Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Məhəmməd ibn Yəzid (d. ? – ö. 4 iyun, 956) — Şirvanşahlar dövlətinin yeddinci hökmdarı.
| II Məhəmməd ibn Yəzid | |
|---|---|
 Şirvanşah II Məhəmməd ibn Yəzidin adına kəsilmiş sikkə (Azərbaycan Tarix Muzeyi) | |
Şirvanşahlar Dövlətinin VII hökmdarı | |
| sentyabr, 948 – iyun, 956 | |
| Əvvəlki | Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd |
| Sonrakı | Əhməd ibn II Məhəmməd |
Layzan əmirliyinin IV əmiri | |
| ? – sentyabr, 948 | |
| Əvvəlki | Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd |
| Sonrakı | Əhməd ibn II Məhəmməd |
I əmiri | |
| ? – sentyabr, 948 | |
| Sonrakı | Heysəm ibn Məhəmməd |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | zəhər[d] |
| Atası | Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd |
| Uşaqları | Oğulları: Əhməd ibn II Məhəmməd Heysəm ibn Məhəmməd |
| Ailəsi | Məzyədilər |
Fəaliyyəti
Şirvanşah Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmmədin ölümündən sonra, onun yerinə atasının vaxtında Layzan hakimi olmuş oğlu Məhəmməd ibn Yəzid keçmişdir. O, bir oğlu Əhmədi Layzana, o biri oğlu Heysəmi isə babası Məhəmməd ibn Yəzidin vaxtında özünün əmir olduğu Təbərsərana hakim təyin etdi Şirvanın hakimi kimi onun ilk tədbiri həbsxanaya salınmış qardaşı Əhməd ibn Yəzidi aradan götürmək oldu. Sasani şahlarına xas olan bu qaydanı görünür, Şirvanşahlar onlardan əxz etmişdilər.
Əsərini h.332 (943)-ci ildə tamamlamış əl-Məsudi xəbər verir ki, bu vaxt Şirvanın hakimi h.318 (930)-ci ildə aralarında toqquşma olmuş kürəkəni Əbd əl-Məlik ibn Haşimin ölümündən (h.327 (939)-ci il) sonra Xursanı, Vardanı və Dərbəndi zəbt etmiş Məhəmməd ibn Yəzid idi. Məhəmməd ibn Yəzid bütün bu torpaqları Şirvan və Layzanla birləşdirdi. Əl-Məsudi daha sonra deyir ki, "onun məmləkəti hal-hazırda, yəni h.332 (943)-ci ildə bir aylıq yol qədər uzanır. Bu, ondan irəli gəlir ki, o, öz torpaqlarına, Ənuşirəvanın (Burada söhbət, mənbələrin məlumatlarına görə,Ənuşirəvanın torpaq verdiyi erkən Şirvanşahlardan gedir.) titul verməməsinə (vəsm) baxmayaraq, zəbt etdiyi torpaqları da qatmışdır".
Əl-Məsudinin dediklərindən aydın olur ki, Məhəmmədin hakimiyyəti dövründə Şirvanşahlar dövləti böyük bir əraziyə malik idi. Məhəmmədin h.337 (948)-ci ildə atası Əbu Tahirin ölümündən sonra hakimiyyətə keçdiyini nəzərə alındıqda, belə bir nəticəyə gəlinir ki, o, ya hələ atasının sağlığında şərikli hakimiyyət sürmüş, yaxud əl-Məsudinin əsərində Məhəmmədin adının çəkilməsi mətnə sonradan əlavədir. İbn Havqəlin h.344 (955)-cü ildə Müsafir Mərzubana vergi verən məlikliklər haqqında məlumatı da Şirvanşah Məhəmməd ibn Yəzidin hakimiyyəti dövrünə aiddir. İbn Havqəlin dediyinə görə, "Şirvanşahın (yəni, Şirvanın) şahı və hökmdarı Məhəmməd ibn Əhməd Əzdiyə" qoyulan təzminat bir milyon dirhəm idi. V.F.Minorskinin qeyd etdiyi kimi, bu mətndə əl-Əzdi nisbəsi Yəzidinin yanlış eşitmə nəticəsində təhrif olunmuş formasıdır.
Müsafir Mərzubanın vaxtında yalnız Məhəmməd ibn Əbu Tahir Yəzid var idi. "Ola bilsin də əsərini h.378 (988)-ci ilə yaxın bitirən İbn Havqəl əsl adın əvəzinə h.370-81 (981-991)-ci illərdə hökmranlıq etmiş öz müasiri olan hökmdar Məhəmməd ibn Əhmədin adını vermişdir. İbn Havqəlin verdiyi siyahı Mərzubanın məhz h.344 (956)-cü ildə əl-Bab ətrafında olması ilə bağlı ola bilər". Məhəmməd ibn Yəzidin zəbt etdiyi məlikliklər daha sonralar, Məhəmməd ibn Əhməd vaxtında – h.372 (928)-ci ildə də Şirvanın tabeliyində qalırdı.
Ölümü
Məhəmməd ibn Yəzid səkkiz il hökmranlıq sürmüş, sələflərinin ənənəsini davam etdirərək, "kafirlərə", özünün şimal qoşunlarına hücumlar etmişdir. O, h.345-ci il, səfər ayının 21-də (4 iyun 956-cı il) çiçək xəstəliyindən (cüdari) ölmüşdür.
"Tarix-i əl-Bab"da maraqlı bir əhvalat nəql olunur. "...deyirlər ki, onu öz vəziri İbn əl-Məraği zəhərləmişdir. Səbəbi bu olub ki, Məhəmməd ibn Yəzid çiçək xəstəliyindən ölüm ayağında olarkən hakimiyyət hərisliyi İbn əl-Mərağini başqa yolla hasilə gətirilə bilməyəcək bir işə sövq etmişdir. O, Məhəmmədin iki qulunu Əhməd ibn Yəzidin işgəncə çəkdiyi həbsxanaya göndərib, onu öldürmək əmri vermişdir. Onlar əmri yerinə yetirmiş və cənazəni gizlətmişlər. Bir neçə gündən sonra yaxşılaşmağa başlayan Məhəmməd sağaldıqdan sonra Allaha minnətdarlıq əlaməti olaraq İbn əl-Mərağiyə qardaşı Əhmədi həbsxanadan buraxmağı əmr etmişdir. Həyatından qorxuya düşən ibn əl-Məraği vaxtı ilə Məhəmməd ibn Yəzidin atasını məhv etdiyi kimi, bu dəfə də zəhərli içki verib onun özünü öldürmüşdür".
Ailəsi
- Atası Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd. Layzanşah və Şirvanşah.
- Qardaşı . II Məhəmməd tərəfindən öldürülmüşdür.
- Qardaşı oğlu Əbu-l-Heysəm ibn Əhməd.
- Qardaşı Əbü-l-Bədr ibn Yəzid.
- Oğlu Heysəm ibn Məhəmməd. Tabasaran əmiri (948-1025).
- Oğlu Əhməd ibn II Məhəmməd. Lazyan əmiri (948-956), II Məhəmmədin xələfi.
| SƏLƏF Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd |  | II Məhəmməd ibn Yəzid Məzyədilər | | XƏLƏF Əhməd ibn II Məhəmməd |
Döyüş və hakimiyyət mübarizəsi xronologiyası
| Tarix | Hadisə | Müttəfiqlər | Qarşı tərəf | Yer | Vəzifəsi | Nəticə |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 930-cu il | Əbu əl-Malik əl-Haşimi arasında vuruşma | — | Dərbənd əmirliyi | Şabran | Şahzadə | nəticəsiz, sülh |
| 939-cı il | Dərbənd əmirliyinin işğalı | — | Dərbənd əmirliyi | Xursan, Vardan və Dərbənd | Şahzadə | qələbə |
| 948-ci il və 956-cı il | həbsi və qətli | İbn əl-Məraği | Yezidiyyə | Şirvanşah | qələbə |
İstinadlar
- S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007
- Mинopcкий, c.49
- Əl-Məsudi. Mürüc... s.191
- Əl-Məsudi. Mürüc... s.190
- Mинopcкий, c.84-85
- İbn Havqəl, s.348, 354
- Mинopcкий, c.73
- Минopcкий, s.88-89
- Mинopcкий. Xyдyд... c. 144-145
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Mehemmed ibn Yezid d o 4 iyun 956 Sirvansahlar dovletinin yeddinci hokmdari II Mehemmed ibn YezidSirvansah II Mehemmed ibn Yezidin adina kesilmis sikke Azerbaycan Tarix Muzeyi Sirvansahlar Dovletinin VII hokmdarisentyabr 948 iyun 956EvvelkiEbu Tahir Yezid ibn MehemmedSonrakiEhmed ibn II MehemmedLayzan emirliyinin IV emiri sentyabr 948EvvelkiEbu Tahir Yezid ibn MehemmedSonrakiEhmed ibn II MehemmedI emiri sentyabr 948SonrakiHeysem ibn MehemmedSexsi melumatlarVefat tarixi 4 iyun 956Vefat yeri SamaxiVefat sebebi zeher d Atasi Ebu Tahir Yezid ibn MehemmedUsaqlari Ogullari Ehmed ibn II Mehemmed Heysem ibn MehemmedAilesi MezyedilerFealiyyetiSirvansah Ebu Tahir Yezid ibn Mehemmedin olumunden sonra onun yerine atasinin vaxtinda Layzan hakimi olmus oglu Mehemmed ibn Yezid kecmisdir O bir oglu Ehmedi Layzana o biri oglu Heysemi ise babasi Mehemmed ibn Yezidin vaxtinda ozunun emir oldugu Teberserana hakim teyin etdi Sirvanin hakimi kimi onun ilk tedbiri hebsxanaya salinmis qardasi Ehmed ibn Yezidi aradan goturmek oldu Sasani sahlarina xas olan bu qaydani gorunur Sirvansahlar onlardan exz etmisdiler Eserini h 332 943 ci ilde tamamlamis el Mesudi xeber verir ki bu vaxt Sirvanin hakimi h 318 930 ci ilde aralarinda toqqusma olmus kurekeni Ebd el Melik ibn Hasimin olumunden h 327 939 ci il sonra Xursani Vardani ve Derbendi zebt etmis Mehemmed ibn Yezid idi Mehemmed ibn Yezid butun bu torpaqlari Sirvan ve Layzanla birlesdirdi El Mesudi daha sonra deyir ki onun memleketi hal hazirda yeni h 332 943 ci ilde bir ayliq yol qeder uzanir Bu ondan ireli gelir ki o oz torpaqlarina Enusirevanin Burada sohbet menbelerin melumatlarina gore Enusirevanin torpaq verdiyi erken Sirvansahlardan gedir titul vermemesine vesm baxmayaraq zebt etdiyi torpaqlari da qatmisdir El Mesudinin dediklerinden aydin olur ki Mehemmedin hakimiyyeti dovrunde Sirvansahlar dovleti boyuk bir eraziye malik idi Mehemmedin h 337 948 ci ilde atasi Ebu Tahirin olumunden sonra hakimiyyete kecdiyini nezere alindiqda bele bir neticeye gelinir ki o ya hele atasinin sagliginda serikli hakimiyyet surmus yaxud el Mesudinin eserinde Mehemmedin adinin cekilmesi metne sonradan elavedir Ibn Havqelin h 344 955 cu ilde Musafir Merzubana vergi veren meliklikler haqqinda melumati da Sirvansah Mehemmed ibn Yezidin hakimiyyeti dovrune aiddir Ibn Havqelin dediyine gore Sirvansahin yeni Sirvanin sahi ve hokmdari Mehemmed ibn Ehmed Ezdiye qoyulan tezminat bir milyon dirhem idi V F Minorskinin qeyd etdiyi kimi bu metnde el Ezdi nisbesi Yezidinin yanlis esitme neticesinde tehrif olunmus formasidir Musafir Merzubanin vaxtinda yalniz Mehemmed ibn Ebu Tahir Yezid var idi Ola bilsin de eserini h 378 988 ci ile yaxin bitiren Ibn Havqel esl adin evezine h 370 81 981 991 ci illerde hokmranliq etmis oz muasiri olan hokmdar Mehemmed ibn Ehmedin adini vermisdir Ibn Havqelin verdiyi siyahi Merzubanin mehz h 344 956 cu ilde el Bab etrafinda olmasi ile bagli ola biler Mehemmed ibn Yezidin zebt etdiyi meliklikler daha sonralar Mehemmed ibn Ehmed vaxtinda h 372 928 ci ilde de Sirvanin tabeliyinde qalirdi OlumuMehemmed ibn Yezid sekkiz il hokmranliq surmus seleflerinin enenesini davam etdirerek kafirlere ozunun simal qosunlarina hucumlar etmisdir O h 345 ci il sefer ayinin 21 de 4 iyun 956 ci il cicek xesteliyinden cudari olmusdur Tarix i el Bab da maraqli bir ehvalat neql olunur deyirler ki onu oz veziri Ibn el Meragi zeherlemisdir Sebebi bu olub ki Mehemmed ibn Yezid cicek xesteliyinden olum ayaginda olarken hakimiyyet herisliyi Ibn el Meragini basqa yolla hasile getirile bilmeyecek bir ise sovq etmisdir O Mehemmedin iki qulunu Ehmed ibn Yezidin isgence cekdiyi hebsxanaya gonderib onu oldurmek emri vermisdir Onlar emri yerine yetirmis ve cenazeni gizletmisler Bir nece gunden sonra yaxsilasmaga baslayan Mehemmed sagaldiqdan sonra Allaha minnetdarliq elameti olaraq Ibn el Meragiye qardasi Ehmedi hebsxanadan buraxmagi emr etmisdir Heyatindan qorxuya dusen ibn el Meragi vaxti ile Mehemmed ibn Yezidin atasini mehv etdiyi kimi bu defe de zeherli icki verib onun ozunu oldurmusdur AilesiAtasi Ebu Tahir Yezid ibn Mehemmed Layzansah ve Sirvansah Qardasi II Mehemmed terefinden oldurulmusdur Qardasi oglu Ebu l Heysem ibn Ehmed Qardasi Ebu l Bedr ibn Yezid Oglu Heysem ibn Mehemmed Tabasaran emiri 948 1025 Oglu Ehmed ibn II Mehemmed Lazyan emiri 948 956 II Mehemmedin xelefi SELEF Ebu Tahir Yezid ibn Mehemmed II Mehemmed ibn Yezid Mezyediler XELEF Ehmed ibn II MehemmedDoyus ve hakimiyyet mubarizesi xronologiyasi Tarix Hadise Muttefiqler Qarsi teref Yer Vezifesi Netice930 cu il Ebu el Malik el Hasimi arasinda vurusma Derbend emirliyi Sabran Sahzade neticesiz sulh939 ci il Derbend emirliyinin isgali Derbend emirliyi Xursan Vardan ve Derbend Sahzade qelebe948 ci il ve 956 ci il hebsi ve qetli Ibn el Meragi Yezidiyye Sirvansah qelebeIstinadlar S Asurbeyli Sirvansahlar dovleti Baki 2007 Minopckij c 49 El Mesudi Muruc s 191 El Mesudi Muruc s 190 Minopckij c 84 85 Ibn Havqel s 348 354 Minopckij c 73 Minopckij s 88 89 Minopckij Xydyd c 144 145 Sirvansahlar dovleti portaliHemcinin bax Mezyediler Azerbaycan tarixi