Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ziya paşa (1829, Konstantinopol – 17 may 1880, Adana, Adana vilayəti) — Türk yazıçısı, şairi və dövlət adamı. Əsl adı "Əbdülhəmid Ziyaəddin" dir.
| Əbdülhəmid Ziya Paşa | |
|---|---|
| Əbdülhəmid Ziyaəddin | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İstanbul |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Konya |
| Dəfn yeri | |
| Atası | Fəridəddin əfəndi |
| Fəaliyyəti | tərcüməçi, yazıçı, siyasətçi |
| Tanınır | Türk yazarı, şair ve dövlət xadimi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Türkiyə Türk ədəbiyyatının Avropa meyilli nümayəndələrindən olan Əbdülhəmid Ziya Paşa 1829-cu ildə İstanbulda doğulmuşdur. Müxtəlif elm sahələrinə böyük həvəs göstərən Ziya Paşa ilk təhsilini əvvəlcə məhəllə məktəbində, daha sonra təhsilini “Məktəbi ədəbiyyə”də davam etdirmişdi. O,17 yaşından etibarən tanınmış yazıçı və şairlərin təmsil olunduğu cəmiyyətlə bağlanmış, xüsusilə Divan ədəbi nümayəndələri ilə yaxınlıq etmişdir. Daha sonra o, Arif Hikmət bəyin evində 1861-ci ildə Divan şeirini inkişaf etdirmək məqsədi ilə yaradılan “Əncümənü-şüəra” cəmiyyətinə daxil olur. Sarayda dövlət katibi kimi fəaliyyət göstərən Ziya Paşa müəyyən müddət sonra saray ziddiyyətlərinə görə buradan uzaqlaşmışdır. Siyasi çəkişmə və gərginlik onun Türkiyədə qalmağına imkan verməmiş, o, 1867-ci ildə Avropaya getməyə məcbur olmuşdur. O, əvvəlcə Parisə, daha sonra Londona getməyə məcbur olmuşdur. Lakin bu şəhərlərdədə öz fəaliyyətindən qalmayan Ziya Paşa 1867-ci ildə “Müxbir”, 1868-ci ildə Namiq Kamal tərəfindən əsası qoyulmuş “Hürriyyət” qəzetlərini çap etdirir. Türkiyə siyasi rejimini tənqid edən “Hüriyyət” qəzeti daha sonra Cenevrədə çap olunur və 1871-ci ildə fəaliyyətini dayandırır. 1878-ci ildə Adanaya vali təyin olunan Ziya Paşa 1880-ci ildə 51 yaşında Konyada vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
şairlərindən Yeni Osmanlılar siyasi zümrəsinə də qatılmış olan Ziya Paşanın dil və ədəbiyyat sahəsində türkçülüyü Şinasidən daha açıqdır. Məşhur "Şeir və inşa" məqaləsi, bu mövzuda bir dəlil kimi göstərilə bilər. Ziya Paşa bu məqaləsində Osmanlı təbirini türk qarşılığında, yəni Tənzimatdan öncəki mənasında işlədərək əski Osmanlı şairlərinin əsərlərini xatırlatdıqdan sonra deyir ki: "...Xeyr! Bunların heç birisi Osmanlı şairi deyildir... Əcəba, bizim mənsub olduğumuz millətin (yəni türk millətinin) bir dili və şeiri varmıdır və bunu islah mümkündürmü?" "İçlərində üçdə bir türkcə kəlmə tapılmayan və çox zaman zehin yormadıqca məna çıxarılmasına müqtədir olunamayan" əski əsərləri bəyənmir, türkcə imlasının sistemsizliyini, türkcədə işlənilən kəlmələrin sınırsızlığını, türkcə və ya osmanlıca qaydalarının düzənlənməmiş olduğunu tənqid etdikdən sonra türklərin təbii şeirinin Baki, , Nədim və Vasiflərin mənzumələri, türklərin təbi-inşasının Veysi və Nərgisilərin nəsrləri olmadığını qəti şəkildə ifadə edir: "...Xeyr! Bizim təbii şeir və inşamız əyalət xalqıyla İstanbul əhalisinin xalq təbəqəsi arasında hələ durmaqdadır. Bizim şeirimiz hanı şeirlərimizin ahəngsiz deyə bəyənmədikləri xalq şərqiləri və saz şairləri arasında "deyiş", "üçləmə" və "qayabaşı" adlanan parçalardır və bizim təbii inşamız "Mütərcimi-qamus"un işləndiyi yazı yazma tərzidir. Hələ bir kərə rəğbət o yönə dönsün, az vaxt içində nə şairlər, nə katiblər yetişir, ağla heyrət verir".
Sonradan dildə türkçülük məsələsi ilə məşğul olan nəzəriyyəçilər Paşanın XIX yüzil sonralarında qoyduğu bu məsələlərə çox bir şey əlavə edə bilmiş deyillər...
Dildə türkçülüyü bu qədər yaxşı qavramış, Osmanlı ilə türk ifadələrini bərabər anlamlı olaraq istifadə etmiş şair və ədib Ziya Paşanın Yeni Osmanlılar cəmiyyətinin öndərlərindən siyasi Ziya Paşanı çox işlətdiyi millət və milliyyət ifadələrinin siyasi mənalarını incələmə və aydınlaşdırmağa sövq etməmiş olması çətin qəbul edilər, bununla bərabər Ziya Paşanın əsərlərindən siyasi türkçülüyünü çıxaracaq heç bir ipucu tapıb çıxara bilmədim.
Əsərləri
- Zafername (1868, düzyazı şiir)
- Rüya (ölümünden sonra, 1910)
- Veraset Mektupları (ölümünden sonra 1910)
- Eş'ar-ı Ziyâ (ölümünden sonra şiir, 1881)
- Şiir ve İnşa Makalesi
- Defteri Amal (anı niteliğinde)
- Terkibi-i bent
- Harabat
Tərcümələri
- Viardot’tan, Endülüs Târihi'ni,
- Cheruel ile Lavallee’den, Engizisyon Târihi'ni,
- J.J. Rousseau’dan Emil’i,
- ’den Tartuffe’ü tercüme etmiştir.
Ədəbiyyat
- Türkün qızıl kitabı. Bakı. 1992.
- Elman Quliyev. Türk xalqları ədəbiyyatının yaradıcılıq problemləri. Bakı: ADPU. 2010.
- Elman Quliyev. Türk xalqları ədəbiyyatı. Bakı: ADPU. 2009.
- Elman Quliyev. Türkiyə türk ədəbiyyatı. Bakı. 2003.
- Türkiyə türk ədəbiyyatı. Ankara. 1999.
- Agah Sırrı Levend. Türk ədəbiyyatı tarixi. Ankara. 1973.
- Ziya Paşa. Zəfərnamə. İstanbul. 1909.
- Ziya Paşa. Şeirlər. Ankara. 1959.
- Ziya Paşa. Əsərləri. Ankara. 1963.
- Ziya Paşa. Əsərlərindən seçmələr. İzmir. 1987.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Türkcə Vikipediya (türk.). 2002.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- 100 böyük türk. Bakı, 1991. səh.47-49.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Ziya Ziya pasa 1829 Konstantinopol 17 may 1880 Adana Adana vilayeti Turk yazicisi sairi ve dovlet adami Esl adi Ebdulhemid Ziyaeddin dir Ebdulhemid Ziya PasaEbdulhemid ZiyaeddinDogum tarixi 1829Dogum yeri IstanbulVefat tarixi 17 may 1880Vefat yeri KonyaDefn yeri Adana iliAtasi Ferideddin efendiFealiyyeti tercumeci yazici siyasetciTaninir Turk yazari sair ve dovlet xadimi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiTurkiye Turk edebiyyatinin Avropa meyilli numayendelerinden olan Ebdulhemid Ziya Pasa 1829 cu ilde Istanbulda dogulmusdur Muxtelif elm sahelerine boyuk heves gosteren Ziya Pasa ilk tehsilini evvelce mehelle mektebinde daha sonra tehsilini Mektebi edebiyye de davam etdirmisdi O 17 yasindan etibaren taninmis yazici ve sairlerin temsil olundugu cemiyyetle baglanmis xususile Divan edebi numayendeleri ile yaxinliq etmisdir Daha sonra o Arif Hikmet beyin evinde 1861 ci ilde Divan seirini inkisaf etdirmek meqsedi ile yaradilan Encumenu suera cemiyyetine daxil olur Sarayda dovlet katibi kimi fealiyyet gosteren Ziya Pasa mueyyen muddet sonra saray ziddiyyetlerine gore buradan uzaqlasmisdir Siyasi cekisme ve gerginlik onun Turkiyede qalmagina imkan vermemis o 1867 ci ilde Avropaya getmeye mecbur olmusdur O evvelce Parise daha sonra Londona getmeye mecbur olmusdur Lakin bu seherlerdede oz fealiyyetinden qalmayan Ziya Pasa 1867 ci ilde Muxbir 1868 ci ilde Namiq Kamal terefinden esasi qoyulmus Hurriyyet qezetlerini cap etdirir Turkiye siyasi rejimini tenqid eden Huriyyet qezeti daha sonra Cenevrede cap olunur ve 1871 ci ilde fealiyyetini dayandirir 1878 ci ilde Adanaya vali teyin olunan Ziya Pasa 1880 ci ilde 51 yasinda Konyada vefat etmisdir Fealiyyetisairlerinden Yeni Osmanlilar siyasi zumresine de qatilmis olan Ziya Pasanin dil ve edebiyyat sahesinde turkculuyu Sinasiden daha aciqdir Meshur Seir ve insa meqalesi bu movzuda bir delil kimi gosterile biler Ziya Pasa bu meqalesinde Osmanli tebirini turk qarsiliginda yeni Tenzimatdan onceki menasinda islederek eski Osmanli sairlerinin eserlerini xatirlatdiqdan sonra deyir ki Xeyr Bunlarin hec birisi Osmanli sairi deyildir Eceba bizim mensub oldugumuz milletin yeni turk milletinin bir dili ve seiri varmidir ve bunu islah mumkundurmu Iclerinde ucde bir turkce kelme tapilmayan ve cox zaman zehin yormadiqca mena cixarilmasina muqtedir olunamayan eski eserleri beyenmir turkce imlasinin sistemsizliyini turkcede islenilen kelmelerin sinirsizligini turkce ve ya osmanlica qaydalarinin duzenlenmemis oldugunu tenqid etdikden sonra turklerin tebii seirinin Baki Nedim ve Vasiflerin menzumeleri turklerin tebi insasinin Veysi ve Nergisilerin nesrleri olmadigini qeti sekilde ifade edir Xeyr Bizim tebii seir ve insamiz eyalet xalqiyla Istanbul ehalisinin xalq tebeqesi arasinda hele durmaqdadir Bizim seirimiz hani seirlerimizin ahengsiz deye beyenmedikleri xalq serqileri ve saz sairleri arasinda deyis ucleme ve qayabasi adlanan parcalardir ve bizim tebii insamiz Mutercimi qamus un islendiyi yazi yazma terzidir Hele bir kere regbet o yone donsun az vaxt icinde ne sairler ne katibler yetisir agla heyret verir Sonradan dilde turkculuk meselesi ile mesgul olan nezeriyyeciler Pasanin XIX yuzil sonralarinda qoydugu bu meselelere cox bir sey elave ede bilmis deyiller Dilde turkculuyu bu qeder yaxsi qavramis Osmanli ile turk ifadelerini beraber anlamli olaraq istifade etmis sair ve edib Ziya Pasanin Yeni Osmanlilar cemiyyetinin onderlerinden siyasi Ziya Pasani cox isletdiyi millet ve milliyyet ifadelerinin siyasi menalarini inceleme ve aydinlasdirmaga sovq etmemis olmasi cetin qebul ediler bununla beraber Ziya Pasanin eserlerinden siyasi turkculuyunu cixaracaq hec bir ipucu tapib cixara bilmedim EserleriZafername 1868 duzyazi siir Ruya olumunden sonra 1910 Veraset Mektuplari olumunden sonra 1910 Es ar i Ziya olumunden sonra siir 1881 Siir ve Insa Makalesi Defteri Amal ani niteliginde Terkibi i bent HarabatTercumeleri Viardot tan Endulus Tarihi ni Cheruel ile Lavallee den Engizisyon Tarihi ni J J Rousseau dan Emil i den Tartuffe u tercume etmistir EdebiyyatTurkun qizil kitabi Baki 1992 Elman Quliyev Turk xalqlari edebiyyatinin yaradiciliq problemleri Baki ADPU 2010 Elman Quliyev Turk xalqlari edebiyyati Baki ADPU 2009 Elman Quliyev Turkiye turk edebiyyati Baki 2003 Turkiye turk edebiyyati Ankara 1999 Agah Sirri Levend Turk edebiyyati tarixi Ankara 1973 Ziya Pasa Zefername Istanbul 1909 Ziya Pasa Seirler Ankara 1959 Ziya Pasa Eserleri Ankara 1963 Ziya Pasa Eserlerinden secmeler Izmir 1987 Hemcinin baxIstinadlarTurkce Vikipediya turk 2002 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 100 boyuk turk Baki 1991 seh 47 49