Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
T-129 Atak — Atak proqramı çərçivəsində Türkiyə Silahlı Qüvvələri üçün Türkiyənin coğrafi və iqlim şəraitinə əsaslanaraq yaradılmış, Türkiyə və İtaliyanın birgə istehsalı olan hücum helikopteridir. Bu helikopter İtaliyanın helikopterinin gövdə hissəsinin bəzi yerlərinin dəyişdirilməsi və özünə məxsus silah sistemlərinin inteqrasiya edilməsi ilə meydana gəlmişdir. İstehsalı tamamlanan ilk helikopter 28 sentyabr 2009-cu il tarixində İtaliyanın Qallarate şəhəri yaxınlığında bir italyan və bir türk pilot tərəfindən ilk uçuşunu həyata keçirmişdir. Təxminən yarım saat havada qalan helikopter müxtəlif manevr testlərini həyata keçirdikdən sonra uğurla yerə enmişdir.
| T-129 | |
|---|---|
 | |
| Hazırlayan | Türk Aerokosmik Sənayesi, Leonardo |
| İstehsalçı | Türk Aerokosmik Sənayesi |
| İlk uçuş | 28 sentyabr 2009 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
T-129-da Rolls-Royce və Honeywell firmalarının ortaq istehsalı olan iki ədəd LHTEC CTS800-4A motoru istifadə olunmuşdur. 278 km/s maksimal sürətə sahib olan helikopter 6,096 m yüksəkliyə qədər qalxmaq qabiliyyətinə sahibdir. T-129 yaxın hava dəstəyi və çox məqsədli tapşırıqlar üçün iki fərqli tipə sahibdir. T-129A yaxın hava dəstəyi, T-129B isə çoxməqsədli tapşırıqlar üçün istehsal olunmuşdur.
Hazırlanması
Təxminən 12 illik araşdırmalardan sonra Türkiyə Müdafiə Sənayesi İcra Komitəsi 30 mart 2007-ci il tarixində, İtaliyanın "AgustaWestland" şirkətini "Atak" proqramı üzrə tenderin qalibi elan etdi. 2007-ci ilin aprel ayında MSM Türkiyə Aerokosmik Sənaye (TAI) şirkətinin əsas podratçı olduğunu açıqladı. T-129 layihəsində əsas podratçı olan TAI, həm də "Atak" helikopterinin yeganə istehsalçısıdır. Quru Qoşunları Komandanlığının ehtiyaclarına uyğun olaraq hazırlanacaq 51 ədəd taktiki hücum/kəşfiyyat helikopterinin istehsal proqram üzrə müqavilə 7 sentyabr 2007-ci ildə imzalandı. 24 iyun 2008-ci ildə qüvvəyə minən layihənin əsas podratçısı TAI, subpodratçıları isə "AgustaWestland" və ASELSAN şirkətləri təyin edildi. Bu tarixdə layihənin müddəti 114 ay olaraq təyin olundu və ilk T-129 helikopterinin 60 ay ərzində təhvil verilməsi planlaşdırıldı.
T-129 taktiki hücum helikopterinin istehsalını özündə cəmləşdirən müqavilənin ümumi dəyəri təxminən 3.2 milyard dollar təşkil etdi. Layihədə TAI-nin ümumi payının 556 milyon, ASELSAN-ın payı 700 milyon, "AgustaWestland"ın payı isə 1 milyard 644 milyon ABŞ dolları olduğu açıqlandı. Müqaviləyə görə Türkiyə, T-129 konfiqurasiyalarının əqli mülkiyyətə malik olmaqla, bu vasitələrin üçüncü ölkələrə ixrac etmək hüquqlarını əldə etdi. "Atak" proqramı maksimum yerli texnologiyaları və istehsalı özündə cəmləşdirən bir layihədir. Bu layihə üzrə hazırlanan T-129, 60% yerli helikopter hesab edilir. "AgustaWestland" Türkiyədəki tenderdə istehsalçıların istəyi lehinə maksimum güzəştə getdi. Türkiyə Quru Qoşunları üçün istehsal ediləcək T-129 helikopterləri 21-ci əsrin ən qabaqcıl avionika sistemləri və silahları ilə təchiz edilir. T-129 Türkiyənin mövcud AH-1 "Super Kobra" helikopterindən daha üstün xüsusiyyətlərə malikdir. Türkiyə T-129 helikopterinin yeganə istehsalçısıdır. Bu baxımdan "Atak" layihəsi Türkiyə aviasiya istehsal sənayesində başlanğıc üçün çox vacib bir addım hesab edilir.
Türkiyənin şərtlərinə uyğun olaraq hazırlanan T-129 dizayn mərhələsi 2009-cu ilin yanvar ayında tamamlandı. Modernləşdirilən və günün tələblərinə uyğunlaşdırılan helikopterin P1 adlanan ilk prototipinin uçuş sınaqları 2009-cu ilin sentyabr ayında uğurla həyata keçirildi. Layihənin 22-ci ayında dizayn təkrar gözdən keçirilərək son konfiqurasiyaya avionikanın inteqrasiya ilə yoxlanıldı. 2010-cu ildə P2 və P3 prototiplərinin sınaqdan keçirilməsindən sonra P4 versiyası hərbi sertifikatlaşdırılmaya cəlb edildi. Proqram çərçivəsində TAI tərəfindən 2011-ci ildə havaya qalxan P5 modeli də son prototip olaraq inşa edildi.
Dizayn
Təkərli şassiyə malik olan helikopterin 5 pərli rotora sahib olması və istifadə olunan silah-sursat baxımından böyük üstünlüklər təmin etməsi, bu məhsulu Türkiyə Silahlı Qüvvələrindəki digər helikopterlərdən fərqləndirir. Helikopter pilot və pilot köməkçisi (tuşlayıcı) tərəfindən idarə edilir. A-129-un P5 prototipi ilə eyni korpusa sahib olan T-129, S-70 və AH-64 kimi zərbəyə müqavimətləri ilə məşhur olan helikopterlərə məxsus MIL-STD-1290 (Zərbəyə Davamlılıq Standartı) standartına uyğun istehsal edildi. Daxili yanacaq çənləri nüfuzetməyə və çatlamağa qarşı davamlıdır. Mühərriklər iki ayrı hissədə yerləşir və aralarında zirehli bölmə mövcuddur.
Helikopterin transmissiyası 12.7 mm güllə və 30 dəq yağsız rejimdə çalışmağa davamlıdır. Rotor pərləri 12.7 mm güllələrə qarşı ballistik müdafiəyə malikdir. 15 sm diametrdə ağac budaqlarına çırpılması belə pərlərə mənfi təsir etmir. T-129 hücum helikopterinin missiya kompüteri layihənin ən vacib bölməsi hesab olunur. Bu kompüter və proqram təminatı pilotlara rəqəmsal kabindən naviqasiya, rabitə, elektron mübarizə, hədəf aşkarlanması, platformanın və silahların idarəetmə funksiyalarını həyata keçirməyə imkan verir. Aerodinamik quruluşda ediləcək bəzi dəyişikliklərə (burun, yan qanadlar, quyruq pərləri və s.) əlavə olaraq mövcud silah asqılarının artırılması planlaşdırılır. Bundan əlavə STINGER atıcı qurğularındakı yeniliklər və 5 maili pərin tətbiqi, atəş gücü və səssizlik baxımından ciddi əhəmiyyət kəsb etməkdədir.
T-129 helikopteri iki ədəd LHTEC CTS800-4 mühərriki ilə təchiz edilir. "Rolls-Royce" və "Honeywell" şirkətlərinin ortaq yaratdığı LHTEC kompaniyasının yüngül platformalar üçün hazırladığı bu mühərrik CTS800 sinifinə aiddir. Bu mühərriklər dünyanın müxtəlif hərbi hava platformalarında istifadə olunur. Mühərrik 35000 saatlıq uçuş təcrübəsi ilə seçilir. FADEC (Tam Rəqəmsal Mühərrik İdarəetmə Sistemi) xüsusiyyəti sayəsində CTS800-4N mühərriki pilotun iş yükünü azaldır və mühərrikin istismar xərclərini yüngülləşdirir. Müqavilə çərçivəsində, 96 milyon ABŞ dolları dəyərində 100 ədəd mühərrik və ehtiyat hissələri "Rolls-Royce" şirkətindən sifariş edilib.
T-129 helikopteri 2001-ci ildə ASELSAN və TÜBİTAK tərəfindən 2001-ci ildə hazırlanmasına başlanan və 2007-ci ildə müvəffəqiyyətlə tamamlanan orijinal missiya kompüteri AH-1S "Kobra" helikopterində sınaqdan keçirildi. T-129 helikopteri həm ASELSAN-ın orijinal istehsalı olan ASELFLIR-300T gecə/gündüz termal nişangah və hədəf sistemi, həm də dəbilqəyə quraşdırılan AVCI nişangah sistemi ilə təchiz edilir. Helikopterin rabitə sistemi ASELSAN tərəfindən hazırlanan MXF-484 U/VHF və uzun mənzilli HF-SSB radiostansiyaları ilə təmin ediləcək. Gələcəkdə bu radiostansiyalar ASELSAN proqramına əsaslanan yeni vasitələrlə əvəzlənəcək.
Helikopterlər SSM ilə ASELSAN arasında imzalanan müqaviləyə əsasən REM kompleksi ilə təmin edilir. Bu kompleksə , raket xəbərdarlığı sistemi, lazer xəbərdarlıq sistemi, IR maneə sistemi, "özümün-özgənin" sistemi inteqrasiya edilib. Bu sistemlərin dizaynı, sınaqları və kütləvi istehsalına ASELSAN və onun tabliyindəki MİKES şirkəti cavabdehdir. Bunlardan başqa helikopterdə təxminən 40 ədəd digər şirkətin istehsal etdiyi müxtəlif yerli cihazlar da yer alır.
Silahlanma
Helikopter yaxın hava dəstəyi və çoxməqsədli missiyalar üçün iki versiyada hazırlanıb. Yaxın hava dəstəyi üçün hazırlanan T129A helikopteri 76 ədəd 70 mm-lik idarəolunmayan raketlər və 500 ədəd sursat dəstinə malik 20 mm Gatling topu ilə təchiz edilir. T129B versiyalı helikopter isə çoxməqsədli tapşırıqlara uyğun olaraq ən müasir elektron döyüş vasitələri ilə təchiz edilir. Onun silah təchizatına 8 ədəd UMTAS idarəolunan tank əleyhinə raketi, 12 ədəd CİRİT idarə olunan raketi, 8 ədəd "hava-hava" tipli STINGER raketi, 76 ədəd idarəolunmayan raket və 500 ədəd sursat dəstinə malik 20 mm-lik top daxildir.
Helikopterə tərəfindən istehsal edilən "Hydra", "Çirit" raketi və tank əleyhinə idarəolunan raketlər inteqrasiya edilir. Hava təhdidlərinə qarşı FIM-92 Stinger raketlərinin, yaxın məsafədən edilən hücumlar zamanı isə TM-197 topunun tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur.
İstehsal
Atak istehsalı çərçivəsində podratçıların vəzifə bölgüsü belə həyata keçirildi.
- TAI: Proqram və Müqavilənin idarə edilməsi, korpusun istehsalı, son montaj, uçuş sınaqları, təlim, inteqrasiya və logistika dəstəyi;
- ASELSAN: Missiya kompüteri, proqram təminatı, avionika və REM sistemlərinin istehsalı və inteqrasiyası, silah sistemlərinin təchizatı və inteqrasiyası;
- "AgustaWestland": Uçuş xüsusiyyətlərinə uyğun platformanın və yeni mühərrikin hazırlanması, texnologiya transferi, avtomatik uçuşu idarəetmə sistemi, vasitənin vəziyyətinə nəzarət sisteminin istehsalı.
ROKETSAN, TEI, "Kale Kalıp", "Alp Havacılık", MİLSOFT, STM kimi yerli şirkətlər də TAI və ASELSAN şirkətlərinin subpodratçısı olaraq layihədə iştirak edirlər. TSQ-nin silahlanmasında mövcud olan AH-1 "Kobra" helikopterləri ilə paralel istifadə ediləcək yeni və birinci nəsil "Atak" helikopterləri Ankarada yerləşən TAI müəssisəsində seriya istehsal edilir. 8 noyabr 2010-ci ildə "AgustaWestland" 9 ədəd T-129 hücum helikopteri və ehtiyat hissələri üçün 150 milyon avro dəyərində sifariş aldığını açıqladı. Helikopterlər TUSAŞ obyektlərində toplanaraq 2013-ci ilin ortalarından etibarən Türkiyə Quru Qoşunlarına təhvil verilməyə başladı.
Əməliyyat tarixi
İstehsalı tamamlanan ilk helikopter 28 sentyabr 2009-cu il tarixində İtaliyanın Qallarate şəhəri yaxınlığında bir italyan və bir türk pilot tərəfindən ilk uçuşunu həyata keçirib. Təxminən yarım saat havada qalan helikopter müxtəlif manevr sınaqlarını həyata keçirdikdən sonra uğurla yerə enib.
İlk T129-A prototipi Türkiyədə ilk uçuşunu 17 avqust 2011-ci ildə həyata keçirib. 2014-cü ilin may ayında Türkiyə Silahlı Qüvvələri ilk 9 ədəd T-129 helikopterini silahlanmaya qəbul etdi. T-129-lar ilk dəfə 25 aprel 2015-ci il tarixində Türkiyənin Siirt vilayətində PKK terrorçularına qarşı həyata keçirilən anti-terror əməliyyatlarında istifadə olunmuşdur.
Taktiki-texniki xüsusiyyətləri
- Ekipaj: 2
- Uzunluğu: 13.64 m
- Yüksəklik: 3.96 m
- Boş ağırlıq: 2,900 kq
- Rotorun diametri: 11.90 m
- Maksimum sürət: 278 km/s
- Maksimum qalxma ağırlığı: 5,000 kq
- Maksimum silah yükü: 1,200 kq
- Qanadlarda olan silah bölmələri: 4 ədəd (hər biri 300 kq)
- Yanacaq çəni: 750 kq
- Maksimum qalxma yüksəkliyi: 6,096 m
- Əməliyyat yükü ilə qalxma səviyyəsi: 3,048 m
- Yüksəkliyə qalxma sürəti: 14 m/s
- Güc/ağırlıq nisbəti: 550 AG/ton
- Maksimum havada qalma müddəti: 3 saat
- Maksimum məsafə: 561 km
- Əlavə yanacaq çəni ilə maksimum məsafə: 1000 km
İstifadəçiləri
![image]()
Türkiyə - 57 ədəd istifadəyə sifariş verilib. TSQ əlavə 40 ədəd helikopter sifariş verib. Böyük ehtimalla bunlar ikinci nəsilə aid olacaq.![image]()
Pakistan - Pakistanla aparılan danışıqlar nəticəsində 30 ədəd "Atak" helikopterinin satışı ilə bağlı müqavilələr 2018-ci ildə imzalanıb. ABŞ ilə Pakistan arasındakı anlaşılmazlığın ixracın ləngiməsinə səbəb olduğu iddia olunur. Layihənin əsas problemlərindən biri Pentaqonun Türkiyə Aviakosmik Sənayesinin Pakistanla 1.5 mlrd dollarlıq müqavilə bağlamasına cavab olaraq helikopterdə tətbiq edilən LHTEC T8004A mühərriklərini təmin etməsi ilə bağlı olub. İlk mərhələdə Fransa və Polşa Türkiyəyə kömək edəcəklərini bildirsələr də, Türkiyə bu sahədə Ukrayna ilə əməkdaşlıq etməklə bərabər yerli mühərriklərini inkişaf etdirməyə qərar verib. Bu sahədə Çin ilə əməkdaşlığın əlamətləri də mövcuddur.![image]()
Filippin - Filippinlə 6 ədəd "Atak" helikopterinin satışı 2022 ci il etibarilə başlayıb.
Həmçinin bax
İstinadlar
- https://www.tai.com.tr/en/product/t129-atak.
- . 2015-07-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-30.
- . 2020-07-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-23.
- "Arxivlənmiş surət". 2017-06-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-30.
- . 2020-07-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-23.
- . 2017-08-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-30.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
T 129 Atak Atak proqrami cercivesinde Turkiye Silahli Quvveleri ucun Turkiyenin cografi ve iqlim seraitine esaslanaraq yaradilmis Turkiye ve Italiyanin birge istehsali olan hucum helikopteridir Bu helikopter Italiyanin helikopterinin govde hissesinin bezi yerlerinin deyisdirilmesi ve ozune mexsus silah sistemlerinin inteqrasiya edilmesi ile meydana gelmisdir Istehsali tamamlanan ilk helikopter 28 sentyabr 2009 cu il tarixinde Italiyanin Qallarate seheri yaxinliginda bir italyan ve bir turk pilot terefinden ilk ucusunu heyata kecirmisdir Texminen yarim saat havada qalan helikopter muxtelif manevr testlerini heyata kecirdikden sonra ugurla yere enmisdir T 129Hazirlayan Turk Aerokosmik Senayesi LeonardoIstehsalci Turk Aerokosmik SenayesiIlk ucus 28 sentyabr 2009 Vikianbarda elaqeli mediafayllar T 129 da Rolls Royce ve Honeywell firmalarinin ortaq istehsali olan iki eded LHTEC CTS800 4A motoru istifade olunmusdur 278 km s maksimal surete sahib olan helikopter 6 096 m yuksekliye qeder qalxmaq qabiliyyetine sahibdir T 129 yaxin hava desteyi ve cox meqsedli tapsiriqlar ucun iki ferqli tipe sahibdir T 129A yaxin hava desteyi T 129B ise coxmeqsedli tapsiriqlar ucun istehsal olunmusdur HazirlanmasiTexminen 12 illik arasdirmalardan sonra Turkiye Mudafie Senayesi Icra Komitesi 30 mart 2007 ci il tarixinde Italiyanin AgustaWestland sirketini Atak proqrami uzre tenderin qalibi elan etdi 2007 ci ilin aprel ayinda MSM Turkiye Aerokosmik Senaye TAI sirketinin esas podratci oldugunu aciqladi T 129 layihesinde esas podratci olan TAI hem de Atak helikopterinin yegane istehsalcisidir Quru Qosunlari Komandanliginin ehtiyaclarina uygun olaraq hazirlanacaq 51 eded taktiki hucum kesfiyyat helikopterinin istehsal proqram uzre muqavile 7 sentyabr 2007 ci ilde imzalandi 24 iyun 2008 ci ilde quvveye minen layihenin esas podratcisi TAI subpodratcilari ise AgustaWestland ve ASELSAN sirketleri teyin edildi Bu tarixde layihenin muddeti 114 ay olaraq teyin olundu ve ilk T 129 helikopterinin 60 ay erzinde tehvil verilmesi planlasdirildi T 129 taktiki hucum helikopterinin istehsalini ozunde cemlesdiren muqavilenin umumi deyeri texminen 3 2 milyard dollar teskil etdi Layihede TAI nin umumi payinin 556 milyon ASELSAN in payi 700 milyon AgustaWestland in payi ise 1 milyard 644 milyon ABS dollari oldugu aciqlandi Muqavileye gore Turkiye T 129 konfiqurasiyalarinin eqli mulkiyyete malik olmaqla bu vasitelerin ucuncu olkelere ixrac etmek huquqlarini elde etdi Atak proqrami maksimum yerli texnologiyalari ve istehsali ozunde cemlesdiren bir layihedir Bu layihe uzre hazirlanan T 129 60 yerli helikopter hesab edilir AgustaWestland Turkiyedeki tenderde istehsalcilarin isteyi lehine maksimum guzeste getdi Turkiye Quru Qosunlari ucun istehsal edilecek T 129 helikopterleri 21 ci esrin en qabaqcil avionika sistemleri ve silahlari ile techiz edilir T 129 Turkiyenin movcud AH 1 Super Kobra helikopterinden daha ustun xususiyyetlere malikdir Turkiye T 129 helikopterinin yegane istehsalcisidir Bu baximdan Atak layihesi Turkiye aviasiya istehsal senayesinde baslangic ucun cox vacib bir addim hesab edilir Turkiyenin sertlerine uygun olaraq hazirlanan T 129 dizayn merhelesi 2009 cu ilin yanvar ayinda tamamlandi Modernlesdirilen ve gunun teleblerine uygunlasdirilan helikopterin P1 adlanan ilk prototipinin ucus sinaqlari 2009 cu ilin sentyabr ayinda ugurla heyata kecirildi Layihenin 22 ci ayinda dizayn tekrar gozden kecirilerek son konfiqurasiyaya avionikanin inteqrasiya ile yoxlanildi 2010 cu ilde P2 ve P3 prototiplerinin sinaqdan kecirilmesinden sonra P4 versiyasi herbi sertifikatlasdirilmaya celb edildi Proqram cercivesinde TAI terefinden 2011 ci ilde havaya qalxan P5 modeli de son prototip olaraq insa edildi DizaynTekerli sassiye malik olan helikopterin 5 perli rotora sahib olmasi ve istifade olunan silah sursat baximindan boyuk ustunlukler temin etmesi bu mehsulu Turkiye Silahli Quvvelerindeki diger helikopterlerden ferqlendirir Helikopter pilot ve pilot komekcisi tuslayici terefinden idare edilir A 129 un P5 prototipi ile eyni korpusa sahib olan T 129 S 70 ve AH 64 kimi zerbeye muqavimetleri ile meshur olan helikopterlere mexsus MIL STD 1290 Zerbeye Davamliliq Standarti standartina uygun istehsal edildi Daxili yanacaq cenleri nufuzetmeye ve catlamaga qarsi davamlidir Muherrikler iki ayri hissede yerlesir ve aralarinda zirehli bolme movcuddur Helikopterin transmissiyasi 12 7 mm gulle ve 30 deq yagsiz rejimde calismaga davamlidir Rotor perleri 12 7 mm gullelere qarsi ballistik mudafieye malikdir 15 sm diametrde agac budaqlarina cirpilmasi bele perlere menfi tesir etmir T 129 hucum helikopterinin missiya komputeri layihenin en vacib bolmesi hesab olunur Bu komputer ve proqram teminati pilotlara reqemsal kabinden naviqasiya rabite elektron mubarize hedef askarlanmasi platformanin ve silahlarin idareetme funksiyalarini heyata kecirmeye imkan verir Aerodinamik qurulusda edilecek bezi deyisikliklere burun yan qanadlar quyruq perleri ve s elave olaraq movcud silah asqilarinin artirilmasi planlasdirilir Bundan elave STINGER atici qurgularindaki yenilikler ve 5 maili perin tetbiqi ates gucu ve sessizlik baximindan ciddi ehemiyyet kesb etmekdedir T 129 helikopteri iki eded LHTEC CTS800 4 muherriki ile techiz edilir Rolls Royce ve Honeywell sirketlerinin ortaq yaratdigi LHTEC kompaniyasinin yungul platformalar ucun hazirladigi bu muherrik CTS800 sinifine aiddir Bu muherrikler dunyanin muxtelif herbi hava platformalarinda istifade olunur Muherrik 35000 saatliq ucus tecrubesi ile secilir FADEC Tam Reqemsal Muherrik Idareetme Sistemi xususiyyeti sayesinde CTS800 4N muherriki pilotun is yukunu azaldir ve muherrikin istismar xerclerini yungullesdirir Muqavile cercivesinde 96 milyon ABS dollari deyerinde 100 eded muherrik ve ehtiyat hisseleri Rolls Royce sirketinden sifaris edilib T 129 helikopteri 2001 ci ilde ASELSAN ve TUBITAK terefinden 2001 ci ilde hazirlanmasina baslanan ve 2007 ci ilde muveffeqiyyetle tamamlanan orijinal missiya komputeri AH 1S Kobra helikopterinde sinaqdan kecirildi T 129 helikopteri hem ASELSAN in orijinal istehsali olan ASELFLIR 300T gece gunduz termal nisangah ve hedef sistemi hem de debilqeye qurasdirilan AVCI nisangah sistemi ile techiz edilir Helikopterin rabite sistemi ASELSAN terefinden hazirlanan MXF 484 U VHF ve uzun menzilli HF SSB radiostansiyalari ile temin edilecek Gelecekde bu radiostansiyalar ASELSAN proqramina esaslanan yeni vasitelerle evezlenecek Helikopterler SSM ile ASELSAN arasinda imzalanan muqavileye esasen REM kompleksi ile temin edilir Bu komplekse raket xeberdarligi sistemi lazer xeberdarliq sistemi IR manee sistemi ozumun ozgenin sistemi inteqrasiya edilib Bu sistemlerin dizayni sinaqlari ve kutlevi istehsalina ASELSAN ve onun tabliyindeki MIKES sirketi cavabdehdir Bunlardan basqa helikopterde texminen 40 eded diger sirketin istehsal etdiyi muxtelif yerli cihazlar da yer alir SilahlanmaHelikopter yaxin hava desteyi ve coxmeqsedli missiyalar ucun iki versiyada hazirlanib Yaxin hava desteyi ucun hazirlanan T129A helikopteri 76 eded 70 mm lik idareolunmayan raketler ve 500 eded sursat destine malik 20 mm Gatling topu ile techiz edilir T129B versiyali helikopter ise coxmeqsedli tapsiriqlara uygun olaraq en muasir elektron doyus vasiteleri ile techiz edilir Onun silah techizatina 8 eded UMTAS idareolunan tank eleyhine raketi 12 eded CIRIT idare olunan raketi 8 eded hava hava tipli STINGER raketi 76 eded idareolunmayan raket ve 500 eded sursat destine malik 20 mm lik top daxildir Helikoptere terefinden istehsal edilen Hydra Cirit raketi ve tank eleyhine idareolunan raketler inteqrasiya edilir Hava tehdidlerine qarsi FIM 92 Stinger raketlerinin yaxin mesafeden edilen hucumlar zamani ise TM 197 topunun tetbiq edilmesi nezerde tutulur IstehsalAtak istehsali cercivesinde podratcilarin vezife bolgusu bele heyata kecirildi TAI Proqram ve Muqavilenin idare edilmesi korpusun istehsali son montaj ucus sinaqlari telim inteqrasiya ve logistika desteyi ASELSAN Missiya komputeri proqram teminati avionika ve REM sistemlerinin istehsali ve inteqrasiyasi silah sistemlerinin techizati ve inteqrasiyasi AgustaWestland Ucus xususiyyetlerine uygun platformanin ve yeni muherrikin hazirlanmasi texnologiya transferi avtomatik ucusu idareetme sistemi vasitenin veziyyetine nezaret sisteminin istehsali ROKETSAN TEI Kale Kalip Alp Havacilik MILSOFT STM kimi yerli sirketler de TAI ve ASELSAN sirketlerinin subpodratcisi olaraq layihede istirak edirler TSQ nin silahlanmasinda movcud olan AH 1 Kobra helikopterleri ile paralel istifade edilecek yeni ve birinci nesil Atak helikopterleri Ankarada yerlesen TAI muessisesinde seriya istehsal edilir 8 noyabr 2010 ci ilde AgustaWestland 9 eded T 129 hucum helikopteri ve ehtiyat hisseleri ucun 150 milyon avro deyerinde sifaris aldigini aciqladi Helikopterler TUSAS obyektlerinde toplanaraq 2013 ci ilin ortalarindan etibaren Turkiye Quru Qosunlarina tehvil verilmeye basladi Emeliyyat tarixiIstehsali tamamlanan ilk helikopter 28 sentyabr 2009 cu il tarixinde Italiyanin Qallarate seheri yaxinliginda bir italyan ve bir turk pilot terefinden ilk ucusunu heyata kecirib Texminen yarim saat havada qalan helikopter muxtelif manevr sinaqlarini heyata kecirdikden sonra ugurla yere enib Ilk T129 A prototipi Turkiyede ilk ucusunu 17 avqust 2011 ci ilde heyata kecirib 2014 cu ilin may ayinda Turkiye Silahli Quvveleri ilk 9 eded T 129 helikopterini silahlanmaya qebul etdi T 129 lar ilk defe 25 aprel 2015 ci il tarixinde Turkiyenin Siirt vilayetinde PKK terrorcularina qarsi heyata kecirilen anti terror emeliyyatlarinda istifade olunmusdur Taktiki texniki xususiyyetleriEkipaj 2 Uzunlugu 13 64 m Yukseklik 3 96 m Bos agirliq 2 900 kq Rotorun diametri 11 90 m Maksimum suret 278 km s Maksimum qalxma agirligi 5 000 kq Maksimum silah yuku 1 200 kq Qanadlarda olan silah bolmeleri 4 eded her biri 300 kq Yanacaq ceni 750 kq Maksimum qalxma yuksekliyi 6 096 m Emeliyyat yuku ile qalxma seviyyesi 3 048 m Yuksekliye qalxma sureti 14 m s Guc agirliq nisbeti 550 AG ton Maksimum havada qalma muddeti 3 saat Maksimum mesafe 561 km Elave yanacaq ceni ile maksimum mesafe 1000 kmIstifadecileriTurkiye 57 eded istifadeye sifaris verilib TSQ elave 40 eded helikopter sifaris verib Boyuk ehtimalla bunlar ikinci nesile aid olacaq Pakistan Pakistanla aparilan danisiqlar neticesinde 30 eded Atak helikopterinin satisi ile bagli muqavileler 2018 ci ilde imzalanib ABS ile Pakistan arasindaki anlasilmazligin ixracin lengimesine sebeb oldugu iddia olunur Layihenin esas problemlerinden biri Pentaqonun Turkiye Aviakosmik Senayesinin Pakistanla 1 5 mlrd dollarliq muqavile baglamasina cavab olaraq helikopterde tetbiq edilen LHTEC T8004A muherriklerini temin etmesi ile bagli olub Ilk merhelede Fransa ve Polsa Turkiyeye komek edeceklerini bildirseler de Turkiye bu sahede Ukrayna ile emekdasliq etmekle beraber yerli muherriklerini inkisaf etdirmeye qerar verib Bu sahede Cin ile emekdasligin elametleri de movcuddur Filippin Filippinle 6 eded Atak helikopterinin satisi 2022 ci il etibarile baslayib Hemcinin baxAH 64 Apache AH 1 Kobra Kamov Ka 50Istinadlarhttps www tai com tr en product t129 atak 2015 07 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 04 30 2020 07 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 07 23 Arxivlenmis suret 2017 06 30 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 30 2020 07 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 07 23 2017 08 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 04 30