tehnologicheskij determinizm Filosofiya Daniel Chandler Technological or Media Determinism Aberystwyth University 2000 Postman Teaching as a Conserving Activity 1979 p 39 Jacques Ellul The technological society New York Vintage Books 1964 ISBN 978 0 394 70390 9 Kang C FCC net neutrality plan gets picked apart from all sides The Washington Post 2010 EdebiyyatKirilenko G G Shevcov E V Kratkij filosofskij slovar M 2010 s 376 377 G A Cohen Karl Marx s Theory of History A Defence Oxford and Princeton 1978 Hu esemann Michael H and Joyce A Huesemann 2011 Technofix Why Technology Won t Save Us or the Environment New Society Publishers Gabriola Island British Columbia Canada ISBN 0865717044 464 pp Ong Walter J 1982 Orality and Literacy The Technologizing of the Word New York Methuen Roland Alex Once More into the Stirrups Lynne White Jr Medieval Technology and Social Change Classics Revisited 574 585 Sawyer P H and R H Hilton Technical Determinism Past amp Present April 1963 90 100 Furbank P N The Myth of Determinism Raritan City Fall 2006 79 87 EBSCOhost Monroe Community College Library Rochester NY 2 April 2007 Chandler Daniel Technological or Media Determinism 1995 18 September 1995 lt http www aber ac uk media Documents tecdet tecdet html gt Xarici kecidler