Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Paolo Toskanelli (tam adı it. Paolo dal Pozzo Toscanelli; d. 1397, Florensiya – ö. 10 may 1482) — İtalyan alimi; məşhur riyaziyyatçı, astronom və coğrafiyaçı
| Paolo Toskanelli | |
|---|---|
| it. Paolo dal Pozzo Toscanelli | |
 Paolo Toskanelli | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Florensiya |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | astronomiya, tibb, coğrafiya, riyaziyyat |
| Elmi dərəcələri | Riyaziyyat doktoru Tibb doktoru |
| Alma-mater | Padua Universiteti |
| Təhsili | |
| Tanınmış yetirməsi | Leonardo da Vinçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Paolo Toskanelli nəinki Apennin yarımadasında yerləşən krallıqlarda, hətta bütün Avropada alimlər arasında nüfuz sahibi sayılırdı. O, Yer planetinin kürə şəklində olmasının tərəfdarı idi. O, Hindistana qərb yolu ilə gedib çatmaq ideyasını irəli sürmüş, humanist tərəfindən əhalinin ümumi istifadəsi üçün yaratdılmış kitabxananın qoruyucusu və rəhbəri olmuşdur. Alim astronomik XIII əsrə aid "Alfonso cədvəli"ndə astrologiya elemetlərinin tənzimlənməsi və düzəlişini etmişdir.
Həyatı
Doktor Dominik Toskanellinin oğlu olan Paolo 1397-ci ildə Florensiyada anadan olmuşdur.
Həm riyaziyyatçı, həm də tibb doktoru kimi Padua Universitetindən məzun olmuşdur.
Fəaliyyəti
Xəritəsi
Portuqal kralı V Alfonsa Yerin kürə şəkildə olmasını və Hindistana qərb yolu ilə getməyin mümkünlüyünü Paolo Toskanelli belə bildirmişdir:
"Mən bilirəm ki, Yer kürə şəklində olan halda bu yolun mövcudluğu təsdiq oluna bilər. Lakin buna baxmayaraq işinizi yüngülləşdirməkdən ötrü mənim tərəfimdən tərtib olunan xəritəni sizə göndərirəm. Həmin xəritədə qərb istiqamətində üzməyin marşrutu, istədiyiniz adalar və sahillər göstərilib, hansı yerə gedəcəyiniz də qeyd edilib. Ekvatordan və qütbdən də nə qədər aralı üzəcəyiniz göstərilib. Təəccüblənməyin ki, ədviyyatların harada bitməsini və daş-qaşların olduğu ölkələri mən qərbdə göstərirəm, halbuki hamı həmin yerləri şərq deyə adlandırırlar. Əgər quru torpaqla getsələr, onda dediyim yerə şərq istiqamətində çatmaq olar..."
Paolo Toskanellidən əvvəl belə bir səyahətin reallığı barəsindəki fikri Aristotel, Böyük Pliniy, Strabon və Plutarx kimi dahilər bölüşmüş, ondan 10 il sonra isə, daha dəqiqi 1484-cü ildə buna azacıq oxşar layihəni Xristofor Kolumb portuqal kralı II Juana təqdim etmişdir.
Toskanelli bir çox alimlərin gördükləri elmi işlərlə tanış olsa da, kobud səhv nəticəsində o, Yer kürəsinin ölçüsünü xeyli kiçiltmişdir. Belə ki, 1474-cü ildə öz xəritəsini tərtib edərkən elementar səhvlərə yol vermişdir ki, bu cür kobud səhvə görə heç bir mütəxəssis ona bəraət qazandıra bilməz. Halbuki, bir çox əsaslar vardır ki, Toskanelli həmin səhvlərə yol verməyə bilərdi. Qeyd edək ki, o, belə nəticəyə gəlmişdir ki, okean vasitəsilə İspaniyadan Hindistana qədər olan məsafə cəmisi 6000 mildir. Əslində isə həqiqi məsafə bundan üç dəfə çoxdur. Onun tərtib etdiyi xəritədəki digər səhvi isə Antiliyanı Atlantik okeanının mərkəzində göstərməsi idi.
Astronomiya
Kometa
Toskanelli kometalarla bağlı apardığı çalışmalarla və xüsusilə də onların orbitlərinin xətasız hesablaması ilə tanınır. Bu tədqiqatların ən məşhuru 1456-cı ildə kəşf edilən kometa və eyni kometa 1768-ci ildə dünyanın yaxınlığından keçdiyi zaman, Halley kometi kimi tanınır.
Günəş saatı
O, günəş saatının bir hissəsi kimi Florensiyada yerləşən Santa-Mariya-del-Fyore məbədinin gümbəzindən istifadə etmişdir. Belə ki, o, 1474-cü ildə həmin məbəddə özünün məşhur qnomonunu yerləşdirmişdir. Hansı ki, həmin üsul ilə günorta vaxtının yarım saniyə dəqiqliyi ilə müəyyən etmək mümkün idi. Həmin cihaz ta XIX əsrin sonuna qədər fəaliyyətdə olmuş; məbəddə bərpa işləri ilə məşğul olan ustaların cihazdan başları çıxmadığından sıradan çıxmışdır. Həmin cihazın vasitəsilə günəşin şüası ilin iki ayında – mayın sonundan iyulun sonuna kimi, diskin deşiyindən keçib döşəməsinə çatırdı. Paolo Toskanelli cihazı hazırlamaq üçün 90 metr hündürlükdə cənub pəncərəsinin ağzında ortasında deşik olan bürünc disk birləşdirmiş və Altardan sol tərəfdə Santa-Kroçe kapellasının döşəməsində bölümlərlə olan xətkeş düzəltmişdir.
Xatirəsi
- İtaliyanın sərnişin gəmilərindən birinə onun adı verilmişdir.
- Aydakı kraterlərdən biri "Toskanelli" krateri adlanır.
Həmçinin bax
Biblioqrafiya
- Armando Cortesão, Cartografia Portuguesa Antiga, Lisboa, 1960.
- Armando Costesão, História da Cartografia Portuguesa, 2 vols., Lisboa, 1969–1970.
- Davidson, Miles H. Columbus then and now: a life reexamined University of Oklahoma Press, 1997 isbn 0-8061-2934-4
- G. Uzielli, La Vita e i tempi di Paolo di Pozo Toscanelli, Roma 1894.
- Quinn, David B. Quinn The European Outthrust and Encounter: The First Phase c. 1400–c. 1700 Liverpool University Press, 1994 isbn 0-85323-229-6
- Markam, Clements R. Journal of Christopher Columbus (During His First Voyage, 1492–93) and Documents Relating to the Voyages of John Cabot and Gaspar Corte Real Ayer Publishing, 1972 isbn 0-8337-2230-1
- Rahn Phillips, Carla The Worlds of Christopher Columbus Cambridge University Press, 1993 isbn 0-521-44652-X
- Kern, Ralf. Wissenschaftliche Instrumente in ihrer Zeit. Vom 15. – 19. Jahrhundert. Cologne: Koenig, 2010. isbn 978-3-86560-772-0.
İstinadlar
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Ramiz Dəniz. TOSKANELLİ, ERATOSFEN VƏ TUSİNİN HESABLAMALARI VƏ KOLUMBUN KƏŞFİ - IV HİSSƏ 2019-10-02 at the Wayback Machine. gsaz.az (az.)
- Xristofor Kolumb 2020-02-20 at the Wayback Machine 01.12.2011, tarix.info (az.)
- ATLANTİK OKEANINDA TƏDQİQAT APARAN PORTUQAL SƏYYAHLARI - II HİSSƏ. gsaz.az (az.)
- ATLANTİK OKEANINDAKI BƏZİ ADALAR İSLAM ALİMLƏRİNƏ BƏLLİ İDİ - I HİSSƏ. gsaz.az (az.)
- Paolo Toscanelli (ship)
Xarici keçidlər
- Paolo dal Pozzo Toscanelli at the Mathematics Genealogy Project (ing.)
- Catholic Encyclopedia entry (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Paolo Toskanelli tam adi it Paolo dal Pozzo Toscanelli d 1397 Florensiya o 10 may 1482 Italyan alimi meshur riyaziyyatci astronom ve cografiyaciPaolo Toskanelliit Paolo dal Pozzo ToscanelliPaolo ToskanelliDogum tarixi 1397Dogum yeri FlorensiyaVefat tarixi 10 may 1482Vefat yeri Florensiya Florensiya RespublikasiElm saheleri astronomiya tibb cografiya riyaziyyatElmi dereceleri Riyaziyyat doktoru Tibb doktoruAlma mater Padua UniversitetiTehsili Padua UniversitetiTaninmis yetirmesi Leonardo da Vinci Vikianbarda elaqeli mediafayllar Paolo Toskanelli neinki Apennin yarimadasinda yerlesen kralliqlarda hetta butun Avropada alimler arasinda nufuz sahibi sayilirdi O Yer planetinin kure seklinde olmasinin terefdari idi O Hindistana qerb yolu ile gedib catmaq ideyasini ireli surmus humanist terefinden ehalinin umumi istifadesi ucun yaratdilmis kitabxananin qoruyucusu ve rehberi olmusdur Alim astronomik XIII esre aid Alfonso cedveli nde astrologiya elemetlerinin tenzimlenmesi ve duzelisini etmisdir HeyatiDoktor Dominik Toskanellinin oglu olan Paolo 1397 ci ilde Florensiyada anadan olmusdur Hem riyaziyyatci hem de tibb doktoru kimi Padua Universitetinden mezun olmusdur FealiyyetiXeritesi Toskanellinin hazirladigi xerite Portuqal krali V Alfonsa Yerin kure sekilde olmasini ve Hindistana qerb yolu ile getmeyin mumkunluyunu Paolo Toskanelli bele bildirmisdir Men bilirem ki Yer kure seklinde olan halda bu yolun movcudlugu tesdiq oluna biler Lakin buna baxmayaraq isinizi yungullesdirmekden otru menim terefimden tertib olunan xeriteni size gonderirem Hemin xeritede qerb istiqametinde uzmeyin marsrutu istediyiniz adalar ve sahiller gosterilib hansi yere gedeceyiniz de qeyd edilib Ekvatordan ve qutbden de ne qeder arali uzeceyiniz gosterilib Teeccublenmeyin ki edviyyatlarin harada bitmesini ve das qaslarin oldugu olkeleri men qerbde gosterirem halbuki hami hemin yerleri serq deye adlandirirlar Eger quru torpaqla getseler onda dediyim yere serq istiqametinde catmaq olar Paolo Toskanelliden evvel bele bir seyahetin realligi baresindeki fikri Aristotel Boyuk Pliniy Strabon ve Plutarx kimi dahiler bolusmus ondan 10 il sonra ise daha deqiqi 1484 cu ilde buna azaciq oxsar layiheni Xristofor Kolumb portuqal krali II Juana teqdim etmisdir Toskanelli bir cox alimlerin gordukleri elmi islerle tanis olsa da kobud sehv neticesinde o Yer kuresinin olcusunu xeyli kiciltmisdir Bele ki 1474 cu ilde oz xeritesini tertib ederken elementar sehvlere yol vermisdir ki bu cur kobud sehve gore hec bir mutexessis ona beraet qazandira bilmez Halbuki bir cox esaslar vardir ki Toskanelli hemin sehvlere yol vermeye bilerdi Qeyd edek ki o bele neticeye gelmisdir ki okean vasitesile Ispaniyadan Hindistana qeder olan mesafe cemisi 6000 mildir Eslinde ise heqiqi mesafe bundan uc defe coxdur Onun tertib etdiyi xeritedeki diger sehvi ise Antiliyani Atlantik okeaninin merkezinde gostermesi idi Meshur xeritesinde Orta Amerikanin esl tesviri 1474 Astronomiya Kometa Toskanelli kometalarla bagli apardigi calismalarla ve xususile de onlarin orbitlerinin xetasiz hesablamasi ile taninir Bu tedqiqatlarin en meshuru 1456 ci ilde kesf edilen kometa ve eyni kometa 1768 ci ilde dunyanin yaxinligindan kecdiyi zaman Halley kometi kimi taninir Gunes saati O gunes saatinin bir hissesi kimi Florensiyada yerlesen Santa Mariya del Fyore mebedinin gumbezinden istifade etmisdir Bele ki o 1474 cu ilde hemin mebedde ozunun meshur qnomonunu yerlesdirmisdir Hansi ki hemin usul ile gunorta vaxtinin yarim saniye deqiqliyi ile mueyyen etmek mumkun idi Hemin cihaz ta XIX esrin sonuna qeder fealiyyetde olmus mebedde berpa isleri ile mesgul olan ustalarin cihazdan baslari cixmadigindan siradan cixmisdir Hemin cihazin vasitesile gunesin suasi ilin iki ayinda mayin sonundan iyulun sonuna kimi diskin desiyinden kecib dosemesine catirdi Paolo Toskanelli cihazi hazirlamaq ucun 90 metr hundurlukde cenub penceresinin agzinda ortasinda desik olan burunc disk birlesdirmis ve Altardan sol terefde Santa Kroce kapellasinin dosemesinde bolumlerle olan xetkes duzeltmisdir Xatiresi Paolo Toskanelli gemisi 1949 Italiyanin sernisin gemilerinden birine onun adi verilmisdir Aydaki kraterlerden biri Toskanelli krateri adlanir Hemcinin baxXristofor Kolumb Kolumbdan evvel dunya seyahetiBiblioqrafiyaArmando Cortesao Cartografia Portuguesa Antiga Lisboa 1960 Armando Costesao Historia da Cartografia Portuguesa 2 vols Lisboa 1969 1970 Davidson Miles H Columbus then and now a life reexamined University of Oklahoma Press 1997 isbn 0 8061 2934 4 G Uzielli La Vita e i tempi di Paolo di Pozo Toscanelli Roma 1894 Quinn David B Quinn The European Outthrust and Encounter The First Phase c 1400 c 1700 Liverpool University Press 1994 isbn 0 85323 229 6 Markam Clements R Journal of Christopher Columbus During His First Voyage 1492 93 and Documents Relating to the Voyages of John Cabot and Gaspar Corte Real Ayer Publishing 1972 isbn 0 8337 2230 1 Rahn Phillips Carla The Worlds of Christopher Columbus Cambridge University Press 1993 isbn 0 521 44652 X Kern Ralf Wissenschaftliche Instrumente in ihrer Zeit Vom 15 19 Jahrhundert Cologne Koenig 2010 isbn 978 3 86560 772 0 IstinadlarMathematics Genealogy Project ing 1997 Ramiz Deniz TOSKANELLI ERATOSFEN VE TUSININ HESABLAMALARI VE KOLUMBUN KESFI IV HISSE 2019 10 02 at the Wayback Machine gsaz az az Xristofor Kolumb 2020 02 20 at the Wayback Machine 01 12 2011 tarix info az ATLANTIK OKEANINDA TEDQIQAT APARAN PORTUQAL SEYYAHLARI II HISSE gsaz az az ATLANTIK OKEANINDAKI BEZI ADALAR ISLAM ALIMLERINE BELLI IDI I HISSE gsaz az az Paolo Toscanelli ship Xarici kecidlerVikianbarda Paolo Toskanelli ile elaqeli mediafayllar var Paolo dal Pozzo Toscanelli at the Mathematics Genealogy Project ing Catholic Encyclopedia entry ing