Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şörəyel sultanlığı — Şörəyel (Şürəgəl) sultanlığı İrəvan xanlığının şimali-qərbində, Alagöz (Ələyəz) dağının ətəyində yerləşirən sultanlıq Əfşar imperiyasının dağılması dövründə meydana çıxmışdır. Sultanlıq şimaldan Kartli-Kaxetiya çarlığı, cənubdan Talın və Seyidli-Ağsaqqallı mahalları, şərqdən isə Pəmbək əyaləti və Abaran mahallarını ayıran dağlarla əhatə olunmuşdu. Arpaçay Şörəyel sultanlığını Qars paşalığından ayırırdı.
| Sultanlıq | |
| Şörəyel sultanlığı | |
|---|---|
 | |
| | |
| Paytaxt | Ərtik |
| Dilləri | Azərbaycan dili, erməni dili |
| Dövlət dini | islam, Erməni Həvari kilsəsi |
| İdarəetmə forması | monarxiya |
Sultanlığın ərazisi 1037.91 verst (1181.16 km²) və Azərbaycan türklərindən ibarət olmuşdur.
Tarixi
Sultanlığın mərkəzi Ərtik (Artik) idi. “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri”də Şörəyel sancağında (Pəmbək əyaləti ilə birlikdə) 172 kəndin mövcudluğu göstərilir. Nadir şahın dövründə verilən məlumata görə, İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olan mahalı kimi, Şörəyel mahalında 109 kənd mövcud olmuşdur.
1804-cü ildə rus qoşunlarının bu ərazini işğal etməsindən sonra yerli müsəlman-türk əhalisinin başqa yerlərə böyük köçü başlamışdır. Türklər tərəfindən tərk edilmiş kəndlər Osmanlı imperiyasından köçürülən ermənilər tərəfindən məskunlaşdırılmışdır. Bu yenidən məskunlaşdırma barədə məlumatlar 1836-cı ildə Rusiya Xarici Ticarət Departamenti tərəfindən dərc olunmuş və "Zaqafqaziyada Rus mülklərinə nəzər" adlandırılan sənəddə öz əksini tapmışdır:
 | Lakin keçmiş əhali tamamilə yoxa çıxmışdır, yeni sakinlərlə əvəz edilmişdir və əlavə olaraq, Rusiyanın Qafqaz arxasına yerləşməsindən öncəki dönəmə aid yerlilər arasından hansısa yaşlı ermənilər arasından yerli ola biləcək yaşlı adam tapmaq çox nadir hallarda olur. Bu gələnlərin çoxu Ərzurumdan, Qarsdan və Kürdistandan gəlmişdir. Hal-hazırda, Pəmbək-Şörəyel bölgəsinin sakinləri köhnələr və yeni gələnlərə bölünmüşdür. Yeni gələnlərin hamısı onlardır ki, Rusiya ilə Türkiyə arasında 1829-cu ildə bitən müharibədən sonra Rus hökumətinin hakimiyyəti altına keçmişdirlər. Bölgədəki kəndlilərin siyahıya alınması əhali məmurluğu tərəfindən 1829-cu ildə aparılmışdır: köhnələr 1536 ailədən ibarət olmaqla 5425 nəfər və yeni gələnlər 3148 ailə olmaqla 10575 nəfər kişi. Orada 16 min kişinin yaşadığı, ümumilikdə sayı 4684 ev vardır. |  |
Şörəyelin əsasən Qarapapaqlardan ibarət olan əhalisi rus işğalından sonra baş vermiş Rus-Türk müharibəsi (1806-1812) zamanı bölgəni tərk etdilər. Onların bir hissəsi İrəvan xanlığı ərazisinə, bir hissəsi isə Qars paşalığı ərazisinə köçdülər.
1858-ci ilə aid olan Rusiya İmperiyası Baş Qərərgahı tərəfindən hazırlanmış hesabata görə, Osmanlı və Qacar torpaqlarından olan ermənilərin bu torpaqlara olan köçü davam etməkdə idi. Onların köçünün əsas hissəsi Araz hövzəsinə, Göyçə gölü ətrafına və Şörəyelə olmuşdur. Keçmiş İrəvan xanlığının əraziləri olan həm Araz, həm Göyçə bölgələri ilə birlikdə, Şörəyel bölgəsi də ən çox köçə məruz qalan bölgələrdən biri olmuşdur.
| | Türkmənçay və Ədirnə razılaşmalarına görə, İran və Türk hökumətləri ermənilərin rus imperiyası torpaqlarına köç etmələrinə əngəl olmayacaqlarına söz vermişdirlər. Sərhəd bölgələrində yaşayanların çoxu bu icazədən yararlandı və Araz düzü, Göyçə gölü və Çörəyel bölgəsi Türkiyədən və İrandan olan qaçqın kəndləri tərəfindən yenidən canlandırıldı. Hesablamalara görə, İrandan olan 8036 ailə keçmiş Erməni bölgəsi sərhədləri boyunca yerləşmiş, Türkiyədən, əsasən Bəyazid paşalığından olan 3682 ailə vardır. Şörəyeldə Türkiyədən gələn 3148 ailə vardır. Hər bir halda, bu say hal-hazırda daha çox da ola bilər. Çünki, mənkunlaşma bu hesablamalardan sonra da davam etməkdədir. | |
Hökmdarlar
Budaq Sultan Şörəyelin son hökmdarıdır. 1805-ci ilin 20 oktyabr tarixində Pavel Sisianov tərəfindən imzalanmış əmrə əsasən Şörəyelin əbədi olaraq Rusiyaya birləşdirildiyi elan edilmişdir.
Budaq Sultanın Qara Məhəmməd bəy, Həmid bəy və Xəlil bəy adlarında 3 oğlu olmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- III отдѣлъ: Статистическiя свѣдѣнiя. — Пространство и населенiе Кавказа, стр. 44–46. // Кавказскiй календарь на 1901 годь (LVI годь). Издань по распоряженiю Главноначальствующаго гражданскою частiю на Кавказѣ, при Закавказскомь Статистическомь Комитетѣ, подь редакцiею Члена того же Комитета, Статскаго Совѣтника Е. Кондратенко. Тифлисъ: Типографiя М. Шарадзе и К°, 1900 г.
- Обозрение российских владений за Кавказом, в статистическом, этнографическом, топографическом и финансовом отношениях. Часть II. Санкт-Петербург: Типография Департамента Внешней Торговли. 1836. 303–303. ISBN .
- ВОЕННО-СТАТИСТИЧЕСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ РОССИЙСКОЙ ИМПЕРИИ. Т. 16, Ч. 6. ЭРИВАНСКАЯ ГУБЕРНИЯ. Санкт-Петербург: Типография Департамента Генерального Штаба. 1836. 146–147. 2022-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-05-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Soreyel sultanligi Soreyel Suregel sultanligi Irevan xanliginin simali qerbinde Alagoz Eleyez daginin eteyinde yerlesiren sultanliq Efsar imperiyasinin dagilmasi dovrunde meydana cixmisdir Sultanliq simaldan Kartli Kaxetiya carligi cenubdan Talin ve Seyidli Agsaqqalli mahallari serqden ise Pembek eyaleti ve Abaran mahallarini ayiran daglarla ehate olunmusdu Arpacay Soreyel sultanligini Qars pasaligindan ayirirdi SultanliqSoreyel sultanligi1747 1805Paytaxt ErtikDilleri Azerbaycan dili ermeni diliDovlet dini islam Ermeni Hevari kilsesiIdareetme formasi monarxiya Sultanligin erazisi 1037 91 verst 1181 16 km ve Azerbaycan turklerinden ibaret olmusdur TarixiSultanligin merkezi Ertik Artik idi Irevan eyaletinin icmal defteri de Soreyel sancaginda Pembek eyaleti ile birlikde 172 kendin movcudlugu gosterilir Nadir sahin dovrunde verilen melumata gore Irevan xanliginin terkibine daxil olan mahali kimi Soreyel mahalinda 109 kend movcud olmusdur 1804 cu ilde rus qosunlarinin bu erazini isgal etmesinden sonra yerli muselman turk ehalisinin basqa yerlere boyuk kocu baslamisdir Turkler terefinden terk edilmis kendler Osmanli imperiyasindan kocurulen ermeniler terefinden meskunlasdirilmisdir Bu yeniden meskunlasdirma barede melumatlar 1836 ci ilde Rusiya Xarici Ticaret Departamenti terefinden derc olunmus ve Zaqafqaziyada Rus mulklerine nezer adlandirilan senedde oz eksini tapmisdir Lakin kecmis ehali tamamile yoxa cixmisdir yeni sakinlerle evez edilmisdir ve elave olaraq Rusiyanin Qafqaz arxasina yerlesmesinden onceki doneme aid yerliler arasindan hansisa yasli ermeniler arasindan yerli ola bilecek yasli adam tapmaq cox nadir hallarda olur Bu gelenlerin coxu Erzurumdan Qarsdan ve Kurdistandan gelmisdir Hal hazirda Pembek Soreyel bolgesinin sakinleri kohneler ve yeni gelenlere bolunmusdur Yeni gelenlerin hamisi onlardir ki Rusiya ile Turkiye arasinda 1829 cu ilde biten muharibeden sonra Rus hokumetinin hakimiyyeti altina kecmisdirler Bolgedeki kendlilerin siyahiya alinmasi ehali memurlugu terefinden 1829 cu ilde aparilmisdir kohneler 1536 aileden ibaret olmaqla 5425 nefer ve yeni gelenler 3148 aile olmaqla 10575 nefer kisi Orada 16 min kisinin yasadigi umumilikde sayi 4684 ev vardir Soreyelin esasen Qarapapaqlardan ibaret olan ehalisi rus isgalindan sonra bas vermis Rus Turk muharibesi 1806 1812 zamani bolgeni terk etdiler Onlarin bir hissesi Irevan xanligi erazisine bir hissesi ise Qars pasaligi erazisine kocduler 1858 ci ile aid olan Rusiya Imperiyasi Bas Qerergahi terefinden hazirlanmis hesabata gore Osmanli ve Qacar torpaqlarindan olan ermenilerin bu torpaqlara olan kocu davam etmekde idi Onlarin kocunun esas hissesi Araz hovzesine Goyce golu etrafina ve Soreyele olmusdur Kecmis Irevan xanliginin erazileri olan hem Araz hem Goyce bolgeleri ile birlikde Soreyel bolgesi de en cox koce meruz qalan bolgelerden biri olmusdur Turkmencay ve Edirne razilasmalarina gore Iran ve Turk hokumetleri ermenilerin rus imperiyasi torpaqlarina koc etmelerine engel olmayacaqlarina soz vermisdirler Serhed bolgelerinde yasayanlarin coxu bu icazeden yararlandi ve Araz duzu Goyce golu ve Coreyel bolgesi Turkiyeden ve Irandan olan qacqin kendleri terefinden yeniden canlandirildi Hesablamalara gore Irandan olan 8036 aile kecmis Ermeni bolgesi serhedleri boyunca yerlesmis Turkiyeden esasen Beyazid pasaligindan olan 3682 aile vardir Soreyelde Turkiyeden gelen 3148 aile vardir Her bir halda bu say hal hazirda daha cox da ola biler Cunki menkunlasma bu hesablamalardan sonra da davam etmekdedir HokmdarlarBudaq Sultan Soreyelin son hokmdaridir 1805 ci ilin 20 oktyabr tarixinde Pavel Sisianov terefinden imzalanmis emre esasen Soreyelin ebedi olaraq Rusiyaya birlesdirildiyi elan edilmisdir Budaq Sultanin Qara Mehemmed bey Hemid bey ve Xelil bey adlarinda 3 oglu olmusdur Hemcinin baxSoreyel mahaliIstinadlarIII otdѣl Statisticheskiya svѣdѣniya Prostranstvo i naselenie Kavkaza str 44 46 Kavkazskij kalendar na 1901 god LVI god Izdan po rasporyazheniyu Glavnonachalstvuyushago grazhdanskoyu chastiyu na Kavkazѣ pri Zakavkazskom Statisticheskom Komitetѣ pod redakcieyu Chlena togo zhe Komiteta Statskago Sovѣtnika E Kondratenko Tiflis Tipografiya M Sharadze i K 1900 g Obozrenie rossijskih vladenij za Kavkazom v statisticheskom etnograficheskom topograficheskom i finansovom otnosheniyah Chast II Sankt Peterburg Tipografiya Departamenta Vneshnej Torgovli 1836 303 303 ISBN 978 5 4460 2609 8 VOENNO STATISTIChESKOE OBOZRENIE ROSSIJSKOJ IMPERII T 16 Ch 6 ERIVANSKAYa GUBERNIYa Sankt Peterburg Tipografiya Departamenta Generalnogo Shtaba 1836 146 147 2022 07 31 tarixinde Istifade tarixi 2022 05 08