Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cambattist Viko (it. Giambattista Vico; 23 iyun 1668[…], Neapol, Napoli Krallığı – 23 yanvar 1744[…], Neapol, Napoli Krallığı) — İtalyan filosofu.
| Cambattista Viko | |
|---|---|
| it. Giambattista Vico | |
 | |
| Doğum tarixi | 23 iyun 1668[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 yanvar 1744[…](75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəlsəfəsi
Onun Millətlərin ümumi təbiəti barədə yeni elmin əsasları (Principi di scienza nuova, 1725) adlanan başlıca əsəri anlaşılmaq üçün çətindir və onun sağlığında az məşhur idi. Lakin bu əsərin əsas ideyası sadədir. Vikoya görə, biz yalnız özümüzün yaratdıqları barədə aydın və etibarlı biliyə malik ola bilərik . Viko hər şeydən öncə cəmiyyəti və tarixi və həmçinin də cəmiyyəti konstruksiya edən bütün institutları və qanunları (ordinances) nəzərdə tutmuşdur. İnsan tərəfindən yaradılan Tanrı tərəfindən yaradılandan, yəni təbiətdən kəskin surətdə fərqlənir. Belə ki, təbiət insanlar tərəfindən deyil, Tanrı tərəfindən yaradılmışdır, onda onu yalnız Tanrı tamamilə və sona qədər anlamaq iqtidarındadır. Biz təbii prosesləri təsvir edə və aydınlaşdıra bilərik ki, fiziki hadisələr eksperimental situasiyalarda özlərini necə aparırlar, amma heç bir zaman o barədə bilik ala bilmərik ki, təbiət özünü başqa cür deyil, nə üçün məhz belə aparır. İnsanlar təbiəti yalnız "kənardan", "müşahidəçi mövqeyindən" dərk edə bilərlər. Biz heç bir zaman Tanrının edə bildiyi kimi edə bilmərik, təbiəti "içəridən" tuta bilmərik. Bizim üçün tamamilə anlaşıqlı və intelligibel olan yalnız o şeylərdir ki, onları biz "içəridən" başa düşürük, o şərtlə ki, onların yaradıcısı insandır . Beləliklə, nəyin insan tərəfindən yaradılması, nəyin isə təbiət tərəfindən verilməsi arasındakı fərq Viko üçün mühüm epistemoloji nəticəyə malikdir.
Vikonun əsas ideyası bir necə nəticəyə malikdir. Əvvəla, Yeni elmin əsasları kartezianlığa korrektivlər gətirir. Dekart təsdiq edirdi ki, humanitar tədqiqatlar bizə etibarlı bilik verə bilmir. Romanın ictimai həyatının tədqiqini nəzərdə tutaraq, Dekart kinayə ilə soruşurdu ki, biz Siseronun xidmətçisinə məlum olandan daha çox şey bilə bilərikmi? Viko, göründüyü kimi, əks nöqteyi-nəzəri dəstəkləyir. Biz etibarlı biliyə yalnız o elmlərdə malik ola bilərik ki, onların tədqiqat obyektləri müəyyən mənada insan tərəfindən yaradılmışdır. Bu, hesaba, həndəsəyə (onlarda biz tərifləri, aksiomları və nəticə çıxarma qaydalarını "yaradırıq") və tarixə aiddir. Təbiətşünaslıqda biz heç bir zaman oxşar etibarlılıq dərəcəsinə nail ola bilmərik.
İkincisi, Viko elmin fəlsəfəsində humanitar və təbii elmlərin qarşılıqlı əlaqəsi ilə bağlı müasir mübahisələri qabaqcadan sezmişdi. Onlar arasındakı fərq, Viko deyir ki, yalnız onların metodları ilə deyil, həm də idrakın subyekti ilə idrakın obyekti arasında onlara xas olan münasibət tipləri ilə bağlıdır. Viko üçün, cəmiyyət, mədəniyyət və tarix insani ruhun məhsullarıdır . Beləliklə, "yeni elmdə" tədqiqatçı cəmiyyəti və mədəniyyəti insani niyyətlərin, arzuların və motivlərin ifadəsi kimi anlamağa səy edir. Humanitar elmlərdə biz subyektin və obyektin kartezian fərqləndirilməsi ilə rastlaşmırıq. İdrakın obyektinin özü onlarda subyektdir (insanlar və onlar tərəfindən yaradılan cəmiyyət). Humanitar elmlərdə tədqiqatçı başqa insanların həyatında və fəaliyyətində müəyyən mənada şəxsən "iştirak edir". Əksinə, təbiətə münasibətdə o, həmişə "müşahidəçi" mövqeyindədir. Bu hal humanitar və təbii elmlərin metodları arasındakı fərqi şərtləndirir.
İstinadlar
- Chaix-Ruy J. Giambattista Vico // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Giovanni Battista (Giambattista) Vico // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cambattist Viko it Giambattista Vico 23 iyun 1668 Neapol Napoli Kralligi 23 yanvar 1744 Neapol Napoli Kralligi Italyan filosofu Cambattista Vikoit Giambattista VicoDogum tarixi 23 iyun 1668 1668 06 23 Dogum yeri Neapol Napoli KralligiVefat tarixi 23 yanvar 1744 1744 01 23 75 yasinda Vefat yeri Neapol Napoli KralligiVetendasligi Napoli KralligiEsas maraqlari felsefe Vikianbarda elaqeli mediafayllarFelsefesiOnun Milletlerin umumi tebieti barede yeni elmin esaslari Principi di scienza nuova 1725 adlanan baslica eseri anlasilmaq ucun cetindir ve onun sagliginda az meshur idi Lakin bu eserin esas ideyasi sadedir Vikoya gore biz yalniz ozumuzun yaratdiqlari barede aydin ve etibarli biliye malik ola bilerik Viko her seyden once cemiyyeti ve tarixi ve hemcinin de cemiyyeti konstruksiya eden butun institutlari ve qanunlari ordinances nezerde tutmusdur Insan terefinden yaradilan Tanri terefinden yaradilandan yeni tebietden keskin suretde ferqlenir Bele ki tebiet insanlar terefinden deyil Tanri terefinden yaradilmisdir onda onu yalniz Tanri tamamile ve sona qeder anlamaq iqtidarindadir Biz tebii prosesleri tesvir ede ve aydinlasdira bilerik ki fiziki hadiseler eksperimental situasiyalarda ozlerini nece aparirlar amma hec bir zaman o barede bilik ala bilmerik ki tebiet ozunu basqa cur deyil ne ucun mehz bele aparir Insanlar tebieti yalniz kenardan musahideci movqeyinden derk ede bilerler Biz hec bir zaman Tanrinin ede bildiyi kimi ede bilmerik tebieti iceriden tuta bilmerik Bizim ucun tamamile anlasiqli ve intelligibel olan yalniz o seylerdir ki onlari biz iceriden basa dusuruk o sertle ki onlarin yaradicisi insandir Belelikle neyin insan terefinden yaradilmasi neyin ise tebiet terefinden verilmesi arasindaki ferq Viko ucun muhum epistemoloji neticeye malikdir Vikonun esas ideyasi bir nece neticeye malikdir Evvela Yeni elmin esaslari kartezianliga korrektivler getirir Dekart tesdiq edirdi ki humanitar tedqiqatlar bize etibarli bilik vere bilmir Romanin ictimai heyatinin tedqiqini nezerde tutaraq Dekart kinaye ile sorusurdu ki biz Siseronun xidmetcisine melum olandan daha cox sey bile bilerikmi Viko gorunduyu kimi eks noqteyi nezeri destekleyir Biz etibarli biliye yalniz o elmlerde malik ola bilerik ki onlarin tedqiqat obyektleri mueyyen menada insan terefinden yaradilmisdir Bu hesaba hendeseye onlarda biz terifleri aksiomlari ve netice cixarma qaydalarini yaradiriq ve tarixe aiddir Tebietsunasliqda biz hec bir zaman oxsar etibarliliq derecesine nail ola bilmerik Ikincisi Viko elmin felsefesinde humanitar ve tebii elmlerin qarsiliqli elaqesi ile bagli muasir mubahiseleri qabaqcadan sezmisdi Onlar arasindaki ferq Viko deyir ki yalniz onlarin metodlari ile deyil hem de idrakin subyekti ile idrakin obyekti arasinda onlara xas olan munasibet tipleri ile baglidir Viko ucun cemiyyet medeniyyet ve tarix insani ruhun mehsullaridir Belelikle yeni elmde tedqiqatci cemiyyeti ve medeniyyeti insani niyyetlerin arzularin ve motivlerin ifadesi kimi anlamaga sey edir Humanitar elmlerde biz subyektin ve obyektin kartezian ferqlendirilmesi ile rastlasmiriq Idrakin obyektinin ozu onlarda subyektdir insanlar ve onlar terefinden yaradilan cemiyyet Humanitar elmlerde tedqiqatci basqa insanlarin heyatinda ve fealiyyetinde mueyyen menada sexsen istirak edir Eksine tebiete munasibetde o hemise musahideci movqeyindedir Bu hal humanitar ve tebii elmlerin metodlari arasindaki ferqi sertlendirir IstinadlarChaix Ruy J Giambattista Vico Encyclopaedia Britannica ing Giovanni Battista Giambattista Vico Brockhauz Ensiklopediyasi alm Xarici kecidlerVikisitatda Cambattist Viko ile elaqedar sitatlar var