Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əfqanıstan müharibəsi — 1979-1989-cu illərdə SSRİ-nin Əfqanıstanda apardığı müharibədir. 1979-cu il dekabrın 24-də ilk sovet hərbi qüvvələri Əfqanıstan sərhədini keçmişdir. Sovet ordusu ölkəni tərk etdikdən sonra da müharibə davam etmişdir.
| Əfqanıstan müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 1979-1989 | ||
| Yeri | Əfqanıstan | ||
| Nəticəsi | Cenevrə sazişi, SSRİ qoşunlarının geri çəkilməsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Səbəbləri
1885-ci ildə Rusiya qüvvələri Panjdeh insidenti zamanı Əfqanıstan qüvvələrindən Amudəryanın cənubundakı Panjdehdə mübahisəli ərazini ələ keçirdi. Sərhəd 1885–1887-ci illərdə birgə ingilis-rus Əfqanıstan Sərhəd Komissiyası tərəfindən razılaşdırılmışdır. Rusiyanın bölgəyə marağı sovet dövründə də davam etdi, 1955 və 1978-ci illər arasında milyardlarla iqtisadi və hərbi yardım Əfqanıstana göndərildi.
1978-ci ildə Saur İnqilabından sonra 27 aprel 1978-ci ildə Əfqanıstan Demokratik Respublikası yaradıldı. Hökumət kasıb yoxsul, fermer-cütçü sosialist gündəmində idi. Sovet İttifaqı ilə yaxın münasibətləri vardı. 5 dekabr 1978-ci ildə Sovet İttifaqı və Əfqanıstan arasında dostluq müqaviləsi imzalanmışdır. 1979-cu ilin fevralında ABŞ-nin Əfqanıstandakı səfiri , militanları tərəfindən qaçırılmış və sonra Sovet məsləhətçilərinin köməkliyi ilə Əfqan polisinin həyata keçirdiyi hücum zamanı öldürülmüşdü. Onun ölümü Əfqanıstan-Amerika əlaqələrində böyük bir gərginliyə gətirib çıxardı.
Tarixi
1978-ci ildə (ƏXP) rəhbəri, SSRİ-yə meylliliyi ilə tanınan rəqibi Həfizulla Əmin tərəfindən qətlə yetirildi. Hakimiyyət Aminin rəhbərliyi altında olan ƏXP-nin "Hezb" qanadının əlinə keçdi. Aminin ölkədə həyata keçirdiyi iqtisadi-siyasi islahatlar iri mülkədarlar tərəfindən müsbət qarşılanmadığından Əfqanıstanın müxtəlif əyalətlərində mərkəzi hakimiyyətə qarşı çıxışlar baş verməkdə idi. Bu çıxışlar Pakistan, həmçinin ABŞ da daxil olmaqla, bir sıra qərb ölkələri tərəfindən dəstəklənirdi. Belə bir məqamda Əfqanıstandakı dayaqlarını itirməmək üçün bu ölkəyə qoşun yeritmək qərarı verdi.
Beynəlxalq ictimaiyyat Sovet qoşunlarının Əfqanıstana təcavüzünü olduqca kəskin etirazla qarşıladı. BMT-nin Baş Məclisi SSRİ silahlı qüvvələrinin tezliklə Əfqanıstandan çıxarılmasını tələb edən qətnamə qəbul etdi. Bir çox ölkələr 1980-ci ildə Moskvada keçirilən dünya olimpiadasını boykot etdilər. Amerika taxılının SSRİ-yə satılmasına qadağa qoyuldu. Strateji silahların məhdudlaşdırılması haqqında Sovet-Amerika sazişinin Senatda ratifikasiyası dayandırıldı. Pakistan və İran ərazilərində yüzlərlə düşərgə yaradıldı. Sonralar bu düşərgələr mücahidlər hazırlamaq üçün bazalara çevrilmişdilər. Sovet qoşunlarının Əfqanıstana yeridilməsi o zamankı rəhbərliyin, xüsusan Sovet İKP MK-nın Baş Katibi L.İ.Brejnevin çox böyük siyasi səhvi idi. Sonralar bu səhv ciddi şəkildə pislənildi. SSRİ ilə hesablaşmayan və Əfqanıstanın işğalı ilə razılaşmayan ABŞ Konqresi 1980-ci ilin aprel ayında Əfqanıstan müxalifətinə birbaşa yardım məqsədilə 15 milyon dollar yardım ayrılmasına razılıq verdi. Bundan başqa ABŞ və Qərbi Avropa hökumətləri SSRİ qarşı döyüşən əfqan mücahidlərinə külli miqdarda silah-sursat verirdilər. Dünya ictimaiyyətini də SSRİ-nin işğalçı olduğuna inandırırdılar. Bir sözlə, Əfqanıstan müharibəsi Qərblə SSRİ arasında gedən müharibənin sonuncusu oldu. 70-ci illərin sonlarında başlayan müharibə qurtarmaq bilmirdi. Müharibə nəticəsində yaşayış məntəqələri dağıdılmış, əhali kütləvi şakildə (5 milyona yaxın) Pakistana, İrana və başqa ölkələrə qaçmışdılar. Təsərrüfat dağılmış, ərzaq məhsulları istehsalı kəskin surətda aşağı düşmüş, bir çox müəssisələr fəaliyyətini dayandırmışdılar. Aclıq, dağıntı, qardaş qırğını əhalini fəlakət qarşısında qoymuşdu. Bu da etnik, tayfa va siyasi qrupların silahlı mübarizəsinə arxalanan təməlçi islamçı, millətçi cərəyanların mövqelərinin kəskin surətdə güclənməsinə səbəb olmuşdu. Vəziyyəti sabitləşdirmək, vətəndaş müharibəsini dayandırmaq, xarici müdaxiləyə son qoymaq üçün ƏXDP "Əfqanıstanda milli barışıq haqqında" bəyannamə qəbul etdi. 1987-ci il yanvarın 15-dən ölkənin hər yerində hərbi əməliyyatlar dayandırıldı. İqtidar və müxəlifət qüvvələrinin iştirakı ilə Koalisiya hökuməti yaratmaq haqqında təklif irəli sürüldü. Milli barışığın əldə edilməsi üçün yeni Konstitusiya qəbul edildi. Konstitusiyada bütün vətəndaşların hüquq bərabərliyi, qanun çərçivəsində çoxpartiyalıliq prinsipi təsbit edildi. ƏXDP-nin baş katibi Nəcibulla respublikanın prezidenti seçildi. Əfqanıstanla Pakistan arasındakı münasibətləri normallaşdırmaq üçün 1988-ci ildə Cenevrədə BMT-nin vasitəçiliyi ilə saziş imzalandı. Saziş bu dövlətlərin bir-birinin daxili işlərinə qarışmamasını, qaçqınların geri qaytarılmasına şərait yaradılmasını, hərbi müdaxilədən imtina edilməsini və Sovet qoşunlarının Əfqanıstandan çıxarılmasını nəzərdə tuturdu. SSRİ və ABŞ sazişin yerinə yetirilməsinin təminatçısı kimi çıxış etdilər. 1988-ci ilin mayında Sovet qoşunlarının mərhələ-mərhələ Əfqanıstandan çıxarılmasına başlandı. 1989-cu il fevralın 15-də qoşunların çıxarılması başa çatdı. Milli barışığa nail olmaq üçün ƏXDP-nin adı dayişdirilib Vətən partiyası adlandırıldı.
Müxtəlif statistikalara görə, 10 illik hərbi əməliyyatlar dövründə Əfqanıstanda 2 milyon nəfərə yaxın mülki sakin həlak olub. Amerikalılar isə əfqanların itkisinin 2,5 milyon nəfər olduğunu yazırlar. Sovet ordusu Əfqanıstanda 1979-cu ildə 86, 1980-ci ildə 1484, 1981-ci ildə 1298, 1982-ci ildə 1948, 1983-cü ildə 1446, 1984-cü ildə 2343, 1985-ci ildə 1868, 1986-cı ildə 1333, 1987-ci ildə 1215, 1988-ci ildə 759, 1989-cu ildə 53 nəfər olmaqla ümumilikdə 14.427 hərbçisini itirdi. DTK-nın itkisi 576, Daxili İşlər Nazirliyinin itkisi isə 28 nəfər olub. Hərbi əməliyyatlarda təxminən 54 min nəfər yaralanıb, 416 min nəfər isə müxtəlif dərəcəli kontuziyalar aldı. Sovet ordusunun Əfqanıstanda texniki itkisi isə belə olub: 147 tank, 1314 zirehli transportyor, 433 artilleriya sistemi, 118 təyyarə və 333 vertolyot. Əfqanıstan müharibəsi SSRİ-nin süqutunu sürətləndirdi. On illik müharibə nəticəsində SSRİ Əfqanıstana təxminən 800 milyon ABŞ dolları yardım göstərdi. 40-cı ordunun saxlanılması və əməliyyat xərcləri 3 milyard dollardan çox oldu. Bir sözlə Sovet sistemi Əfqanıstanda tamamilə məğlub oldu və bu müharibə SSRİ-nin süqutunu tezləşdirdi. Müharibənin başa çatmasından cəmi iki il sonra SSRİ parçalandı. Müharibənin aparıldığı 1979-cu il dekabrın 25-dən 1989-cu ilin fevralın 15-dək Əfqanıstanda Sovetlər Birliyinin 620 min hərbi qulluqçusu xidmət edib.
SSRİ Əfqanıstana daxil olanda Qərb dünyası narahatlıq içində idi. Kommunistlərin burada qələbə çalacağı təqdirdə Qərb bu regiona nəzarəti itirə bilərdi.
Azərbaycanlıların iştirakı
On illik Əfqanıstan müharibəsində 7500 azərbaycanlı da iştirak edib. Onların 208-i müharibədə həlak olub. 7 nəfər isə itkin düşüb. Bu gün Azərbaycanda cəmi 5 minə yaxın Əfqanıstan müharibəsi veteranı sağ qalıb. Əfqanıstandan qayıdandan sonra onların bir çoxu Qarabağda gedən döyüşlərdə həlak olub və ya sonradan vəfat ediblər. Əfqanıstan müharibəsi veteranlarından 17 nəfəri sonradan Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə Milli Qəhrəman adına layiq görülüb.
Nəticə
Sovet İttifaqının Əfqanıstandan çıxmasından sonra bu ölkədə heç də sülh bərpa olmadı. Əvvəlcə hakimiyyətə Taliban qüvvələri gəldilər. 2001-ci ildə ABŞ-nin bu ölkəni işğal etməsi ilə demək olar ki, SSRİ-nin apardığı müharibə təkrarlandı. Artıq 8 ildir ki, Qərb dünyası Əfqanıstanda vaxtilə ruslara qarşı döyüşən mücahidlərlə mübarizə aparır. Maraqlısı odur ki, bir vaxtlar ABŞ həmin qüvvələrə SSRİ-yə qarşı döyüşmək üçün silah-sursat verirdi. İndi həmin silahlar onun özünə tuşlanıb. Qərb dünyası mücahidlərin qələbəsini qeyd etmişdi. Dünya nəhənginə qarşı mübarizə aparmaq və ona qalib gəlmək asan deyildi. Təbii ki, burada ABŞ-nin da xidmətləri danılmazdır.
Əfqanıstan bu gün SSRİ işğalı kimi, Qərbin də işğalını yaşamağa məhkum olub. O vaxtı da xalq xarici qüvvələrə qarşı mübarizə aparırdı, indi də. O vaxt sovet qoşunlarına qarşı mübarizə aparan mücahidlərin sırasında olmuş, yazar Vahid Muzda Taliban qüvvələrinin apardığı döyüş əməliyyatlarının mücahidlərdən götürdüyünü deyir: "O zaman da ruslar çöl ərazilərdə müqavimətlə üzləşmişdilər. Bu gün də eyni şey təkrar olunur. Amerikalılar buralara gəldiyi zaman kəndlərdəki insanları qazanmaları gərəkdiyini anlamadılar. Bu gün, o zamanlar Sovet İttifaqının qarşılaşdığı bir partizan hərəkatı davam edir".
Məsələnin qəribə tərəfi də ABŞ və Almaniyanın bu gün, o vaxtlar silah və pulla yetişdirdikləri mücahidlərin oğulları və qardaşları ilə müharibə aparmasıdır. Əfqanların hər il Milli Qurtuluş günü kimi qeyd etdikləri 15 fevral tarixində ölkədə istirahət günüdür.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Rubin, Barnett R. The Fragmentation of Afghanistan. New Haven: Yale University Press, 1995. p. 20.
- Gates, Robert. From the Shadows: The Ultimate Insider's Story of Five Presidents and How They Won the Cold War. Simon & Schuster. 2007. səh. 146. ISBN . 2017-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-04.
- Harrison, Selig; Cordovez, Diego. Out of Afghanistan: The Inside Story of the Soviet Withdrawal. New York: Oxford University Press. 1995. 34–35. ISBN .
- . 2014-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-31.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Efqanistan muharibesi Efqanistan muharibesi 1979 1989 cu illerde SSRI nin Efqanistanda apardigi muharibedir 1979 cu il dekabrin 24 de ilk sovet herbi quvveleri Efqanistan serhedini kecmisdir Sovet ordusu olkeni terk etdikden sonra da muharibe davam etmisdir Efqanistan muharibesiTarix 1979 1989Yeri EfqanistanNeticesi Cenevre sazisi SSRI qosunlarinin geri cekilmesiMunaqise terefleriSSRI EfqanistanKomandan lar Leonid Brejnev Gulbeddin HikmetyarTereflerin quvvesi80 104 min 140 minItkiler15 052 olu 53 753 yarali 417 itkin 70 90 min Vikianbarda elaqeli mediafayllarSebebleri1885 ci ilde Rusiya quvveleri Panjdeh insidenti zamani Efqanistan quvvelerinden Amuderyanin cenubundaki Panjdehde mubahiseli erazini ele kecirdi Serhed 1885 1887 ci illerde birge ingilis rus Efqanistan Serhed Komissiyasi terefinden razilasdirilmisdir Rusiyanin bolgeye maragi sovet dovrunde de davam etdi 1955 ve 1978 ci iller arasinda milyardlarla iqtisadi ve herbi yardim Efqanistana gonderildi 1978 ci ilde Saur Inqilabindan sonra 27 aprel 1978 ci ilde Efqanistan Demokratik Respublikasi yaradildi Hokumet kasib yoxsul fermer cutcu sosialist gundeminde idi Sovet Ittifaqi ile yaxin munasibetleri vardi 5 dekabr 1978 ci ilde Sovet Ittifaqi ve Efqanistan arasinda dostluq muqavilesi imzalanmisdir 1979 cu ilin fevralinda ABS nin Efqanistandaki sefiri militanlari terefinden qacirilmis ve sonra Sovet meslehetcilerinin komekliyi ile Efqan polisinin heyata kecirdiyi hucum zamani oldurulmusdu Onun olumu Efqanistan Amerika elaqelerinde boyuk bir gerginliye getirib cixardi TarixiSovet esgerleri Kabilde 1986 ci il 1978 ci ilde EXP rehberi SSRI ye meylliliyi ile taninan reqibi Hefizulla Emin terefinden qetle yetirildi Hakimiyyet Aminin rehberliyi altinda olan EXP nin Hezb qanadinin eline kecdi Aminin olkede heyata kecirdiyi iqtisadi siyasi islahatlar iri mulkedarlar terefinden musbet qarsilanmadigindan Efqanistanin muxtelif eyaletlerinde merkezi hakimiyyete qarsi cixislar bas vermekde idi Bu cixislar Pakistan hemcinin ABS da daxil olmaqla bir sira qerb olkeleri terefinden desteklenirdi Bele bir meqamda Efqanistandaki dayaqlarini itirmemek ucun bu olkeye qosun yeritmek qerari verdi Beynelxalq ictimaiyyat Sovet qosunlarinin Efqanistana tecavuzunu olduqca keskin etirazla qarsiladi BMT nin Bas Meclisi SSRI silahli quvvelerinin tezlikle Efqanistandan cixarilmasini teleb eden qetname qebul etdi Bir cox olkeler 1980 ci ilde Moskvada kecirilen dunya olimpiadasini boykot etdiler Amerika taxilinin SSRI ye satilmasina qadaga qoyuldu Strateji silahlarin mehdudlasdirilmasi haqqinda Sovet Amerika sazisinin Senatda ratifikasiyasi dayandirildi Pakistan ve Iran erazilerinde yuzlerle duserge yaradildi Sonralar bu dusergeler mucahidler hazirlamaq ucun bazalara cevrilmisdiler Sovet qosunlarinin Efqanistana yeridilmesi o zamanki rehberliyin xususan Sovet IKP MK nin Bas Katibi L I Brejnevin cox boyuk siyasi sehvi idi Sonralar bu sehv ciddi sekilde pislenildi SSRI ile hesablasmayan ve Efqanistanin isgali ile razilasmayan ABS Konqresi 1980 ci ilin aprel ayinda Efqanistan muxalifetine birbasa yardim meqsedile 15 milyon dollar yardim ayrilmasina raziliq verdi Bundan basqa ABS ve Qerbi Avropa hokumetleri SSRI qarsi doyusen efqan mucahidlerine kulli miqdarda silah sursat verirdiler Dunya ictimaiyyetini de SSRI nin isgalci olduguna inandirirdilar Bir sozle Efqanistan muharibesi Qerble SSRI arasinda geden muharibenin sonuncusu oldu 70 ci illerin sonlarinda baslayan muharibe qurtarmaq bilmirdi Muharibe neticesinde yasayis menteqeleri dagidilmis ehali kutlevi sakilde 5 milyona yaxin Pakistana Irana ve basqa olkelere qacmisdilar Teserrufat dagilmis erzaq mehsullari istehsali keskin suretda asagi dusmus bir cox muessiseler fealiyyetini dayandirmisdilar Acliq daginti qardas qirgini ehalini felaket qarsisinda qoymusdu Bu da etnik tayfa va siyasi qruplarin silahli mubarizesine arxalanan temelci islamci milletci cereyanlarin movqelerinin keskin suretde guclenmesine sebeb olmusdu Veziyyeti sabitlesdirmek vetendas muharibesini dayandirmaq xarici mudaxileye son qoymaq ucun EXDP Efqanistanda milli barisiq haqqinda beyanname qebul etdi 1987 ci il yanvarin 15 den olkenin her yerinde herbi emeliyyatlar dayandirildi Iqtidar ve muxelifet quvvelerinin istiraki ile Koalisiya hokumeti yaratmaq haqqinda teklif ireli suruldu Milli barisigin elde edilmesi ucun yeni Konstitusiya qebul edildi Konstitusiyada butun vetendaslarin huquq beraberliyi qanun cercivesinde coxpartiyaliliq prinsipi tesbit edildi EXDP nin bas katibi Necibulla respublikanin prezidenti secildi Efqanistanla Pakistan arasindaki munasibetleri normallasdirmaq ucun 1988 ci ilde Cenevrede BMT nin vasiteciliyi ile sazis imzalandi Sazis bu dovletlerin bir birinin daxili islerine qarismamasini qacqinlarin geri qaytarilmasina serait yaradilmasini herbi mudaxileden imtina edilmesini ve Sovet qosunlarinin Efqanistandan cixarilmasini nezerde tuturdu SSRI ve ABS sazisin yerine yetirilmesinin teminatcisi kimi cixis etdiler 1988 ci ilin mayinda Sovet qosunlarinin merhele merhele Efqanistandan cixarilmasina baslandi 1989 cu il fevralin 15 de qosunlarin cixarilmasi basa catdi Milli barisiga nail olmaq ucun EXDP nin adi dayisdirilib Veten partiyasi adlandirildi Muxtelif statistikalara gore 10 illik herbi emeliyyatlar dovrunde Efqanistanda 2 milyon nefere yaxin mulki sakin helak olub Amerikalilar ise efqanlarin itkisinin 2 5 milyon nefer oldugunu yazirlar Sovet ordusu Efqanistanda 1979 cu ilde 86 1980 ci ilde 1484 1981 ci ilde 1298 1982 ci ilde 1948 1983 cu ilde 1446 1984 cu ilde 2343 1985 ci ilde 1868 1986 ci ilde 1333 1987 ci ilde 1215 1988 ci ilde 759 1989 cu ilde 53 nefer olmaqla umumilikde 14 427 herbcisini itirdi DTK nin itkisi 576 Daxili Isler Nazirliyinin itkisi ise 28 nefer olub Herbi emeliyyatlarda texminen 54 min nefer yaralanib 416 min nefer ise muxtelif dereceli kontuziyalar aldi Sovet ordusunun Efqanistanda texniki itkisi ise bele olub 147 tank 1314 zirehli transportyor 433 artilleriya sistemi 118 teyyare ve 333 vertolyot Efqanistan muharibesi SSRI nin suqutunu suretlendirdi On illik muharibe neticesinde SSRI Efqanistana texminen 800 milyon ABS dollari yardim gosterdi 40 ci ordunun saxlanilmasi ve emeliyyat xercleri 3 milyard dollardan cox oldu Bir sozle Sovet sistemi Efqanistanda tamamile meglub oldu ve bu muharibe SSRI nin suqutunu tezlesdirdi Muharibenin basa catmasindan cemi iki il sonra SSRI parcalandi Muharibenin aparildigi 1979 cu il dekabrin 25 den 1989 cu ilin fevralin 15 dek Efqanistanda Sovetler Birliyinin 620 min herbi qulluqcusu xidmet edib SSRI Efqanistana daxil olanda Qerb dunyasi narahatliq icinde idi Kommunistlerin burada qelebe calacagi teqdirde Qerb bu regiona nezareti itire bilerdi Azerbaycanlilarin istirakiOn illik Efqanistan muharibesinde 7500 azerbaycanli da istirak edib Onlarin 208 i muharibede helak olub 7 nefer ise itkin dusub Bu gun Azerbaycanda cemi 5 mine yaxin Efqanistan muharibesi veterani sag qalib Efqanistandan qayidandan sonra onlarin bir coxu Qarabagda geden doyuslerde helak olub ve ya sonradan vefat edibler Efqanistan muharibesi veteranlarindan 17 neferi sonradan Azerbaycanin erazi butovluyu ugrunda geden doyuslerde Milli Qehreman adina layiq gorulub NeticeSovet Ittifaqinin Efqanistandan cixmasindan sonra bu olkede hec de sulh berpa olmadi Evvelce hakimiyyete Taliban quvveleri geldiler 2001 ci ilde ABS nin bu olkeni isgal etmesi ile demek olar ki SSRI nin apardigi muharibe tekrarlandi Artiq 8 ildir ki Qerb dunyasi Efqanistanda vaxtile ruslara qarsi doyusen mucahidlerle mubarize aparir Maraqlisi odur ki bir vaxtlar ABS hemin quvvelere SSRI ye qarsi doyusmek ucun silah sursat verirdi Indi hemin silahlar onun ozune tuslanib Qerb dunyasi mucahidlerin qelebesini qeyd etmisdi Dunya nehengine qarsi mubarize aparmaq ve ona qalib gelmek asan deyildi Tebii ki burada ABS nin da xidmetleri danilmazdir Efqanistan bu gun SSRI isgali kimi Qerbin de isgalini yasamaga mehkum olub O vaxti da xalq xarici quvvelere qarsi mubarize aparirdi indi de O vaxt sovet qosunlarina qarsi mubarize aparan mucahidlerin sirasinda olmus yazar Vahid Muzda Taliban quvvelerinin apardigi doyus emeliyyatlarinin mucahidlerden goturduyunu deyir O zaman da ruslar col erazilerde muqavimetle uzlesmisdiler Bu gun de eyni sey tekrar olunur Amerikalilar buralara geldiyi zaman kendlerdeki insanlari qazanmalari gerekdiyini anlamadilar Bu gun o zamanlar Sovet Ittifaqinin qarsilasdigi bir partizan herekati davam edir Meselenin qeribe terefi de ABS ve Almaniyanin bu gun o vaxtlar silah ve pulla yetisdirdikleri mucahidlerin ogullari ve qardaslari ile muharibe aparmasidir Efqanlarin her il Milli Qurtulus gunu kimi qeyd etdikleri 15 fevral tarixinde olkede istirahet gunudur Hemcinin baxSureviIstinadlarRubin Barnett R The Fragmentation of Afghanistan New Haven Yale University Press 1995 p 20 Gates Robert From the Shadows The Ultimate Insider s Story of Five Presidents and How They Won the Cold War Simon amp Schuster 2007 seh 146 ISBN 978 1 4165 4336 7 2017 02 20 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 04 Harrison Selig Cordovez Diego Out of Afghanistan The Inside Story of the Soviet Withdrawal New York Oxford University Press 1995 34 35 ISBN 0 19 506294 9 2014 08 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 31 Vikianbarda Efqanistan muharibesi ile elaqeli mediafayllar var