Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Matriarxat və ya Anaxaqanlıq (türk.) ictimai-siyasi məsələlərdə qadınların üstünlük təşkil etdiyi cəmiyyətdir.
Tarixçə
"Kitabi Dədə Qorqud" boylarında tarixdən öncəki çağlarla səsləşən anlayışlardan biri “ana haqqı” anlayışıdır. Bu anlayışa görə Ana–Tanrı şərafətli bir varlıqdır, “Tanrı haqqı” daşıyıcısıdır. Hüquqi baxımdan toxunulmazdır, bir növ “demonik müdafiə” haqqına malikdir. Böyük bir günah işləmiş olsa belə, bir kimsənin ona qılınc qaldırması yasaqdır:
- Ana haqqı Tanrı haqqı degilmişsə
- Qara polad uz qılıcım dartaydım
- Qafillicə görklü başınq kəsəydim
- Alca qanınq yer yüzünə dökəydim (XI boy).
Ana haqqının Tanrı haqqına bərabər tutulması anaxaqanlıq (matriarxat), yəni Ulu İcma yaşayışı tarixinin qalıntısıdır: Polifem (Dəpəgöz) mövzusunda olduğu kimi, "Kitabi Dədə Qorqud" burada əski Yunan epik abidələri səviyyəsində durmaqdadır. Homer “Odisseya”sı və Esxil “Oresteya”sında da “ana haqqı” anlayışı tam eyni məzmun (semantika) yükü daşımaqdadır. “Odisseya” və “Oresteya” qəhrəmanı Klitemnestra adlı qadın, Troya savaşından dönüb gəlmiş əri Aqamemnonu (savaşda “müttəfiq qoşunlarının” başçısı idi) öldürmüşdü. Çünki başqa bir kişini sevmişdi. Orest isə xəyanətli davranışına görə öz anasını öldürmüş, fəqət özü də ana haqqının qoruyucuları olan erinlər (əfsanəvi intiqam pəriləri) tərəfindən amansızcasına təqib edilmişdi. Çünki ananın öldürülməsi əsatiri Yunan mifologiyasında “əsla bağışlanılmaz” bir cinayət sayılırdı. Keçən yüzildə Bazel Universiteti Roma hüququ tarixi kafedrasının professoru Y. Y. Baxofen bu epik tarixçəni əsas alaraq “Ana haqqı” (Das Mutterrecht) başlığı daşıyan ayrıca bir kitab yazmışdır. Bu araşdırmasında o, “Oresteya”nı ölməkdə olan ana hüququ ilə yaranmaqda olan ata hüququnun faciəli qarşılaşması, anaxaqanlıq (matriarxat) tarixinin gerçək açımı üçün bir açar kimi dəyərləndirmişdir. "Kitabi Dədə Qorqud" “Odisseya” və “Oresteya” ilə bir sırada “Ana haqqı” anlayışını hifz edərək yaşatmaqda olan üç tarixi qaynaqdan biridir.
İstinadlar
- ""Kitabi Dədə Qorqud" Ensiklopediyası - Anaxaqanlıq". 2020-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-17.
- Bachofen Y. J. Das Mutterrech’t, Stuttgart, 1861.
- Süleyman Əliyarlı. “Dədəm Qorqud” kitabında anaxaqanlığı tarixinin izləri. (Azərbaycan filologiyası məsələləri. II. B., 1984.
- Сулейман Алиярлы. Проблемы комплексного историко-филологического исследования (Советская тюркология 1989, N4; yenə onun. Kitab-i Dedem Korqud: tarihi-filoloji araştırma tercübesi. II Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten 1988, TTK Basım evi, Ankara, 1994.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Matriarxat ve ya Anaxaqanliq turk ictimai siyasi meselelerde qadinlarin ustunluk teskil etdiyi cemiyyetdir Tarixce Kitabi Dede Qorqud boylarinda tarixden onceki caglarla seslesen anlayislardan biri ana haqqi anlayisidir Bu anlayisa gore Ana Tanri serafetli bir varliqdir Tanri haqqi dasiyicisidir Huquqi baximdan toxunulmazdir bir nov demonik mudafie haqqina malikdir Boyuk bir gunah islemis olsa bele bir kimsenin ona qilinc qaldirmasi yasaqdir Ana haqqi Tanri haqqi degilmisse Qara polad uz qilicim dartaydim Qafillice gorklu basinq keseydim Alca qaninq yer yuzune dokeydim XI boy Ana haqqinin Tanri haqqina beraber tutulmasi anaxaqanliq matriarxat yeni Ulu Icma yasayisi tarixinin qalintisidir Polifem Depegoz movzusunda oldugu kimi Kitabi Dede Qorqud burada eski Yunan epik abideleri seviyyesinde durmaqdadir Homer Odisseya si ve Esxil Oresteya sinda da ana haqqi anlayisi tam eyni mezmun semantika yuku dasimaqdadir Odisseya ve Oresteya qehremani Klitemnestra adli qadin Troya savasindan donub gelmis eri Aqamemnonu savasda muttefiq qosunlarinin bascisi idi oldurmusdu Cunki basqa bir kisini sevmisdi Orest ise xeyanetli davranisina gore oz anasini oldurmus feqet ozu de ana haqqinin qoruyuculari olan erinler efsanevi intiqam perileri terefinden amansizcasina teqib edilmisdi Cunki ananin oldurulmesi esatiri Yunan mifologiyasinda esla bagislanilmaz bir cinayet sayilirdi Kecen yuzilde Bazel Universiteti Roma huququ tarixi kafedrasinin professoru Y Y Baxofen bu epik tarixceni esas alaraq Ana haqqi Das Mutterrecht basligi dasiyan ayrica bir kitab yazmisdir Bu arasdirmasinda o Oresteya ni olmekde olan ana huququ ile yaranmaqda olan ata huququnun facieli qarsilasmasi anaxaqanliq matriarxat tarixinin gercek acimi ucun bir acar kimi deyerlendirmisdir Kitabi Dede Qorqud Odisseya ve Oresteya ile bir sirada Ana haqqi anlayisini hifz ederek yasatmaqda olan uc tarixi qaynaqdan biridir Istinadlar Kitabi Dede Qorqud Ensiklopediyasi Anaxaqanliq 2020 11 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 04 17 Bachofen Y J Das Mutterrech t Stuttgart 1861 Suleyman Eliyarli Dedem Qorqud kitabinda anaxaqanligi tarixinin izleri Azerbaycan filologiyasi meseleleri II B 1984 Sulejman Aliyarly Problemy kompleksnogo istoriko filologicheskogo issledovaniya Sovetskaya tyurkologiya 1989 N4 yene onun Kitab i Dedem Korqud tarihi filoloji arastirma tercubesi II Turk Dili Arastirmalari Yilligi Belleten 1988 TTK Basim evi Ankara 1994 Hemcinin baxPatriarxat