Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Müqəddəs Ərdəbili (XVI əsr, اردبیل – 1585, Nəcəf) — Hicri təqvimi ilə 10-cu əsrdə anadan olub.
| Müqəddəs Ərdəbili | |
|---|---|
| Əhməd ibn Məhəmməd Ərdəbili Nəcəfi | |
 | |
| Doğum tarixi | XVI əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1585 |
| Vəfat yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əhməd ibn Məhəmməddir. O, əhlibeyit (ə) aşiqi ailəsindən idi. Bir çox elmi mərhələləri ələ gətirdikdən sonra elm və mərifətini artırmaq məqsədi ilə Nəcəf əşrəfə səfər etdi. Orada müttəqilərin ağası həzrət Əli ibn Əbitalibin (ə) aramgahının kənarında əlm və mərifəti mənimsəməyə məşğul oldu.
O ustad seyyid Əli Saiğin və digər ustadların biliklərindən istifadə edərək hədis və fiqh elimlərini öyrəndi. Seyyid Əli Saiğ mərhum Şəhid Saninin seçilmiş şagirlərindəndir ki, ustadın ona çox məhəbbəti var idi. O həmişə, bütün ömrü boyu elm axtarışında idi. Hər bir yerdə bir alimin olmasından xəbərdar olsaydı, onun xidmətinə gedər, elm və mərifətindən istifadə edərdi. Bu səbəbdən bir müddət məşhur alim və filosof Cəmaləddin Məhmudinin məhzərindən istifadə etməq məqsədi ilə Şiraza səfər etdi. Bir müddət onun yanında qalıb əqli elmləri mənimsədi. O, təqvada və elmi araşdırmalarda elə bir dərəcəyə yetişdi ki, "Müqəddəs" və "Mühəqqiq" ləqəbləri ilə məşhur oldu.
Dahilərin nəzərində
Müqəddəs Ərdəbili bir çox alim və fəqihlər tərəfindən hörmətlə qarşılanmışdır. Onunla eyni dövrdə yaşayan seyyid Mustafa Təfrəşi (تفرشی) belə yazır: "Əzəmət, etibar və əmanətdə çox məşhur və təsəvvürr olunmaq dərəcəsindən çox- çox ucadır. O öz dövrünün ən alicənab, ucaməqamlı və təqvalı idi."
Dinin böyük şəxsiyyətlərindən olan Şeyx Hür Amuli belə yazır: "Şeyx Bəhai ilə bir dövrdə yaşamış Əhməd ibn Mühəmməd Ərdəbili bilikli alim, ibadət edən mühəqqiq, inamlı, təqvalı, əzəmətli və uca məqamlı olmuşdur." Əllamə Məclisi yazır: "Mühəqqiq Ərdəbili təqva, müqəddəslik, fəzilət və zahidlikdə son dərəcəyə yetişmişdir. Keçmiş və indiki alimlər arasında belə bir böyük şəxsiyyəti tanımıram …" Mühəddis şeyx Abbas Qumi yazır: "Mühəqqiq1 Ərdəbili adı ilə məşhur olan hörmətli və şöhrətli şeyx, ilahi alim, elm, fəzilət, ibadət, təqva və kəramətdə elə bir dərəcəyə yetişdi ki, təsəvvür etmək olmurdu …"
Müqəddəs Ərdəbili və Səfəvi sarayı
Səfəvi padşahları dini, siyasi dəlillərə əsasən öz mövqelərini qorumaq, fəqih və alimlərin göstərişlərinə boyun əyən şiə cəmiyyətinin himayəsindən istifadə etmək məqsədilə din alimlərinə ehtiram edərək onlarla müxtəlif işlərdəməsləhətləşirdilər. Digər tərəfdən alimlər də bu şəraitdən istifadə edərək şiə məktəbinin inkişafı və yayılması üçün çoxlu işlər görürdülər. Həqiqətdə alimlərlə Səfəvi şahları arasında olan əlaqənin şiə məktəbinin genişlənməsi və inkişaf etməsində mühüm rol oynaması inkar olunmazdır. Bu işin rəsmi şəkildə yayılması və şiə əqidələrinin təbliğinə səbəb oldu. Mühəqqiq Sani, Şeyx Bəhai və Əllamə Məclisi kimi böyük alimlər Səfəvi sarayının siyasətindən istifadə edərək şiə məzhəbinin təbliğ olunması və genişlənməsində islam və şiə aləminə bənzərsiz xidmətlər etmişlər. Ona görə də bu dövr şiə əqidələrinin genişlənməsi dövrlərindən sayılır. Müqəddəs Ərdəbili Səfəvi sarayı ilə əlaqə yaratmaqla şiə məzhəbinin genişlənməsi və şiələrin problemlərinin həllində çoxlu zəhmətlər çəkmişdir. Baxmayaraq ki şah Abbas Səfəvinin Nəcəf şəhərini İrana hicrət etmək məqsədi ilə tərk etməsi istəyini rədd etdi, şiələrin məsləhəti yolunda daimən Səfəvi sarayına məsləhətlər verərdi. Tarix həmin hadisələrdən bəzilərini qeyd etmişdir, o cümlədən, qeyd ediblər ki, bir zaman Səfəvi sarayının xidmətçilərindən biri şah Abbasın qəzəbinə düçar olmuşdu və həmin şəxs Müqəddəs Ərdəbiliyə pənah aparmışdı. Müqəddəs Ərdəbili onun günahından keçməsi üçün şaha bir məktub yazaraq ona verdi. Məktubun məzmunu belədir: "Müvəqqəti mülkün banisi Abbas! Bil ki, baxmayaraq bu kişi əvvəl zalim olub, indi məzlumdur. Əgər onun təqsirindən keçsən, ola bilsin ki, Allah təala sənin təqsirlərinin bir qismindən keçər. Vilayət şahının bəndəsi Əhməd Ərdəbili" Bu heyrətamiz məktubda tərif olunmamışdır və Müqəddəs Ərdəbili onda özünü şahın xidmətçilərindən deyil imam Əlinin (ə) davamçısı və qulamı ünvanında tanıtdırmışdır. Şah Abbas gecikmədən Müqəddəs Ərdəbilinin göstərişini icra edir və cavab olaraq bu ünvanda məktub yazır;
"Xidmətinizə çatdırıram Abbas buyurduğunuz göstərişləri canla başla qəbul etdi. Diqqətinizə çatdırıram ki, bizləri xeyir dualarında unutmayasınız. Əli (ə) qapısının iti-Abbas"
Nəcəf elmi hovzəsinin dirçəldicisi
İllər boyu təqva və pərhizkarlıq əsasında aparılan təhqiqatlar və təhsil nəticədə Müqəddəs Ərdəbilini bənzərsiz alim və fəqihə çevirdi. O, çox keçmədi ki, şiə və Nəcəf elmi hovzəsinin rəhbərliyini öz öhdəsinə götürdü. Müqəddəs Ərdəbili təbliğ və elmi fəaliyyətlərə başlayan zaman Nəcəfdə çox az sayda şagird təhsil alırdı. Bu zaman başdan- başa pak niyyətə sahib olan bir şəxs qiyam edərək təqva əsasında bütün çatışmamazlıqların qarşısında durdu, təqva və səbrlə Nəcəf hovzəsinə yeni ruh bəxş etdi. Bu müqəddəs şəhəri elm və tələbələrin vətəni təyin etdi və elm arxasınca olanları bu şəhərə cəlb etdi. Ayətullah seyyid Həsən Sədr bu barədə yazır: "Müqəddəs Ərdəbilinin zamanında Nəcəf şəhərinə elmi səfərlər yenidən dirçəlməyə başladı. Elmi hovzə qüvvətləndi və camaat digər məntəqələrdən və şəhərlərdən ora üz tutdular və bu şəhər ən böyük elmi mərkəzə çevrildi."
Müqəddəs Ərdəbilinin davranışları
Müqəddəs Ərdəbili çox təvazökar bir insan idi və həmişə şagirdləri ilə ehtiramla davranar və onlara hörmət edərdi. Deyilənlərə görə Müqəddəsin şagirdlərindən olan şeyx Həsən təhsilini bitirdikdən sonra Lobnana qayıtmaq qərarına gəldi. Usatadının yanına gələrək ona nəsihət etməsini istədi. Müqəddəs Ərdəbili bi neçə hədis toplayıb vərəqlərə yazaraq ona verdi və hədislərin davamıda belə qeyd etdi: "Bu mətləbləri Allahın bəndəsi öz ağasına yazmışdır, ta onun göstərişlərini yerinə yetirə. Bu ümidlə ki, nəsihətə səbəb olar." Təlim və tədris işində xalis niyyətli olmaq Müqəddəs Ərdəbilinin aşkar xüsusiyyətlərindən biri idi. Nümunə olaraq aşağıda bir hadisəni nəql edirik. Müqəddəs Ərdəbilinin şagirdlərindən olan molla Abdullah Şuştəri bir məclisdə ustadından bir məsələ barədə sual edir. Müqəddəs Ərdəbili onun cavabını verir, amma şagirdi qani olmadıqda onlar arasında sual- cavab başlayır. Bir anlıq ustad sakit olduqdan sonra şagirdinə deyir: Bu məsələnin davamı sonraya qalsın, gərək kitaba müraciət edim. Sonra məclisdən qalxdı və şagirdinə onunla birgə bir yerə getməsini dedi. Məclisdən çıxdıqdan sonra Müqəddəs şagirdinə çox dərin və dəqıq bir cavab verdi. Şagird bu cavabdan qane oldu və heç bir şübhəsi qalmadı. Bu zaman şagird ustaddan soruşdu: Ustad, nə üçün bu gözəl cavabı həmin məclisdə açıqlamadın? Mühəqqiq buyurdu: Orada (məclisdə) camaat arasında olduğundan təkəbbürə və qürura səbəb olma ehtimalı var idi, amma burada təklikdə bu ehtimal yoxdur və yalnız Allah təala bizə nəzarətçidir. Məhrum və kimsəsizlərə kömək etmək Müqəddəs Ərdəbilinin digər gözəl və bəyənilmiş xüsusiyyətlərindən biri idi. Müqəddəs Ərdəbilinin kəramətləri Böyük arif və fəqih olan alimin həyatından çoxlu kəramətlər nəql olunmuşdur ki, burada onların bir nümunəsinə işarə edirik. Müqəddəs Ərdəbilinin şagirdlərindən olan Mirqulam adlı alim və təqvalı olan bir şəxs deyir: mən Əmirəl möminin Əlinin (ə) ziyarətgahında yerləşən mədrəsənin otaqlarının birində sakinləşərək elm öyrənməyə məşğul idim. Qaranlıq gecələrin birində mütaliəni bitirdikdən sonra otaqdan çölə çıxdım və ətrafı seyr edirdim. Təsadüfən bir nəfərin sürətlə günbəzə tərəf getdiyini müşahidə etdim. Öz-özümə həmin şəxsin oğru olduğunu düşündüm ki, hərəmin çıraqlarını oğurlamaq üçün gəlmişdir. Əlacsız yavaş-yavaş onu izləməyə başladım. Hərəmin qapısına tərəf getdiyini gördüm, bir anlıq dayandı və həmin an qapının qıfılı açılaraq yerə düşdü. Qapı açıldıqdan sonra həmin şəxs içəri girdi, həmən qayda ilə ikinci və üçüncü qapılar açıldı və imamın qəbrinin kənarına gedərək imama salam verdi, qəbrdən salamın cavabı verildi. Səslərindən eşitdim ki, elmi bir məsələ barədə İmamla (ə) söhbət edirdilər. Sonra ziyarətgahdan xaric olaraq Kufə məscidinə tərəf yola düşdü. Mən də onun arxasınca gizlincə hərəkət edirdim. Məscidə yetişdikdə mehraba yaxınlaşdı və yenidən həmin elmi məsələ barədə böyük bir şəxsiyyətlə söhbət edirdi. Cavabını aldıqdan sonra oradan çölə çıxdı, mən də onun arxasınca hərəkət edirdim. Şəhərin darvazasına yetişdikdə hava işıqlanırdı. Darvazadan çıxmadan öncə ən onu uca səslə səsləyərək dedim: Ey bizim rəhbərimiz! Mən işin əvvəlindən hər şeyi izləyirdim, mənə elmi məsələ barədə söhbət etdiyin o iki böyük şəxsiyyətlərin kim olduğunu deyin. Müqəddəs Ərdəbili mənim bu istəyimi eşitdikdə, məndən o həyatda olana kimi bu barədə heç bir şəxsə bir söz deməməyim barədə etiraf aldıqdan sonra buyurdu: Ey mənim övladım! Çox vaxt bir sıra məsələlər mənim üçün naməlum qalır, bu zaman gecələr Əmirəlmömininin qəbrinin kənarına gedir, bu məsələləri o həzrətə deyir və ondan cavab alıram. Bu gecə də belə bir məsələ üçün həzrətin yanına getdim və o həzrət məni İmam Zamanın (əc) hüzurunə göndərərək buyurdu: Övladım Məhdi (əc) Kufə məscidindədir, onun hüzuruna yetiş və sualının cavabını o həzrətdən istə. Kufə məscidində gördüyün o böyük şəxsiyyət həzrət Məhdi (əc) idi.
Vəfatı
Nəhayət Ərdəbil şəhərində islam səmasına ucalmış şiə aləminin günəşi hicrətin 993-cü ili rəcəb ayında Nəcəf şəhərində batdı. Baxmayaraq ki, o böyük alim cismi cəhətdən aramızdan getmişdir, amma onun müqəddəs ruhu və qiymətli əsərləri islam dünyasında nur saçır. O böyük alimin mübarək cəsədi İmam Əlinin (ə) hərəmində şiələr və o alimi sevənlər tərəfindən dəfn olunmuşdur.
Tədris kürsüsündə
Mühəqqiq Ərdəbili öz həyatı boyu şiə aləmi üçün böyük xidmətlər etmişdir. O yüksək dərəcəli elmləri ələ gətirdikdən sonra tam diqqət və hövsələ ilə şagirdlərə təlim verirdi. Müqəddəs Ərdəbili öz nəfsini təmizlədiyi kimi, hövzəvi dərslik kitablarında olan əlavələri dərslikdən çıxarırdı və faydasız mətləblərin təlim və tədrisindən çəkinirdi. O, öz pak qəlbi sayəsində öyük şiə cəmiyyətində elə şəxsiyyətlər tərbiyə etdi ki, onların hər biri islam aləmi üçün dəyərli alim və mühüm əsər sahibi oldular. Nümunə olaraq o böyük alimin bəzi şagirlərini adlarını qeyd edirik.
- Şeyx Həsən (vəfat 1011 hicri qəməri), şəhid Saninin oğlu. (Məalimul üsul və əlmüntəfi kitablarının müəllifi)
- Seyyid Mühəmməd (vəfat 1009 hicri qəməri), şəhid Saninin qız nəvəsi. (sahibi Mədarik)
- Mirfeyzullah təfərşi
- İnayətullah Kuhpayei. Bəzi rical kitablarının tərtibçisi.
- Molla Abdullah Şuştəri (vəfat 1021)
Əsərləri
Ali dərəcəli Mühəqqiq Ərdəbili tədrislə yanaşı kəlam, fiqh, üsul və Əhli beytin (ə) yolu kimi mövzularda dəyərli kitablar yazmışdır ki, onlardan bəziləri aradan getmişdir. Burada nümunə olaraq onlardan bir qisminə işarə edirik.
- İstinasul mənəviyyə (kəlam elmi barədə)
- Bəhrul mənaqib.
- Şərhi təcridə haşiyə.
- Risaleye xəraciyə.
- Zübdətul bəyan fi ayatil əhkam.
- Mənasik həcc. (həcc əməlləri)
İstinadlar
- İslam Məktəbi 2009-08-27 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Muqeddes Erdebili XVI esr اردبیل 1585 Necef Hicri teqvimi ile 10 cu esrde anadan olub Muqeddes ErdebiliEhmed ibn Mehemmed Erdebili NecefiDogum tarixi XVI esrDogum yeri اردبیل Erdebil sehristani Erdebil ostani IranVefat tarixi 1585Vefat yeri Necef Necef muhafezesi Iraq Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ehmed ibn Mehemmeddir O ehlibeyit e asiqi ailesinden idi Bir cox elmi merheleleri ele getirdikden sonra elm ve merifetini artirmaq meqsedi ile Necef esrefe sefer etdi Orada mutteqilerin agasi hezret Eli ibn Ebitalibin e aramgahinin kenarinda elm ve merifeti menimsemeye mesgul oldu O ustad seyyid Eli Saigin ve diger ustadlarin biliklerinden istifade ederek hedis ve fiqh elimlerini oyrendi Seyyid Eli Saig merhum Sehid Saninin secilmis sagirlerindendir ki ustadin ona cox mehebbeti var idi O hemise butun omru boyu elm axtarisinda idi Her bir yerde bir alimin olmasindan xeberdar olsaydi onun xidmetine geder elm ve merifetinden istifade ederdi Bu sebebden bir muddet meshur alim ve filosof Cemaleddin Mehmudinin mehzerinden istifade etmeq meqsedi ile Siraza sefer etdi Bir muddet onun yaninda qalib eqli elmleri menimsedi O teqvada ve elmi arasdirmalarda ele bir dereceye yetisdi ki Muqeddes ve Muheqqiq leqebleri ile meshur oldu Dahilerin nezerindeMuqeddes Erdebili bir cox alim ve feqihler terefinden hormetle qarsilanmisdir Onunla eyni dovrde yasayan seyyid Mustafa Tefresi تفرشی bele yazir Ezemet etibar ve emanetde cox meshur ve tesevvurr olunmaq derecesinden cox cox ucadir O oz dovrunun en alicenab ucameqamli ve teqvali idi Dinin boyuk sexsiyyetlerinden olan Seyx Hur Amuli bele yazir Seyx Behai ile bir dovrde yasamis Ehmed ibn Muhemmed Erdebili bilikli alim ibadet eden muheqqiq inamli teqvali ezemetli ve uca meqamli olmusdur Ellame Meclisi yazir Muheqqiq Erdebili teqva muqeddeslik fezilet ve zahidlikde son dereceye yetismisdir Kecmis ve indiki alimler arasinda bele bir boyuk sexsiyyeti tanimiram Muheddis seyx Abbas Qumi yazir Muheqqiq1 Erdebili adi ile meshur olan hormetli ve sohretli seyx ilahi alim elm fezilet ibadet teqva ve kerametde ele bir dereceye yetisdi ki tesevvur etmek olmurdu Muqeddes Erdebili ve Sefevi sarayiSefevi padsahlari dini siyasi delillere esasen oz movqelerini qorumaq feqih ve alimlerin gosterislerine boyun eyen sie cemiyyetinin himayesinden istifade etmek meqsedile din alimlerine ehtiram ederek onlarla muxtelif islerdemeslehetlesirdiler Diger terefden alimler de bu seraitden istifade ederek sie mektebinin inkisafi ve yayilmasi ucun coxlu isler gorurduler Heqiqetde alimlerle Sefevi sahlari arasinda olan elaqenin sie mektebinin genislenmesi ve inkisaf etmesinde muhum rol oynamasi inkar olunmazdir Bu isin resmi sekilde yayilmasi ve sie eqidelerinin tebligine sebeb oldu Muheqqiq Sani Seyx Behai ve Ellame Meclisi kimi boyuk alimler Sefevi sarayinin siyasetinden istifade ederek sie mezhebinin teblig olunmasi ve genislenmesinde islam ve sie alemine benzersiz xidmetler etmisler Ona gore de bu dovr sie eqidelerinin genislenmesi dovrlerinden sayilir Muqeddes Erdebili Sefevi sarayi ile elaqe yaratmaqla sie mezhebinin genislenmesi ve sielerin problemlerinin hellinde coxlu zehmetler cekmisdir Baxmayaraq ki sah Abbas Sefevinin Necef seherini Irana hicret etmek meqsedi ile terk etmesi isteyini redd etdi sielerin mesleheti yolunda daimen Sefevi sarayina meslehetler vererdi Tarix hemin hadiselerden bezilerini qeyd etmisdir o cumleden qeyd edibler ki bir zaman Sefevi sarayinin xidmetcilerinden biri sah Abbasin qezebine ducar olmusdu ve hemin sexs Muqeddes Erdebiliye penah aparmisdi Muqeddes Erdebili onun gunahindan kecmesi ucun saha bir mektub yazaraq ona verdi Mektubun mezmunu beledir Muveqqeti mulkun banisi Abbas Bil ki baxmayaraq bu kisi evvel zalim olub indi mezlumdur Eger onun teqsirinden kecsen ola bilsin ki Allah teala senin teqsirlerinin bir qisminden kecer Vilayet sahinin bendesi Ehmed Erdebili Bu heyretamiz mektubda terif olunmamisdir ve Muqeddes Erdebili onda ozunu sahin xidmetcilerinden deyil imam Elinin e davamcisi ve qulami unvaninda tanitdirmisdir Sah Abbas gecikmeden Muqeddes Erdebilinin gosterisini icra edir ve cavab olaraq bu unvanda mektub yazir Xidmetinize catdiriram Abbas buyurdugunuz gosterisleri canla basla qebul etdi Diqqetinize catdiriram ki bizleri xeyir dualarinda unutmayasiniz Eli e qapisinin iti Abbas Necef elmi hovzesinin dirceldicisiIller boyu teqva ve perhizkarliq esasinda aparilan tehqiqatlar ve tehsil neticede Muqeddes Erdebilini benzersiz alim ve feqihe cevirdi O cox kecmedi ki sie ve Necef elmi hovzesinin rehberliyini oz ohdesine goturdu Muqeddes Erdebili teblig ve elmi fealiyyetlere baslayan zaman Necefde cox az sayda sagird tehsil alirdi Bu zaman basdan basa pak niyyete sahib olan bir sexs qiyam ederek teqva esasinda butun catismamazliqlarin qarsisinda durdu teqva ve sebrle Necef hovzesine yeni ruh bexs etdi Bu muqeddes seheri elm ve telebelerin veteni teyin etdi ve elm arxasinca olanlari bu sehere celb etdi Ayetullah seyyid Hesen Sedr bu barede yazir Muqeddes Erdebilinin zamaninda Necef seherine elmi seferler yeniden dircelmeye basladi Elmi hovze quvvetlendi ve camaat diger menteqelerden ve seherlerden ora uz tutdular ve bu seher en boyuk elmi merkeze cevrildi Muqeddes Erdebilinin davranislariMuqeddes Erdebili cox tevazokar bir insan idi ve hemise sagirdleri ile ehtiramla davranar ve onlara hormet ederdi Deyilenlere gore Muqeddesin sagirdlerinden olan seyx Hesen tehsilini bitirdikden sonra Lobnana qayitmaq qerarina geldi Usatadinin yanina gelerek ona nesihet etmesini istedi Muqeddes Erdebili bi nece hedis toplayib vereqlere yazaraq ona verdi ve hedislerin davamida bele qeyd etdi Bu metlebleri Allahin bendesi oz agasina yazmisdir ta onun gosterislerini yerine yetire Bu umidle ki nesihete sebeb olar Telim ve tedris isinde xalis niyyetli olmaq Muqeddes Erdebilinin askar xususiyyetlerinden biri idi Numune olaraq asagida bir hadiseni neql edirik Muqeddes Erdebilinin sagirdlerinden olan molla Abdullah Susteri bir meclisde ustadindan bir mesele barede sual edir Muqeddes Erdebili onun cavabini verir amma sagirdi qani olmadiqda onlar arasinda sual cavab baslayir Bir anliq ustad sakit olduqdan sonra sagirdine deyir Bu meselenin davami sonraya qalsin gerek kitaba muraciet edim Sonra meclisden qalxdi ve sagirdine onunla birge bir yere getmesini dedi Meclisden cixdiqdan sonra Muqeddes sagirdine cox derin ve deqiq bir cavab verdi Sagird bu cavabdan qane oldu ve hec bir subhesi qalmadi Bu zaman sagird ustaddan sorusdu Ustad ne ucun bu gozel cavabi hemin meclisde aciqlamadin Muheqqiq buyurdu Orada meclisde camaat arasinda oldugundan tekebbure ve qurura sebeb olma ehtimali var idi amma burada teklikde bu ehtimal yoxdur ve yalniz Allah teala bize nezaretcidir Mehrum ve kimsesizlere komek etmek Muqeddes Erdebilinin diger gozel ve beyenilmis xususiyyetlerinden biri idi Muqeddes Erdebilinin kerametleri Boyuk arif ve feqih olan alimin heyatindan coxlu kerametler neql olunmusdur ki burada onlarin bir numunesine isare edirik Muqeddes Erdebilinin sagirdlerinden olan Mirqulam adli alim ve teqvali olan bir sexs deyir men Emirel mominin Elinin e ziyaretgahinda yerlesen medresenin otaqlarinin birinde sakinleserek elm oyrenmeye mesgul idim Qaranliq gecelerin birinde mutalieni bitirdikden sonra otaqdan cole cixdim ve etrafi seyr edirdim Tesadufen bir neferin suretle gunbeze teref getdiyini musahide etdim Oz ozume hemin sexsin ogru oldugunu dusundum ki heremin ciraqlarini ogurlamaq ucun gelmisdir Elacsiz yavas yavas onu izlemeye basladim Heremin qapisina teref getdiyini gordum bir anliq dayandi ve hemin an qapinin qifili acilaraq yere dusdu Qapi acildiqdan sonra hemin sexs iceri girdi hemen qayda ile ikinci ve ucuncu qapilar acildi ve imamin qebrinin kenarina gederek imama salam verdi qebrden salamin cavabi verildi Seslerinden esitdim ki elmi bir mesele barede Imamla e sohbet edirdiler Sonra ziyaretgahdan xaric olaraq Kufe mescidine teref yola dusdu Men de onun arxasinca gizlince hereket edirdim Mescide yetisdikde mehraba yaxinlasdi ve yeniden hemin elmi mesele barede boyuk bir sexsiyyetle sohbet edirdi Cavabini aldiqdan sonra oradan cole cixdi men de onun arxasinca hereket edirdim Seherin darvazasina yetisdikde hava isiqlanirdi Darvazadan cixmadan once en onu uca sesle sesleyerek dedim Ey bizim rehberimiz Men isin evvelinden her seyi izleyirdim mene elmi mesele barede sohbet etdiyin o iki boyuk sexsiyyetlerin kim oldugunu deyin Muqeddes Erdebili menim bu isteyimi esitdikde menden o heyatda olana kimi bu barede hec bir sexse bir soz dememeyim barede etiraf aldiqdan sonra buyurdu Ey menim ovladim Cox vaxt bir sira meseleler menim ucun namelum qalir bu zaman geceler Emirelmomininin qebrinin kenarina gedir bu meseleleri o hezrete deyir ve ondan cavab aliram Bu gece de bele bir mesele ucun hezretin yanina getdim ve o hezret meni Imam Zamanin ec huzurune gondererek buyurdu Ovladim Mehdi ec Kufe mescidindedir onun huzuruna yetis ve sualinin cavabini o hezretden iste Kufe mescidinde gorduyun o boyuk sexsiyyet hezret Mehdi ec idi VefatiNehayet Erdebil seherinde islam semasina ucalmis sie aleminin gunesi hicretin 993 cu ili receb ayinda Necef seherinde batdi Baxmayaraq ki o boyuk alim cismi cehetden aramizdan getmisdir amma onun muqeddes ruhu ve qiymetli eserleri islam dunyasinda nur sacir O boyuk alimin mubarek cesedi Imam Elinin e hereminde sieler ve o alimi sevenler terefinden defn olunmusdur Tedris kursusundeMuheqqiq Erdebili oz heyati boyu sie alemi ucun boyuk xidmetler etmisdir O yuksek dereceli elmleri ele getirdikden sonra tam diqqet ve hovsele ile sagirdlere telim verirdi Muqeddes Erdebili oz nefsini temizlediyi kimi hovzevi derslik kitablarinda olan elaveleri derslikden cixarirdi ve faydasiz metleblerin telim ve tedrisinden cekinirdi O oz pak qelbi sayesinde oyuk sie cemiyyetinde ele sexsiyyetler terbiye etdi ki onlarin her biri islam alemi ucun deyerli alim ve muhum eser sahibi oldular Numune olaraq o boyuk alimin bezi sagirlerini adlarini qeyd edirik Seyx Hesen vefat 1011 hicri qemeri sehid Saninin oglu Mealimul usul ve elmuntefi kitablarinin muellifi Seyyid Muhemmed vefat 1009 hicri qemeri sehid Saninin qiz nevesi sahibi Medarik Mirfeyzullah tefersi Inayetullah Kuhpayei Bezi rical kitablarinin tertibcisi Molla Abdullah Susteri vefat 1021 EserleriAli dereceli Muheqqiq Erdebili tedrisle yanasi kelam fiqh usul ve Ehli beytin e yolu kimi movzularda deyerli kitablar yazmisdir ki onlardan bezileri aradan getmisdir Burada numune olaraq onlardan bir qismine isare edirik Istinasul meneviyye kelam elmi barede Behrul menaqib Serhi tecride hasiye Risaleye xeraciye Zubdetul beyan fi ayatil ehkam Menasik hecc hecc emelleri IstinadlarIslam Mektebi 2009 08 27 at the Wayback Machine