Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Leyla Zana (3 may 1961, Silvan, Diyarbəkir ili) — kürd əsilli Türkiyə siyasətçisi. O, Türkiyə məhkəmələri tərəfindən ölkənin birliyinə zidd hesab edilən siyasi fəallığına görə on il müddətinə həbs edilmişdir. Zana 1995-ci ildə Avropa Parlamenti tərəfindən "Saxarov" mükafatına layiq görülmüş, lakin 2004-cü ildə azadlığa çıxana qədər mükafatı əldə edə bilməmişdir. O, Türkiyə və qonşu ölkələrdəki kürd xalqının insan hüquqları uğrunda dinc mübarizəsinə görə həbs olunduğu üçün Rafto Fondu tərəfindən tanınmış, ardınca 1994-cü ildə layiq görülmüşdür.
| Leyla Zana | |
|---|---|
| kürd. Leyla Zana | |
 | |
| 17 noyabr 2015 – 11 yanvar 2018 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 3 may 1961(63 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, aktivist, yazıçı, jurnalist |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Erkən həyatı
Leyla Zana 1961-ci ilin mayında Türkiyənin cənub-şərqində, Diyarbəkir vilayətinin Silvan şəhərində kürd ailəsində anadan olmuşdur. O, 14 yaşında ikən əmisioğlu Mehdi Zana ilə ailə həyatı qurmuşdur. Mehdi 1977-ci ildən hərbi çevrilişə qədər Diyarbəkir bələdiyyə sədri kimi xidmət etmiş və ondan sonra siyasi məhbus olmuşdur.
Siyasi fəaliyyəti
Həyat yoldaşı Mehdi Zana həbs olunduqdan sonra o və digər məhbus yaxınları məhbusların vəziyyəti ilə bağlı maarifləndirməyə çalışmışdılar. Mehdi Zanaya qarşı kürd dilində şeirlər nəşr etdiyi üçün ittihamlar irəli sürülmüşdü. 1987-ci ildə Leyla Zana ilk dəfə işgəncələrə qarşı mitinqdə iştirak etdiyi üçün iki ay müddətinə həbs edilmişdir. 1991-ci ildə Zana (SXP) adından Türkiyə Böyük Millət Məclisinə deputat seçilmişdir. O, andiçmə mərasimindən sonra qanuna zidd olaraq parlamentdə kürdcə danışmış və beləliklə, qalmaqal yaratmışdır. Kürd dili Türkiyədə illərdir qanunsuz elan edilmişdi. Yalnız 1991-ci ildə kürd dili qanuniləşdirilmiş, lakin Zananın çıxış etdiyi parlament kimi dövlət müəssisələrində kürdcə danışmaq qeyri-qanuni olaraq qalmışdır. Onun çıxışı belə yekunlaşmışdır:
 | Dövlətin bütövlüyünü və müstəqilliyini, xalq və vətənin ayrılmaz birliyini, xalqın şəksiz və qeyd-şərtsiz suverenliyini qorumağa böyük türk xalqı qarşısında şərəf və ləyaqətimə and içirəm. Konstitusiyaya sadiq qalacağıma and içirəm. Mən bu andı türk xalqı ilə kürd xalqı arasındakı qardaşlıq üçün edirəm. |  |
Andın yalnız son cümləsi kürd dilində deyilmişdir. Buna cavab olaraq Türkiyə parlamentində onu "separatçı" və "terrorçu" olmaqda günahlandıran həbs çağırışları səslənmişdir.
Zananın deputat toxunulmazlığı onu qoruyurdu, lakin o, Demokratiya Partiyasına üzv olduqdan sonra həmin partiyanın fəaliyyəti qadağan edilmiş və Zananın toxunulmazlığı ləğv edilmişdir. Zana millət vəkili 1993-cü ildə üstü açılmayan siyasi cinayətlərin istintaqı zamanı öldürüldükdən sonra Sincarın qohumlarını ziyarət edən deputatlardan biri olmuşdur. O, Qızıltəpədə olduğu müddətdə qaldığı evdə partlayan bomba nəticəsində beş qadın həlak olmuşdur, lakin Zana hadisədən sağ çıxa bilmişdir. O, 1994-cü ilin dekabrında Demokratiya Partiyasının digər üç millət vəkili (, və ) ilə birlikdə həbs olunmuşdur. Zana dövlətə xəyanətdə və silahlı Kürdüstan Fəhlə Partiyasına (PKK) üzv olmaqda, həmçinin qırmızı, yaşıl və sarı rəngdə geyim geyinməkdə ittiham olunmuşdur. Vətənə xəyanət ittihamı məhkəmə qarşısına çıxarılmamışdı və Zana PKK-ya bağlılığını rədd etmişdir. Buna baxmayaraq, ittiham tərəfi işgəncə altında alındığı iddia edilən şahid ifadələrinə əsaslanaraq, Zana və digərləri 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmişdir. O, hökm oxunarkən demişdir:
| | Bu bir konspirasiyadır. Müdafiə etdiyim şey tamamilə aydındır. Mən bu ittihamların heç birini qəbul etmirəm və əgər onlar doğru olsaydı, mənim həyatım bahasına olsa belə, onlar üçün məsuliyyəti öz üzərimə götürərdim. Mən demokratiyanı, insan hüquqlarını, xalqlar arasında qardaşlığı müdafiə etmişəm və ömrüm boyu bunu etməyə davam edəcəm. | |
1998-ci ildə Zananın cəza müddəti uzadılmışdı, çünki onun yazdığı məktubda kürddilli qəzetlərdən birində dərc edilmiş və guya burada qadağan olunmuş separatizm tərəfdarı fikirlər ifadə edilmişdir. O, həbsdə olduğu müddətdə "Həbsxanadan yazılar" adlı kitab nəşr etdirmişdir.
İstinadlar
- Leyla Zana // Babelio (fr.). 2007.
- Leyla Zana // Munzinger Personen (alm.).
- "Leyla Zana". The Rafto Foundation. 2020-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-08.
- Wolff, Reinhard. "■ Das Portrait: Leyla Zana". : taz (alman). 1994-11-04. 11. ISSN 0931-9085. 2022-10-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-16.
- "1998-1988|Preisträger|Sacharow-Preis". sakharovprize (alman). 2020-09-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-28.
- Şafak, Yeni. "Diyarbakır Seçim Sonuçları 1991 - Genel Seçim 1991". Yeni Şafak (türk). 2020-02-28. 2023-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-28.
- Nelles, Wayne C. Comparative Education, Terrorism and Human Security. 2003, page 167.
- Amy Goodman. "Kurdish Political Prisoner Leyla Zana Released After a Decade in Jail". Democracy Now!. June 10, 2004. May 5, 2023 tarixində . İstifadə tarixi: July 4, 2012.
- . 2005-05-10. 2005-05-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-23.
- van Bruinessen, Martin. "Turkey's Death Squads". Middle East Report (199). 1996: 21. doi:10.2307/3012887. ISSN 0899-2851. JSTOR 3012887. 2023-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-01 – JSTOR vasitəsilə.
- . 2006-02-12. 2006-02-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-28.
- "Jailed Kurdish MPs awarded damages by European court". The Independent (ingilis). 2002-06-12. 14 June 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-10.
- Publications, USA (PRD) International Business. Turkey Foreign Policy and Government Guide (ingilis). Int'l Business Publications. April 2003. 165. ISBN .
- "Writings from Prison". blackwells.co.uk (ingilis). 2023-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-03.
Xarici keçidlər
- CILDEKT International Committee for the Liberation of the Kurdish Parliamentarians Imprisoned in Turkey
- at Rotten Tomatoes
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Leyla Zana 3 may 1961 Silvan Diyarbekir ili kurd esilli Turkiye siyasetcisi O Turkiye mehkemeleri terefinden olkenin birliyine zidd hesab edilen siyasi fealligina gore on il muddetine hebs edilmisdir Zana 1995 ci ilde Avropa Parlamenti terefinden Saxarov mukafatina layiq gorulmus lakin 2004 cu ilde azadliga cixana qeder mukafati elde ede bilmemisdir O Turkiye ve qonsu olkelerdeki kurd xalqinin insan huquqlari ugrunda dinc mubarizesine gore hebs olundugu ucun Rafto Fondu terefinden taninmis ardinca 1994 cu ilde layiq gorulmusdur Leyla Zanakurd Leyla ZanaTurkiye Boyuk Millet Meclisinin uzvu17 noyabr 2015 11 yanvar 2018Sexsi melumatlarDogum tarixi 3 may 1961 1961 05 03 63 yas Dogum yeri Silvan Diyarbekir ili TurkiyeFealiyyeti siyasetci aktivist yazici jurnalist Vikianbarda elaqeli mediafayllarErken heyatiLeyla Zana 1961 ci ilin mayinda Turkiyenin cenub serqinde Diyarbekir vilayetinin Silvan seherinde kurd ailesinde anadan olmusdur O 14 yasinda iken emisioglu Mehdi Zana ile aile heyati qurmusdur Mehdi 1977 ci ilden herbi cevrilise qeder Diyarbekir belediyye sedri kimi xidmet etmis ve ondan sonra siyasi mehbus olmusdur Siyasi fealiyyetiHeyat yoldasi Mehdi Zana hebs olunduqdan sonra o ve diger mehbus yaxinlari mehbuslarin veziyyeti ile bagli maariflendirmeye calismisdilar Mehdi Zanaya qarsi kurd dilinde seirler nesr etdiyi ucun ittihamlar ireli surulmusdu 1987 ci ilde Leyla Zana ilk defe isgencelere qarsi mitinqde istirak etdiyi ucun iki ay muddetine hebs edilmisdir 1991 ci ilde Zana SXP adindan Turkiye Boyuk Millet Meclisine deputat secilmisdir O andicme merasiminden sonra qanuna zidd olaraq parlamentde kurdce danismis ve belelikle qalmaqal yaratmisdir Kurd dili Turkiyede illerdir qanunsuz elan edilmisdi Yalniz 1991 ci ilde kurd dili qanunilesdirilmis lakin Zananin cixis etdiyi parlament kimi dovlet muessiselerinde kurdce danismaq qeyri qanuni olaraq qalmisdir Onun cixisi bele yekunlasmisdir Dovletin butovluyunu ve musteqilliyini xalq ve vetenin ayrilmaz birliyini xalqin seksiz ve qeyd sertsiz suverenliyini qorumaga boyuk turk xalqi qarsisinda seref ve leyaqetime and icirem Konstitusiyaya sadiq qalacagima and icirem Men bu andi turk xalqi ile kurd xalqi arasindaki qardasliq ucun edirem Andin yalniz son cumlesi kurd dilinde deyilmisdir Buna cavab olaraq Turkiye parlamentinde onu separatci ve terrorcu olmaqda gunahlandiran hebs cagirislari seslenmisdir Zananin deputat toxunulmazligi onu qoruyurdu lakin o Demokratiya Partiyasina uzv olduqdan sonra hemin partiyanin fealiyyeti qadagan edilmis ve Zananin toxunulmazligi legv edilmisdir Zana millet vekili 1993 cu ilde ustu acilmayan siyasi cinayetlerin istintaqi zamani olduruldukden sonra Sincarin qohumlarini ziyaret eden deputatlardan biri olmusdur O Qiziltepede oldugu muddetde qaldigi evde partlayan bomba neticesinde bes qadin helak olmusdur lakin Zana hadiseden sag cixa bilmisdir O 1994 cu ilin dekabrinda Demokratiya Partiyasinin diger uc millet vekili ve ile birlikde hebs olunmusdur Zana dovlete xeyanetde ve silahli Kurdustan Fehle Partiyasina PKK uzv olmaqda hemcinin qirmizi yasil ve sari rengde geyim geyinmekde ittiham olunmusdur Vetene xeyanet ittihami mehkeme qarsisina cixarilmamisdi ve Zana PKK ya bagliligini redd etmisdir Buna baxmayaraq ittiham terefi isgence altinda alindigi iddia edilen sahid ifadelerine esaslanaraq Zana ve digerleri 15 il muddetine azadliqdan mehrum edilmisdir O hokm oxunarken demisdir Bu bir konspirasiyadir Mudafie etdiyim sey tamamile aydindir Men bu ittihamlarin hec birini qebul etmirem ve eger onlar dogru olsaydi menim heyatim bahasina olsa bele onlar ucun mesuliyyeti oz uzerime goturerdim Men demokratiyani insan huquqlarini xalqlar arasinda qardasligi mudafie etmisem ve omrum boyu bunu etmeye davam edecem 1998 ci ilde Zananin ceza muddeti uzadilmisdi cunki onun yazdigi mektubda kurddilli qezetlerden birinde derc edilmis ve guya burada qadagan olunmus separatizm terefdari fikirler ifade edilmisdir O hebsde oldugu muddetde Hebsxanadan yazilar adli kitab nesr etdirmisdir IstinadlarLeyla Zana Babelio fr 2007 Leyla Zana Munzinger Personen alm Leyla Zana The Rafto Foundation 2020 06 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 08 Wolff Reinhard Das Portrait Leyla Zana taz alman 1994 11 04 11 ISSN 0931 9085 2022 10 20 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 16 1998 1988 Preistrager Sacharow Preis sakharovprize alman 2020 09 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 28 Safak Yeni Diyarbakir Secim Sonuclari 1991 Genel Secim 1991 Yeni Safak turk 2020 02 28 2023 05 07 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 28 Nelles Wayne C Comparative Education Terrorism and Human Security 2003 page 167 Amy Goodman Kurdish Political Prisoner Leyla Zana Released After a Decade in Jail Democracy Now June 10 2004 May 5 2023 tarixinde Istifade tarixi July 4 2012 2005 05 10 2005 05 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 23 van Bruinessen Martin Turkey s Death Squads Middle East Report 199 1996 21 doi 10 2307 3012887 ISSN 0899 2851 JSTOR 3012887 2023 05 01 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 01 JSTOR vasitesile 2006 02 12 2006 02 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 11 28 Jailed Kurdish MPs awarded damages by European court The Independent ingilis 2002 06 12 14 June 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 02 10 Publications USA PRD International Business Turkey Foreign Policy and Government Guide ingilis Int l Business Publications April 2003 165 ISBN 9780739762820 Writings from Prison blackwells co uk ingilis 2023 05 07 tarixinde Istifade tarixi 2019 11 03 Xarici kecidlerCILDEKT International Committee for the Liberation of the Kurdish Parliamentarians Imprisoned in Turkey at Rotten Tomatoes