Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elias Ceyms Kori — (d. 12 iyul 1928, Massaçusets) — Amerika üzvi kimyaçısıdır. Nobel mükafatı laureatı (1990 il) — "Üzvi sintez nəzəriyyəsini və metodologiyasının inkişafına görə". O, çoxlu reagentlər və texnikalar işləyib hazırlamış, bir sıra mürəkkəb üzvi birləşmələrin sintezini həyata keçirmişdir. 20-ci əsrin ən məşhur kimyaçılarından biri. Harvard Universitetinin fəxri professoru, ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvü (1966 il). Milli Elm Medalı (1988 il), Volf Mükafatı (1986 il) və bir çox digər fəxri adların laureatı.
| Elias Ceyms Kori | |
|---|---|
| ing. Elias James Corey | |
 | |
| Doğum tarixi | 12 iyul 1928[…](95 yaş) |
| Elm sahəsi | kimya |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiyası
E. Kori Bostondan 50 km aralıda, Massaçusets ştatının Methuen şəhərində livanlı mühacir ailəsində anadan olub. Anası E. Kori 18 aylıq olarkən dünyasını dəyişən atasının şərəfinə adını dəyişdirərək Elias qoymağa qərar verib. Böyük Depressiya zamanı onun dul qalmış anası, qardaşı, iki bacısı, bibisi və dayısı bir evdə yaşayırdılar. Elias Lorenz şəhərindəki katolik ibtidai məktəbində və orta məktəbdə oxuyub. Məktəbi bitirdikdən sonra Massaçusets Texnologiya İnstitutuna daxil olub. MIT-də kimya üzrə bakalavr (1948 il) və doktorluq (1951 il) dərəcələri almışdır. Bundan dərhal sonra E. Kori Urbana-Şampeyndəki İllinoys Universitetində işləməyə başladı. 1959-cu ildə o, hazırda professorluq vəzifəsini icra etdiyi Harvard Universitetindən təklifi qəbul etdi.London Kral Cəmiyyətinin xarici üzvü (1998 il). İnsanlığa Xəbərdarlığı (1992 il) imzaladı və 2016-cı ildə Greenpeace, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bütün dünya hökumətlərini genetik modifikasiya edilmiş orqanizmlərə (GMO) qarşı mübarizəni dayandırmağa çağıran məktub imzaladı. Elias Kori 1961-ci ildən bəri Klar Kori (əslən Higham) ilə evlidir. Onların üç övladı var: David, Con və Susan. Hər üçü Harvard Universitetində bakalavr dərəcəsi alıb.
Nailiyyətləri
Kimyəvi reagentlər
Elias Korinin laboratoriyası üzvi sintezdə fəal şəkildə istifadə olunan və ya istifadə edilən çoxsaylı birləşmələr hazırlayıb:
- Piridinium xloroxromat (PCC) və piridinium dikromat (PDC) spirtlərin aldehidlərə oksidləşməsi üçün reagentlərdir;
- tert-butildimetilsilil efir (TBDMS), triizopropilsilil efir (TIPS) və metoksimetil efirr spirtlər üçün məşhur qoruyucu qruplardır;
- Dils-Alder reaksiyasının asimmetrik katalizi və ketonların reduksiyası üçün bor tərkibli heterosiklik törəmələr.
Üzvi sintezin metodologiyası
Kori-Bakşi-Şibati reagenti — Elias Korinin kimyaya verdiyi ən mühüm töhfələrdən biri retrosintetik analiz prinsiplərinin inkişafı və populyarlaşması, hədəf molekulun iterativ olaraq daha sadə prekursora çevrildiyi mürəkkəb üzvi birləşmələrin sintezinə yanaşma idi. Buna görə 1990-cı ildə kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb. Onun qrupunda aşağıdakı reaksiyalar da öyrənilib:
- Kori-Bakşi-Şibata reduksiyası, eyniadlı reagentdən istifadə etməklə ketonların spirtlərə asimmetrik reduksiyası;
- Kori-Fuks reaksiyası, aldehidlərin alkinlərə çevrilməsi;
- Kori-Kim oksidləşməsi, birincili və ikincili spirtlərdən aldehidlərin və ketonların sintezi;
- Kori-Uinter olefin sintez reaksiyası, vicinal spirtlərdən alkenlərin sintezi: diollar;
- Conson-Kori-Çaykovski reaksiyası, üç üzvlü halqaların (epoksidlər, aziridinlər, əvəz edilmiş siklopropanlar) sintezi üçün bir üsul.
Ümumi sintez
E. Kori və onun qrupu çoxlu sayda kompleks təbii birləşmələrin ümumi sintezini uğurla həyata keçirmiş, onların çoxu "klassik" hesab olunur:
- prostaqlandinlər F2α və E2;
- Eritronolid B;
- Ginkgolide B;
- Aspidofitin;
- və başqaları
Mükafatları və fəxri fərmanları
- Guggenheim Təqaüdü (1956 il, 1968 il)
- 1960 – Təmiz Kimya üzrə ACS Mükafatı
- 1968 — Ernest Günter Mükafatı[az]
- 1970 — Yüzillik Mükafatı
- 1971 — Sintetik Üzvi Kimyada Yaradıcı Əməyə görə ACS Mükafatı[de]
- 1973 — Dikson mükafatı
- 1973 — Laynus Poling mükafatı
- 1976 — Artur Koup Mükafatı
- 1978 — Franklin medalı
- 1979 — Molekulyar Elmlər üzrə Cliff S. Hamilton Mükafatı, Nebraska-Lincoln Universiteti (ilk mükafata layiq görülmüş)
- 1980 — Rozenstill mükafatı
- 1981 — Kimya üzrə Pioner Mükafatı
- 1982 — Paul Karrer Qızıl Medalı
- 1983 — Tetrahedron Mükafatı
- 1984 — Uillard Gibbs mükafatı
- 1984 — Paracelsus Mükafatı
- 1985 — Silliman mühazirəsi
- 1986 — Kimya üzrə Volf mükafatı
- 1988 — Robert Robinson Mükafatı
- 1988 — ABŞ Milli Elm Medalı
- 1989 — Yaponiya Mükafatı
- 1990 — Kimya üzrə Nobel mükafatı
- 1993 — Rodjer Adams Mükafatı
- 2002 — ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının Kimya Elmləri Mükafatı
- 2004 — Pristli medalı
- 2014 — Derek Barton Qızıl Medalı
Kitablarının siyahısı
- E. J. Kori, X.-M. Cheng. Kimyəvi sintezin məntiqi. — Wiley-Interscience, 1995. — 464 s. — .
- E. J. Kori, L. Kürti, B. Çako. Molekullar və Tibb. — Wiley, 2007. — 272 s. — .
- J. J. Li, E. J. Kori. Funksional qrup çevrilmələrinin reaksiyalarını adlandırın. — Wiley, 2007. — 768 s. — .
İstinadlar
- Usselman M. C. Elias James Corey // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Elias James Corey // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Montenegro A. ORCID Public Data File 2023. 2023. doi:10.23640/07243.24204912.V1
- NNDB (ing.). 2002.
- E. J. Corey, X-M. Cheng. The Logic of Chemical Synthesis. — New York: Wiley, 1995. — 436 p. — .
- E. J. Corey. The Logic of Chemical Synthesis: Multistep Synthesis of Complex Carbogenic Molecules (Nobel Lecture) // Angew. Chem. Int. Ed. Engl.. — 1991. — Vol. 30. — P. 455. — doi:10.1002/anie.199104553.
- Кори, Элайас Джеймс на сайте Национальной академии наук США (англ.)
- Elias James Corey. The Nobel Prize in Chemistry 1990. Autobiography (англ.). Дата обращения: 19 мая 2010. Архивировано 6 апреля 2012 года.
- 2 февраля 2013 года
- Архивированная копия. Дата обращения: 26 августа 2011. Архивировано 26 августа 2011 года
- 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 29 июня 2016 года.
- Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs). Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 7 июля 2016 года.
- Список нобелевских лауреатов подписавших письмо. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 2 сентября 2017 года.
- Elias James Corey. The Nobel Prize in Chemistry 1990. Autobiography (англ.). Дата обращения: 19 мая 2010. Архивировано 6 апреля 2012 года.
- И. Л. Кнунянц (гл. ред.). Кори — Уинтера реакция // Химическая энциклопедия / Главный редактор И. Л. Кнунянц. — М.: "Советская энциклопедия", 1990. — Т. 2. — С. 471–472.
- K. C. Nicolaou, E. J. Sorensen. Classics in Total Synthesis: Targets, Strategies, Methods. — New York: Wiley-VCH, 1996. — 821 p. — .
- E. J. Corey, N. M. Weinshenker, T. K. Schaaf, W. Huber. Stereo-controlled synthesis of dl-prostaglandins F2.alpha. and E2 // J. Am. Chem. Soc.. — 1969. — Vol. 91. — P. 5675–5677. — doi:10.1021/ja01048a062.
- E. J. Corey, S. Kim, S.-E. Yoo, K. C. Nicolaou, L. S. Melvin Jr., D. J. Brunelle, J. R. Falck, E. J. Trybulski, R. Lett, P. W. Sheldrake. Total synthesis of erythromycins. 4. Total synthesis of erythronolide B // J. Am. Chem. Soc.. — 1978. — Vol. 100. — P. 4620–4622. — doi:10.1021/ja00482a063.
- E. J. Corey, M. C. Kang, M. C. Desai, A. K. Ghosh, I. N. Houpis. Total synthesis of (±)-ginkgolide B // J. Am. Chem. Soc.. — 1988. — Vol. 110. — P. 649–651. — doi:10.1021/ja00210a083.
- F. He, Y. Bo, J. D. Altom, E. J. Corey. Enantioselective Total Synthesis of Aspidophytine // J. Am. Chem. Soc.. — 1999. — Vol. 121. — P. 6771–6772. — doi:10.1021/ja9915201.
- Элайас Кори на сайте Мемориального фонда Джона Саймона Гуггенхайма Архивная копия от 27 октября 2017 на Wayback Machine (англ.)
- "Arxivlənmiş surət". 2023-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elias Ceyms Kori d 12 iyul 1928 Massacusets Amerika uzvi kimyacisidir Nobel mukafati laureati 1990 il Uzvi sintez nezeriyyesini ve metodologiyasinin inkisafina gore O coxlu reagentler ve texnikalar isleyib hazirlamis bir sira murekkeb uzvi birlesmelerin sintezini heyata kecirmisdir 20 ci esrin en meshur kimyacilarindan biri Harvard Universitetinin fexri professoru ABS Milli Elmler Akademiyasinin uzvu 1966 il Milli Elm Medali 1988 il Volf Mukafati 1986 il ve bir cox diger fexri adlarin laureati Elias Ceyms Koriing Elias James CoreyDogum tarixi 12 iyul 1928 1928 07 12 95 yas Elm sahesi kimyaIs yerleri Harvard Universiteti Urbana Sampeyn Illinoys Universiteti Harvard Universiteti 1959 Tehsili Massacusets Texnologiya Institutu 1951 Uzvluyu London Kral Cemiyyeti 1998 ABS Milli Elmler Akademiyasi 1966 Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyasiE Kori Bostondan 50 km aralida Massacusets statinin Methuen seherinde livanli muhacir ailesinde anadan olub Anasi E Kori 18 ayliq olarken dunyasini deyisen atasinin serefine adini deyisdirerek Elias qoymaga qerar verib Boyuk Depressiya zamani onun dul qalmis anasi qardasi iki bacisi bibisi ve dayisi bir evde yasayirdilar Elias Lorenz seherindeki katolik ibtidai mektebinde ve orta mektebde oxuyub Mektebi bitirdikden sonra Massacusets Texnologiya Institutuna daxil olub MIT de kimya uzre bakalavr 1948 il ve doktorluq 1951 il dereceleri almisdir Bundan derhal sonra E Kori Urbana Sampeyndeki Illinoys Universitetinde islemeye basladi 1959 cu ilde o hazirda professorluq vezifesini icra etdiyi Harvard Universitetinden teklifi qebul etdi London Kral Cemiyyetinin xarici uzvu 1998 il Insanliga Xeberdarligi 1992 il imzaladi ve 2016 ci ilde Greenpeace Birlesmis Milletler Teskilati ve butun dunya hokumetlerini genetik modifikasiya edilmis orqanizmlere GMO qarsi mubarizeni dayandirmaga cagiran mektub imzaladi Elias Kori 1961 ci ilden beri Klar Kori eslen Higham ile evlidir Onlarin uc ovladi var David Con ve Susan Her ucu Harvard Universitetinde bakalavr derecesi alib NailiyyetleriKimyevi reagentlerElias Korinin laboratoriyasi uzvi sintezde feal sekilde istifade olunan ve ya istifade edilen coxsayli birlesmeler hazirlayib Piridinium xloroxromat PCC ve piridinium dikromat PDC spirtlerin aldehidlere oksidlesmesi ucun reagentlerdir tert butildimetilsilil efir TBDMS triizopropilsilil efir TIPS ve metoksimetil efirr spirtler ucun meshur qoruyucu qruplardir Dils Alder reaksiyasinin asimmetrik katalizi ve ketonlarin reduksiyasi ucun bor terkibli heterosiklik toremeler Uzvi sintezin metodologiyasiKori Baksi Sibati reagenti Elias Korinin kimyaya verdiyi en muhum tohfelerden biri retrosintetik analiz prinsiplerinin inkisafi ve populyarlasmasi hedef molekulun iterativ olaraq daha sade prekursora cevrildiyi murekkeb uzvi birlesmelerin sintezine yanasma idi Buna gore 1990 ci ilde kimya uzre Nobel mukafatina layiq gorulub Onun qrupunda asagidaki reaksiyalar da oyrenilib Kori Baksi Sibata reduksiyasi eyniadli reagentden istifade etmekle ketonlarin spirtlere asimmetrik reduksiyasi Kori Fuks reaksiyasi aldehidlerin alkinlere cevrilmesi Kori Kim oksidlesmesi birincili ve ikincili spirtlerden aldehidlerin ve ketonlarin sintezi Kori Uinter olefin sintez reaksiyasi vicinal spirtlerden alkenlerin sintezi diollar Conson Kori Caykovski reaksiyasi uc uzvlu halqalarin epoksidler aziridinler evez edilmis siklopropanlar sintezi ucun bir usul Umumi sintezE Kori ve onun qrupu coxlu sayda kompleks tebii birlesmelerin umumi sintezini ugurla heyata kecirmis onlarin coxu klassik hesab olunur prostaqlandinler F2a ve E2 Eritronolid B Ginkgolide B Aspidofitin ve basqalariMukafatlari ve fexri fermanlariGuggenheim Teqaudu 1956 il 1968 il 1960 Temiz Kimya uzre ACS Mukafati 1968 Ernest Gunter Mukafati az 1970 Yuzillik Mukafati 1971 Sintetik Uzvi Kimyada Yaradici Emeye gore ACS Mukafati de 1973 Dikson mukafati 1973 Laynus Poling mukafati 1976 Artur Koup Mukafati 1978 Franklin medali 1979 Molekulyar Elmler uzre Cliff S Hamilton Mukafati Nebraska Lincoln Universiteti ilk mukafata layiq gorulmus 1980 Rozenstill mukafati 1981 Kimya uzre Pioner Mukafati 1982 Paul Karrer Qizil Medali 1983 Tetrahedron Mukafati 1984 Uillard Gibbs mukafati 1984 Paracelsus Mukafati 1985 Silliman muhaziresi 1986 Kimya uzre Volf mukafati 1988 Robert Robinson Mukafati 1988 ABS Milli Elm Medali 1989 Yaponiya Mukafati 1990 Kimya uzre Nobel mukafati 1993 Rodjer Adams Mukafati 2002 ABS Milli Elmler Akademiyasinin Kimya Elmleri Mukafati 2004 Pristli medali 2014 Derek Barton Qizil MedaliKitablarinin siyahisiE J Kori X M Cheng Kimyevi sintezin mentiqi Wiley Interscience 1995 464 s ISBN 0 471 11594 0 E J Kori L Kurti B Cako Molekullar ve Tibb Wiley 2007 272 s ISBN 0470227494 J J Li E J Kori Funksional qrup cevrilmelerinin reaksiyalarini adlandirin Wiley 2007 768 s ISBN 978 0 471 74868 7 IstinadlarUsselman M C Elias James Corey Encyclopaedia Britannica ing Elias James Corey Brockhauz Ensiklopediyasi alm Montenegro A ORCID Public Data File 2023 2023 doi 10 23640 07243 24204912 V1 NNDB ing 2002 E J Corey X M Cheng The Logic of Chemical Synthesis New York Wiley 1995 436 p ISBN 0 471 11594 0 E J Corey The Logic of Chemical Synthesis Multistep Synthesis of Complex Carbogenic Molecules Nobel Lecture Angew Chem Int Ed Engl 1991 Vol 30 P 455 doi 10 1002 anie 199104553 Kori Elajas Dzhejms na sajte Nacionalnoj akademii nauk SShA angl Elias James Corey The Nobel Prize in Chemistry 1990 Autobiography angl Data obrasheniya 19 maya 2010 Arhivirovano 6 aprelya 2012 goda 2 fevralya 2013 goda Arhivirovannaya kopiya Data obrasheniya 26 avgusta 2011 Arhivirovano 26 avgusta 2011 goda 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 29 iyunya 2016 goda Laureates Letter Supporting Precision Agriculture GMOs Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 7 iyulya 2016 goda Spisok nobelevskih laureatov podpisavshih pismo Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 2 sentyabrya 2017 goda Elias James Corey The Nobel Prize in Chemistry 1990 Autobiography angl Data obrasheniya 19 maya 2010 Arhivirovano 6 aprelya 2012 goda I L Knunyanc gl red Kori Uintera reakciya Himicheskaya enciklopediya Glavnyj redaktor I L Knunyanc M Sovetskaya enciklopediya 1990 T 2 S 471 472 K C Nicolaou E J Sorensen Classics in Total Synthesis Targets Strategies Methods New York Wiley VCH 1996 821 p ISBN 3527292314 E J Corey N M Weinshenker T K Schaaf W Huber Stereo controlled synthesis of dl prostaglandins F2 alpha and E2 J Am Chem Soc 1969 Vol 91 P 5675 5677 doi 10 1021 ja01048a062 E J Corey S Kim S E Yoo K C Nicolaou L S Melvin Jr D J Brunelle J R Falck E J Trybulski R Lett P W Sheldrake Total synthesis of erythromycins 4 Total synthesis of erythronolide B J Am Chem Soc 1978 Vol 100 P 4620 4622 doi 10 1021 ja00482a063 E J Corey M C Kang M C Desai A K Ghosh I N Houpis Total synthesis of ginkgolide B J Am Chem Soc 1988 Vol 110 P 649 651 doi 10 1021 ja00210a083 F He Y Bo J D Altom E J Corey Enantioselective Total Synthesis of Aspidophytine J Am Chem Soc 1999 Vol 121 P 6771 6772 doi 10 1021 ja9915201 Elajas Kori na sajte Memorialnogo fonda Dzhona Sajmona Guggenhajma Arhivnaya kopiya ot 27 oktyabrya 2017 na Wayback Machine angl Arxivlenmis suret 2023 06 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2023 10 16