Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Əmək müqaviləsi bağlanılarkən işçi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən əsas şərtlərdən biri də əmək şəraitinin şərtlərinin tərəflər arasında müəyyən edilməsidir (Əmək Məcəlləsi, 43-cü maddə 2-ci hissə, bənd "ə"). İşçinin əmək şəraitinin şərtləri anlayışı özlüyündə bir neçə istiqamətdə təsnifləşdirilmişdir. Bura əsasən işçinin iş və istirahət vaxtı, əmək haqqı və ona əlavələr, əmək məzuniyyətinin müddəti, əməyin mühafizəsi, sosial və digər sığorta olunması kimi əsas sahələr daxildir.
İşçinin iş və istirahət vaxtının dəqiq müəyyən edilməsi birinci növbədə işçinin sağlamlığının mühafizəsinə yönəlmiş addımdır. Eyni zamanda, işçinin iş və istirahət vaxtı, əməyə görə haqqın miqdarının müəyyən edilməsi və onun ödənilməsi, əmək normaları və əməyin qiymətləndirilməsi normalarının müəyyən edilməsi üçün əhəmiyyət kəsb edir. İşçinin tam iş vaxtı və onun hansı qaydada müəyyən edilməsi Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 89-cu maddəsində təsbit edilmişdir:
1. Tam iş vaxtı — müddəti bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş həftəlik və gündəlik iş saatları ərzində işçilərin əmək funksiyasını yerinə yetirməsi üçün müəyyən edilmiş zamandır.
2. Gündəlik normal iş vaxtının müddəti səkkiz saatdan artıq ola bilməz.
3. Gündəlik normal iş vaxtına uyğun olan həftəlik normal iş vaxtının müddəti 40 saatdan artıq müəyyən edilə bilməz.
Gündəlik normal iş vaxtı müddətinin 8 saatdan, gündəlik normal iş vaxtına uyğun olaraq həftəlik normal iş vaxtı müddətinin 40 saatdan artıq müəyyən edilməsinin qanunvericilik tərəfindən qadağan edilməsi bilavasitə işçinin sağlamlığının mühafizəsinə yönəlib. Əmək qanunvericiliyinə əsasən bir qayda olaraq, iki istirahət günü olan beşgünlük iş həftəsi müəyyən edilir. Lakin, istehsalın, işin, xidmətin və əmək şəraitinin xarakterindən asılı olaraq işəgötürən və ya Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti həftəlik tam iş vaxtının müddəti çərçivəsində altıgünlük iş həftəsi müəyyən edə bilər. Altıgünlük iş həftəsində həftəlik norma 40 saat olduqda gündəlik iş vaxtının müddəti 7 saatdan, həftəlik norma 36 saat olduqda gündəlik iş vaxtının müddəti 6 saatdan və həftəlik norma 24 saat olduqda gündəlik iş vaxtının müddəti 4 saatdan çox ola bilməz.
İşçilərin ayrı-ayrı kateqoriyalarına, onların yaşı, səhhəti, əmək şəraiti, əmək funksiyasının xüsusiyyətləri və digər hallar nəzərə alınaraq Əmək Məcəlləsi və müvafiq normativ hüquqi aktlarla, habelə əmək müqaviləsinin, kollektiv müqavilənin şərtləri ilə qısaldılmış iş vaxtı müəyyən edilə bilər. Bununla əlaqədar Əmək Məcəlləsinin 91-ci maddəsinin 2-ci hissəsində bildirilir ki, qısaldılmış iş vaxtının müddəti həftə ərzində 16 yaşadək işçilər üçün 24 saatdan, 16 yaşdan 18 yaşadək işçilər və I və II qrup əlil olan işçilər üçün, həmçinin hamilə və yaş yarımadək uşağı olan qadınlar üçün 36 saatdan artıq olmamalıdır. Bu kateqoriyalı işçilər üçün iş vaxtının qısaldılmasında tətbiq edilən güzəştlər, ən minimum güzəştlər hesab edilir. Digər müvafiq normativ hüquqi aktlarla, habelə kollektiv müqavilələrlə və ya əmək müqavilələri ilə iş vaxtı işçinin xeyrinə daha da yüngülləşdirilərək, qısaldılmış iş vaxtı tətbiq edilə bilər.
Əmək məcəlləsinin 92-ci maddəsinə əsasən əmək şəraiti zərərli olan işlərdə çalışan işçilər üçün də iş vaxtının qısaldılmış müddəti nəzərdə tutulur. Əmək şəraiti fiziki, kimyəvi, bioloji və habelə insanın sağlamlığı üçün zərərli olan digər ağır istehsalat amilləri mövcud olan əmək şəraitli istehsalatlarda, peşə və vəzifələrdə çalışan işçilərə həftədə 36 saatdan çox olmayan qısaldılmış iş vaxtı müəyyən edilməlidir. Həmin istehsalatların, peşə və vəzifələrin siyahısı Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilir. Əmək şəraiti zərərli olan işlərin siyahısı və bu işləri yerinə yetirən işçilər üçün iş vaxtının qısaldılmış müddəti kollektiv müqavilələrlə, həmin müqavilələr bağlanmadığı hallarda isə işəgötürənlə həmkarlar ittifaqları təşkilatı arasındakı məsləhətləşmələrdən sonra, yuxarıda göstərilən siyahı nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. Yüksək həssaslıq, həyəcan, zehni, fiziki və əsəb gərginliyi, habelə insanın səhhətinə mənfi təsir göstərən digər amillər olan əmək şəraitli iş yerlərində (həkimlərə, müəllimlərə, elektrotexniki qurğularda, cihazlarda və qanunvericilikdə nəzərdə tutulan digər iş yerlərində işləyənlərə) həftə ərzində 36 saatdan çox olmamaq şərtiilə qısaldılmış iş vaxtı müəyyən edilir. Həmin iş yerləri üzrə peşələrin, vəzifələrin siyahısı iş vaxtının konkret müddəti göstərilməklə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq edilir.
İş vaxtının qısaldılmış müddətlərinin hüquqi əsaslarının mövcud olması ilə yanaşı, qanunvericilik eyni zamanda müəyyən kateqoriya işçilər üçün natamam iş vaxtının da müəyyən etmişdir (Əmək Məcəlləsi maddə 94). Əmək müqaviləsi bağlanarkən, habelə əmək münasibətləri prosesində işçi ilə işəgötürənin qarşılıqlı razılığı ilə natamam iş vaxtı — natamam iş günü, yaxud natamam iş həftəsi müəyyən edilə bilər. Natamam iş vaxtının müddəti və onun qüvvədə olduğu zamanın — ayın, ilin davamiyyəti tərəflərin razılığı ilə müəyyən edilir. İşçinin səhhəti və fizioloji vəziyyəti (hamiləlik, əlillik), habelə xroniki xəstəliyi olan uşağının və digər ailə üzvünün səhhəti müvafiq tibbi rəyə görə əmək funksiyasının natamam iş vaxtında yerinə yetirilməsini tələb edərsə, habelə 14 yaşına çatmamış, yaxud 16 yaşınadək əlil uşağı olan qadınlara ərizələri ilə işəgötürən natamam iş vaxtı (iş günü, yaxud iş həftəsi) müəyyən etməlidir. Natamam iş vaxtı əməyin ödənilməsi ya əmək funksiyasının icrasına sərf olunan vaxta mütənasib, ya da tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə müəyyən edilir. Əmək funksiyasını natamam iş vaxtında yerinə yetirən işçilərin Əmək Məcəlləsi və ya əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş əmək hüquqlarının hər hansı şəkildə məhdudlaşdırılması yolverilməzdir.
İş vaxtı rejiminin müəyyən qaydalarına uyğun olaraq istehsal zərurəti nəzərə alınmaqla növbəli iş rejimi tətbiq edilə bilər. İşin gündüz və ya gecə növbəsindən asılı olmayaraq, gündəlik işin (növbənin) müddəti 12 saatdan artıq ola bilməz.
Əgər işçinin gündəlik iş vaxtının ən azı yarısı gecə vaxtına düşərsə, onda həmin iş vaxtının gecə vaxtına düşən hissəsi bir saat qısaldılır. Saat 22-dən səhər saat 6-dək olan müddət gecə vaxtı sayılır. Hamilə və üç yaşınadək uşağı olan qadınlara və yaşı 18-dən az olan işçilərə gecə növbəsində işləmək qadağandır. Əlil işçilər gecə vaxtı görülən işlərə yalnız onların yazılı razılığı ilə və Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi (Tibbi Sosial Ekspert Komissiyaları vasitəsilə) rəyi nəzərə alınmaqla cəlb edilə bilərlər.
İşçinin iş vaxtından artıq işlərə cəlb edilməsinə təbii fəlakətin, istehsalat qəzasının və digər fövqəladə hadisələrin qarşısının alınması, onların nəticələrinin aradan qaldırılması, habelə tezkorlanan malların itkisinin qarşısını almaq məqsədilə Əmək Məcəlləsi ilə müəyyən edilmiş qaydalara əməl olunmaqla yol verilir. Əmək şəraiti ağır və zərərli olan sahələrdə bütün iş günü (növbəsi) ərzində iş vaxtından artıq işlərin müddəti 2 saatdan çox ola bilməz. Hər bir işçi dalbadal gələn iki iş günü ərzində dörd saatdan, əmək şəraiti ağır və zərərli olan iş yerlərində isə iki saatdan çox iş vaxtından artıq işlərə cəlb edilə bilməz.
İş vaxtından artıq işlərə yalnız aşağıdakı müstəsna hallarda yol verilir:
-dövlətin müdafiəsinin təmin olunması üçün, habelə təbii fəlakətin, istehsal qəzasının qarşısını almaq və ya onların nəticələrini aradan qaldırmaq üçün yerinə yetirilməsi zəruri olan ən vacib işləringörülməsinə;
-su, qaz və elektrik təchizatı, isitmə, kanalizasiya, rabitə və digər kommunal müəssisələrində işlərin, xidmətlərin pozulmasına səbəb olan gözlənilməz hadisələrin nəticələrini aradan qaldırmaqdan ötrü zəruri işlərin görülməsini təmin etməküçün;
-başlanmış və istehsalın texniki şəraitinə görə iş gününün sonunadək tamamlana bilməyən işlərin dayandırılması avadanlıqların, əmtəələrin qarşısıalınmaz korlanması, sıradan çıxması təhlükəsi zamanı işlərin tamamlanması zəruriyyəti olduqda;
-işçilərin əksəriyyətinin işinin dayandırılmasına səbəb olan sıradan çıxmış mexanizmlərin, qurğuların təmiri, bərpası ilə əlaqədar işlərin görülməsi zərurəti olduqda;
-əvəz edən işçinin işdə olmaması ilə əlaqədar işə fasilə verilməsinə yol vermək mümkün olmadıqda.
İşəgötürən işdə olmayan işçinin başqa işçi ilə əvəz olunmasını, habelə bu maddədə nəzərdə tutulan müstəsna hallarda iş vaxtından artıq işlərə işçilərin cəlb edilməsini doğuran səbəblərin vaxtında aradan qaldırılması üçün bütün zəruri tədbirləri görməyə borcludur.
Həmçinin bax
İstinadlar
 | Hüquq ilə əlaqədar olan bu məqalə . Məqalə məzmununu zənginləşdirərək Vikipediyaya kömək edin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Emek muqavilesi baglanilarken isci ucun xususi ehemiyyet kesb eden esas sertlerden biri de emek seraitinin sertlerinin terefler arasinda mueyyen edilmesidir Emek Mecellesi 43 cu madde 2 ci hisse bend e Iscinin emek seraitinin sertleri anlayisi ozluyunde bir nece istiqametde tesniflesdirilmisdir Bura esasen iscinin is ve istirahet vaxti emek haqqi ve ona elaveler emek mezuniyyetinin muddeti emeyin muhafizesi sosial ve diger sigorta olunmasi kimi esas saheler daxildir Iscinin is ve istirahet vaxtinin deqiq mueyyen edilmesi birinci novbede iscinin saglamliginin muhafizesine yonelmis addimdir Eyni zamanda iscinin is ve istirahet vaxti emeye gore haqqin miqdarinin mueyyen edilmesi ve onun odenilmesi emek normalari ve emeyin qiymetlendirilmesi normalarinin mueyyen edilmesi ucun ehemiyyet kesb edir Iscinin tam is vaxti ve onun hansi qaydada mueyyen edilmesi Azerbaycan Respublikasi Emek Mecellesinin 89 cu maddesinde tesbit edilmisdir 1 Tam is vaxti muddeti bu Mecellede nezerde tutulmus heftelik ve gundelik is saatlari erzinde iscilerin emek funksiyasini yerine yetirmesi ucun mueyyen edilmis zamandir 2 Gundelik normal is vaxtinin muddeti sekkiz saatdan artiq ola bilmez 3 Gundelik normal is vaxtina uygun olan heftelik normal is vaxtinin muddeti 40 saatdan artiq mueyyen edile bilmez Gundelik normal is vaxti muddetinin 8 saatdan gundelik normal is vaxtina uygun olaraq heftelik normal is vaxti muddetinin 40 saatdan artiq mueyyen edilmesinin qanunvericilik terefinden qadagan edilmesi bilavasite iscinin saglamliginin muhafizesine yonelib Emek qanunvericiliyine esasen bir qayda olaraq iki istirahet gunu olan besgunluk is heftesi mueyyen edilir Lakin istehsalin isin xidmetin ve emek seraitinin xarakterinden asili olaraq isegoturen ve ya Azerbaycan Respublikasinin Nazirler Kabineti heftelik tam is vaxtinin muddeti cercivesinde altigunluk is heftesi mueyyen ede biler Altigunluk is heftesinde heftelik norma 40 saat olduqda gundelik is vaxtinin muddeti 7 saatdan heftelik norma 36 saat olduqda gundelik is vaxtinin muddeti 6 saatdan ve heftelik norma 24 saat olduqda gundelik is vaxtinin muddeti 4 saatdan cox ola bilmez Iscilerin ayri ayri kateqoriyalarina onlarin yasi sehheti emek seraiti emek funksiyasinin xususiyyetleri ve diger hallar nezere alinaraq Emek Mecellesi ve muvafiq normativ huquqi aktlarla habele emek muqavilesinin kollektiv muqavilenin sertleri ile qisaldilmis is vaxti mueyyen edile biler Bununla elaqedar Emek Mecellesinin 91 ci maddesinin 2 ci hissesinde bildirilir ki qisaldilmis is vaxtinin muddeti hefte erzinde 16 yasadek isciler ucun 24 saatdan 16 yasdan 18 yasadek isciler ve I ve II qrup elil olan isciler ucun hemcinin hamile ve yas yarimadek usagi olan qadinlar ucun 36 saatdan artiq olmamalidir Bu kateqoriyali isciler ucun is vaxtinin qisaldilmasinda tetbiq edilen guzestler en minimum guzestler hesab edilir Diger muvafiq normativ huquqi aktlarla habele kollektiv muqavilelerle ve ya emek muqavileleri ile is vaxti iscinin xeyrine daha da yungullesdirilerek qisaldilmis is vaxti tetbiq edile biler Emek mecellesinin 92 ci maddesine esasen emek seraiti zererli olan islerde calisan isciler ucun de is vaxtinin qisaldilmis muddeti nezerde tutulur Emek seraiti fiziki kimyevi bioloji ve habele insanin saglamligi ucun zererli olan diger agir istehsalat amilleri movcud olan emek seraitli istehsalatlarda pese ve vezifelerde calisan iscilere heftede 36 saatdan cox olmayan qisaldilmis is vaxti mueyyen edilmelidir Hemin istehsalatlarin pese ve vezifelerin siyahisi Azerbaycan Respublikasinin Nazirler Kabineti terefinden tesdiq edilir Emek seraiti zererli olan islerin siyahisi ve bu isleri yerine yetiren isciler ucun is vaxtinin qisaldilmis muddeti kollektiv muqavilelerle hemin muqavileler baglanmadigi hallarda ise isegoturenle hemkarlar ittifaqlari teskilati arasindaki meslehetlesmelerden sonra yuxarida gosterilen siyahi nezere alinmaqla mueyyen edilir Yuksek hessasliq heyecan zehni fiziki ve eseb gerginliyi habele insanin sehhetine menfi tesir gosteren diger amiller olan emek seraitli is yerlerinde hekimlere muellimlere elektrotexniki qurgularda cihazlarda ve qanunvericilikde nezerde tutulan diger is yerlerinde isleyenlere hefte erzinde 36 saatdan cox olmamaq sertiile qisaldilmis is vaxti mueyyen edilir Hemin is yerleri uzre peselerin vezifelerin siyahisi is vaxtinin konkret muddeti gosterilmekle Azerbaycan Respublikasinin Nazirler Kabineti terefinden tesdiq edilir Is vaxtinin qisaldilmis muddetlerinin huquqi esaslarinin movcud olmasi ile yanasi qanunvericilik eyni zamanda mueyyen kateqoriya isciler ucun natamam is vaxtinin da mueyyen etmisdir Emek Mecellesi madde 94 Emek muqavilesi baglanarken habele emek munasibetleri prosesinde isci ile isegoturenin qarsiliqli raziligi ile natamam is vaxti natamam is gunu yaxud natamam is heftesi mueyyen edile biler Natamam is vaxtinin muddeti ve onun quvvede oldugu zamanin ayin ilin davamiyyeti tereflerin raziligi ile mueyyen edilir Iscinin sehheti ve fizioloji veziyyeti hamilelik elillik habele xroniki xesteliyi olan usaginin ve diger aile uzvunun sehheti muvafiq tibbi reye gore emek funksiyasinin natamam is vaxtinda yerine yetirilmesini teleb ederse habele 14 yasina catmamis yaxud 16 yasinadek elil usagi olan qadinlara erizeleri ile isegoturen natamam is vaxti is gunu yaxud is heftesi mueyyen etmelidir Natamam is vaxti emeyin odenilmesi ya emek funksiyasinin icrasina serf olunan vaxta mutenasib ya da tereflerin qarsiliqli raziligi ile mueyyen edilir Emek funksiyasini natamam is vaxtinda yerine yetiren iscilerin Emek Mecellesi ve ya emek muqavilesi ile mueyyen edilmis emek huquqlarinin her hansi sekilde mehdudlasdirilmasi yolverilmezdir Is vaxti rejiminin mueyyen qaydalarina uygun olaraq istehsal zerureti nezere alinmaqla novbeli is rejimi tetbiq edile biler Isin gunduz ve ya gece novbesinden asili olmayaraq gundelik isin novbenin muddeti 12 saatdan artiq ola bilmez Eger iscinin gundelik is vaxtinin en azi yarisi gece vaxtina duserse onda hemin is vaxtinin gece vaxtina dusen hissesi bir saat qisaldilir Saat 22 den seher saat 6 dek olan muddet gece vaxti sayilir Hamile ve uc yasinadek usagi olan qadinlara ve yasi 18 den az olan iscilere gece novbesinde islemek qadagandir Elil isciler gece vaxti gorulen islere yalniz onlarin yazili raziligi ile ve Azerbaycan Respublikasinin Emek ve Ehalinin Sosial Mudafiesi Nazirliyi Tibbi Sosial Ekspert Komissiyalari vasitesile reyi nezere alinmaqla celb edile bilerler Iscinin is vaxtindan artiq islere celb edilmesine tebii felaketin istehsalat qezasinin ve diger fovqelade hadiselerin qarsisinin alinmasi onlarin neticelerinin aradan qaldirilmasi habele tezkorlanan mallarin itkisinin qarsisini almaq meqsedile Emek Mecellesi ile mueyyen edilmis qaydalara emel olunmaqla yol verilir Emek seraiti agir ve zererli olan sahelerde butun is gunu novbesi erzinde is vaxtindan artiq islerin muddeti 2 saatdan cox ola bilmez Her bir isci dalbadal gelen iki is gunu erzinde dord saatdan emek seraiti agir ve zererli olan is yerlerinde ise iki saatdan cox is vaxtindan artiq islere celb edile bilmez Is vaxtindan artiq islere yalniz asagidaki mustesna hallarda yol verilir dovletin mudafiesinin temin olunmasi ucun habele tebii felaketin istehsal qezasinin qarsisini almaq ve ya onlarin neticelerini aradan qaldirmaq ucun yerine yetirilmesi zeruri olan en vacib isleringorulmesine su qaz ve elektrik techizati isitme kanalizasiya rabite ve diger kommunal muessiselerinde islerin xidmetlerin pozulmasina sebeb olan gozlenilmez hadiselerin neticelerini aradan qaldirmaqdan otru zeruri islerin gorulmesini temin etmekucun baslanmis ve istehsalin texniki seraitine gore is gununun sonunadek tamamlana bilmeyen islerin dayandirilmasi avadanliqlarin emteelerin qarsisialinmaz korlanmasi siradan cixmasi tehlukesi zamani islerin tamamlanmasi zeruriyyeti olduqda iscilerin ekseriyyetinin isinin dayandirilmasina sebeb olan siradan cixmis mexanizmlerin qurgularin temiri berpasi ile elaqedar islerin gorulmesi zerureti olduqda evez eden iscinin isde olmamasi ile elaqedar ise fasile verilmesine yol vermek mumkun olmadiqda Isegoturen isde olmayan iscinin basqa isci ile evez olunmasini habele bu maddede nezerde tutulan mustesna hallarda is vaxtindan artiq islere iscilerin celb edilmesini doguran sebeblerin vaxtinda aradan qaldirilmasi ucun butun zeruri tedbirleri gormeye borcludur Hemcinin baxEmeyin intensivliyi ve ekstensivliyiIstinadlar Huquq ile elaqedar olan bu meqale qaralamadir Meqale mezmununu zenginlesdirerek Vikipediyaya komek edin