Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trim və ya tənzimləmə flanşı (fletneri) — Hündürlük sükanı, qanadcıq və ya istiqamət rulu kimi daha böyük idarəetmə səthlərinə quraşdırılmış və pilot tərəfindən idarə olunan ikinci dərəcəli nəzarət səthləridir. Trim səthlər pilot tərəfindən bağlandığı səthlə bucaq ilə düzəldilir və təyyarənin istənilən vəziyyətdə çox güc sərf olunmadan uçmasına kömək edir. Azərbaycan aviasiyasında, trim, servo və balans tab kimi bütün ikinci idarəetmə səthlərinə fletner deyilir.
Demək olar ki, bütün təyyarələrdə hündürlük sükanı trimi, çox mühərrikli təyyarələrdə istiqamət sükanı trimi, qabaqcıl təyyarələrdə də bundan əlavə qanadcıq trimi vardır.
Hündürlük sükanı əvəzinə hamısı hərəkət edən monolitik üfüqi sabitləyici (stabilizator) olan təyyarələrdə hündürlük trim idarəsi bütün stabilizatoru hərəkət etdirir.
İş prinsipi
Trimin iş prinsipi əlavə olunduğu əsas nəzarət səthinə çox bənzəyir. Trim tənzimlənməsi pilot tərəfindən dairə və ya düymə şəklindəki nəzarətedici dəqiq şəkildə istifadə edilərək həyata keçirdilir. Tənzimləyicilərin məqsədi uçuş zamanı uçuş idarəetmə orqanlarındakı yükü götürərək pilot tərəfindən təyyarənin idarə edilməsini asanlaşdırmaq və uçuş təhlükəsizliyini artırmaqdır.
Trim hər hansı bir nəzarət səthinin ox (qarmaq) xəttindəki fırlanma anını sıfıra endirmək üçün istifadə olunur. Bu, pilotun istənilən uçuşa nəzarət sisteminə davamlı güc tətbiq etmək ehtiyacını aradan qaldırır. Pilot yaxşı fletner tənzimləmələri həyata keçirilmiş olan bir təyyarədəki idarəetmə sistemlərinə toxunmasa belə, təyyarə əlaqədar oxdakı mövcud vəziyyətini (attitude) böyük dərəcədə qoruyacaqdır.
Trim metodu
Trim tənzimləməsinə başlamazdan əvvəl pilot təyyarəni istədiyi vəziyyətdə sabit saxlayır. Bu vəziyyətdə əlaqədar komanda pilotun əlinə və ya ayağına müəyyən bir yük qoyacaqdır. Pilot trim idarəsini geriyə və irəli, sola və ya sağa hərəkət etdirərək yükü sıfıra endirir. Təyyarənin vəziyyəti hər hansı bir səbəbdən (sürət dəyişməsi, dırmaşma və ya enmə və s.) dəyişdikdə, pilot yenidən vəziyyətə görə trim tənzimləməsi həyata keçirir. Trim, uçuş boyunca tez-tez istifadə olunan bir nəzarət sistemidir.
Digər ikinci dərəcəli nəzarət səthləri
Balans nişanı (Balance tab)
Balans nişanı (balans fletneri), bəzi təyyarələrdə rulun üzərinə əlavə edilmiş ikinci dərəcəli nəzarət səthidir. Hündürlük sükanı ilə mexaniki şəkildə bağlıdır və onun əksi istiqamətində hərəkət edir. Məsələn, pilot qolu geri çəkəndə (özünə) hündürlük sükanı yuxarı qalxır və tarazlıq flanşı aşağı düşür. Beləliklə, pilotdan tətbiq etməsi tələb olunan qüvvəni azaldır. Tarazlıq avtomatik olaraq (pilotun birbaşa nəzarəti olmadan) işləyir. Uçuş öncəsi xarici kontrollerində pilot hündürlük sükanını əl ilə hərəkət etdirərək balans fletnerinin işləyib-işləmədiyini yoxlaya bilər.
Balans əleyhinə nişan (Anti-balance tab)
Balans əleyhinə nişan, hündürlük sükanının yerinə monolitik üfüqi sabitləyicisi (stabilizator) olan təyyarələrdə pilotun "əmr (komanda) hissini" artırmaq üçün istifadə olunan və balans nişanının əksi istiqamətində hərəkət edən fletner səthidir. Balans əleyhinə nişan stabilizatorun arxa tərəfi ilə "eyni istiqamətdə" hərəkət edir. Pilotun bu ikilik üzərində qələbəsi üçün daha çox güc sərf etməsi lazımdır. Bu sistem — xüsusilə yüksək sürətlərdə — pilotun stabilizatora lazım olandan çox nəzarət (komanda) tətbiq etməsinə mane olur.
Sabit balans nişanı (Fixed balance tab)
Köhnə təyyarələrdə mövcud olan "yerdə" nizamlanan ikinci dərəcəli nəzarət səthidir. Təyyarə hər hansı bir oxda arzuolunmaz bir meyl göstərirsə, əlaqədar nəzarət səthindəki əyiləbilən metal səth (fixed balance tab) hərəkət etdirilərək bu nəzarət səhvi aradan qaldırılmağa çalışılır. Sonra bu düzəlişin uçuş testləri ilə təsirli olub olmadığı yoxlanılır.
Servo nişanı (Servo tab)
Servo flanş tarazlıq flanşına bənzəyir, lakin pilotun birbaşa nəzarətini tələb edir. Qol və ya pedallar əsas idarəetmə səthinin əvəzinə birbaşa servo fletterə bağlanmışdır və pilot hər hansı bir əmr (komanda) verdikdə, servo hava axını daxilində hərəkət edərək bağlı olduğu əsas idarəetmə səthinin əks istiqamətə (pilotun istədiyi istiqamət) hərəkət etməsini təmin edir.
Anti-servo nişanı (Anti-servo tab)
Anti-servo nişanı balans əleyhinə nişana bənzəyir və servo nişanın əksi istiqamətində hərəkət edir. Məqsəd pilotun tətbiq etdiyi qüvvəyə qarşı çıxaraq "əmr (komanda) hissini" artırmaqdır.
Kütləvi tarazlıq (Mass balance)
Kütləvi tarazlıq və kütlə balansı yüksək sürətlərdə nəzarət səthlərindəki sarsıntını azaltmaq üçün istifadə olunan bir ağırlıqdır. İdarəetmə səthinin ağırlıq mərkəzini (CG) təyyarəyə bağlandığı oxa yaxınlaşdırır.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Trim ve ya tenzimleme flansi fletneri Hundurluk sukani qanadciq ve ya istiqamet rulu kimi daha boyuk idareetme sethlerine qurasdirilmis ve pilot terefinden idare olunan ikinci dereceli nezaret sethleridir Trim sethler pilot terefinden baglandigi sethle bucaq ile duzeldilir ve teyyarenin istenilen veziyyetde cox guc serf olunmadan ucmasina komek edir Azerbaycan aviasiyasinda trim servo ve balans tab kimi butun ikinci idareetme sethlerine fletner deyilir Teyyare uzerinde tipik trim sethleri Hundurluk trimi Istiqamet trimi Qanadciq trimiCessna 172 hundurluk trim nezareti sol altda qismen gorunen boyuk halqa Trim halqasi qalxma T O veziyyetine getirildikde pilotun teyyareni rotasiyada ve pozitiv dirmanmada komek etmesine komek edir Demek olar ki butun teyyarelerde hundurluk sukani trimi cox muherrikli teyyarelerde istiqamet sukani trimi qabaqcil teyyarelerde de bundan elave qanadciq trimi vardir Hundurluk sukani evezine hamisi hereket eden monolitik ufuqi sabitleyici stabilizator olan teyyarelerde hundurluk trim idaresi butun stabilizatoru hereket etdirir Is prinsipiTrimin is prinsipi elave olundugu esas nezaret sethine cox benzeyir Trim tenzimlenmesi pilot terefinden daire ve ya duyme seklindeki nezaretedici deqiq sekilde istifade edilerek heyata kecirdilir Tenzimleyicilerin meqsedi ucus zamani ucus idareetme orqanlarindaki yuku goturerek pilot terefinden teyyarenin idare edilmesini asanlasdirmaq ve ucus tehlukesizliyini artirmaqdir Trim her hansi bir nezaret sethinin ox qarmaq xettindeki firlanma anini sifira endirmek ucun istifade olunur Bu pilotun istenilen ucusa nezaret sistemine davamli guc tetbiq etmek ehtiyacini aradan qaldirir Pilot yaxsi fletner tenzimlemeleri heyata kecirilmis olan bir teyyaredeki idareetme sistemlerine toxunmasa bele teyyare elaqedar oxdaki movcud veziyyetini attitude boyuk derecede qoruyacaqdir Trim metodu Trim tenzimlemesine baslamazdan evvel pilot teyyareni istediyi veziyyetde sabit saxlayir Bu veziyyetde elaqedar komanda pilotun eline ve ya ayagina mueyyen bir yuk qoyacaqdir Pilot trim idaresini geriye ve ireli sola ve ya saga hereket etdirerek yuku sifira endirir Teyyarenin veziyyeti her hansi bir sebebden suret deyismesi dirmasma ve ya enme ve s deyisdikde pilot yeniden veziyyete gore trim tenzimlemesi heyata kecirir Trim ucus boyunca tez tez istifade olunan bir nezaret sistemidir Diger ikinci dereceli nezaret sethleriBalans nisani Balance tab Balans nisani balans fletneri bezi teyyarelerde rulun uzerine elave edilmis ikinci dereceli nezaret sethidir Hundurluk sukani ile mexaniki sekilde baglidir ve onun eksi istiqametinde hereket edir Meselen pilot qolu geri cekende ozune hundurluk sukani yuxari qalxir ve tarazliq flansi asagi dusur Belelikle pilotdan tetbiq etmesi teleb olunan quvveni azaldir Tarazliq avtomatik olaraq pilotun birbasa nezareti olmadan isleyir Ucus oncesi xarici kontrollerinde pilot hundurluk sukanini el ile hereket etdirerek balans fletnerinin isleyib islemediyini yoxlaya biler Balans eleyhine nisan Anti balance tab Balans eleyhine nisan hundurluk sukaninin yerine monolitik ufuqi sabitleyicisi stabilizator olan teyyarelerde pilotun emr komanda hissini artirmaq ucun istifade olunan ve balans nisaninin eksi istiqametinde hereket eden fletner sethidir Balans eleyhine nisan stabilizatorun arxa terefi ile eyni istiqametde hereket edir Pilotun bu ikilik uzerinde qelebesi ucun daha cox guc serf etmesi lazimdir Bu sistem xususile yuksek suretlerde pilotun stabilizatora lazim olandan cox nezaret komanda tetbiq etmesine mane olur Sabit balans nisani Fixed balance tab Kohne teyyarelerde movcud olan yerde nizamlanan ikinci dereceli nezaret sethidir Teyyare her hansi bir oxda arzuolunmaz bir meyl gosterirse elaqedar nezaret sethindeki eyilebilen metal seth fixed balance tab hereket etdirilerek bu nezaret sehvi aradan qaldirilmaga calisilir Sonra bu duzelisin ucus testleri ile tesirli olub olmadigi yoxlanilir Servo nisani Servo tab Servo fletneri hundurluk tenzimleyicisinin eks istiqametde hereket ederek pilotun hundurluk tenzimleyicisi arzu etdiyi istiqametde hereket etdirmesini temin edir Servo flans tarazliq flansina benzeyir lakin pilotun birbasa nezaretini teleb edir Qol ve ya pedallar esas idareetme sethinin evezine birbasa servo flettere baglanmisdir ve pilot her hansi bir emr komanda verdikde servo hava axini daxilinde hereket ederek bagli oldugu esas idareetme sethinin eks istiqamete pilotun istediyi istiqamet hereket etmesini temin edir Anti servo nisani Anti servo tab Anti servo nisani balans eleyhine nisana benzeyir ve servo nisanin eksi istiqametinde hereket edir Meqsed pilotun tetbiq etdiyi quvveye qarsi cixaraq emr komanda hissini artirmaqdir Kutlevi tarazliq Mass balance Kutlevi tarazliq ve kutle balansi yuksek suretlerde nezaret sethlerindeki sarsintini azaltmaq ucun istifade olunan bir agirliqdir Idareetme sethinin agirliq merkezini CG teyyareye baglandigi oxa yaxinlasdirir