Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mahmud bəy Bala bəy oğlu Səfikürdski, daha sonralar Mahmut İskender Safyurtlu (15 sentyabr 1898, Səfikürd, Yelizavetpol qəzası – 14 iyul 1972, İstanbul) — azərbaycanlı siyasətçi, tacir, hüquqşünas.
| Mahmud Səfikürdski | |
|---|---|
| Mahmud bəy Bala bəy oğlu Səfikürdski | |
 Mahmud Səfikürdski, 1945 | |
 | |
| 19 noyabr 1919 – 6 mart 1920 | |
| Əvvəlki | Mir Fəttah Musəvi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 15 sentyabr 1898 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 iyul 1972 (73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | Hümmət |
| Atası | Bala bəy Səfikürdski |
| Anası | İsmət xanım Cəmillinskaya |
| Həyat yoldaşı | Gülnar Safyurtlu |
| Uşaqları | Əli Safyurdlu, Mələk xanım, Bilqeys xanım və Leyla xanım |
Həyatı
Azərbaycanda
Səfikürdskilər nəslinin nümayəndəsi Mahmud bəy 15 sentyabr 1898-ci ildə Səfikürd kəndində dünyaya gəlmişdi. Atası Bala bəy (1857–1918) Yelizavetpol quberniya idarəsinin tərcüməçisi idi. Anası Əsmət xanım (1869–?) Məhəmməd ağa Cəmillinskinin (1822–1885) qızı idi. Özündən böyük Bəhram və Həmid adlı iki qardaşı, Cahangir adlı kiçik qardaşı, Səriyə (Sara) və Ziba adlı bacıları vardı.Aslan bəy Səfikürdskinin əmisioğlu idi.
1909-cu ildə Gəncə gimnaziyasına daxil olmuşdu. Gimnaziyanı bitirmədən, 1917-ci ilin mayında orduya çağrılmışdı. Rus qoşunlarının tərkibində may-iyun döyüşlərdə iştirak etmiş, iyul ayında Gəncəyə qayıtmışdı. Gəncənin müsəlman-türk əhalisinin rusların himayəsi ilə ermənilər tərəfindən kütləvi şəkildə qırılmasının qarşısının alınması üçün Hüseynqulu xan Xoyskinin yaratdığı "Yaşıl qvardiya" adlı özünümüdafiə dəstəsinin tərkibində çıxış etmişdi. "Yaşıl qvardiya" əsasən gənclərdən, tələbələrdən ibarət idi. Mahmud bəy Səfikürdski qvardiyanının sədr müavini təyin edilmişdi. O, burada 1918-ci ilin fevralınadək fəaliyyət göstərmişdir.
Gimnaziyanı 1919-cu ildə başa vurduqdan sonra 1,5 ay Gəncə Dairə məhkəməsində müstəntiqliyə namizəd kimi hüquq elminin incəliklərini öyrənməyə çalışmışdı. Elə həmin il o, Bakıda Bakı Dövlət Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olmuşdu. Ailə vəziyyəti və maliyyə çətinlikləri ilə əlaqədar olaraq işləmək fikrinə düşmüş və "Əksinqilabla Mübarizə Təşkilatı"nın rəisi Nağı bəy Şeyxzamanlıya iş üçün müraciət etmişdir. Arxiv materiallarından məlum olur ki, o 19 noyabr 1919-cu ildə rəis müavini kimi işləməyə başlamışdır. Böyük ehtimal o, bu vəzifədə hümmətçiləri təmsil edirdi. Çünki razılığa əsasən, ƏMT rəhbərliyi iki partiyadan təmsil olunmalı idi. ƏMT-nın rəis müavini vəzifəsi də hümmətçilərin payına düşürdü.
Sovet işğalından sonra bir qrup hümmətçi kadr çatışmazlığından Azərbaycan Fövqəladə Komissiyasında işə qəbul edildi. Onlardan biri də Mahmud bəy idi, 9 noyabr 1920-ci ildə Gəncə qəzasında işləməyə göndərilsə də, bu elə çox uzun çəkmədi. Həmin gün onun haqqında keçmiş fəaliyyətini əks etdirən raport hökumətə təqdim edildi. 13 gün sonra isə onun həbs edilməsi barədə 1096 saylı order imzalandı. 23 noyabrda onu Quba şəhərində həbs edib Bakıya göndərdilər. Onu kommunistlərə qarşı çıxış etməkdə günahlandırırdılar, lakin bəziləri onun lehinə ifadə verdilər. Ziddiyyətli ifadələrin nəticəsində Mahmud bəy Səfikürdski haqqında 14 yanvar 1921-ci ildə çıxarılan xəbərə o işindən azad edildi, lakin həbs də edilmədi.
Mühacirətdə
1921-ci ildən sonra Mahmud bəy qardaşları Həmid (1892–1960) və Cahangir bəy (1907–1954) ilə Türkiyəyə mühacirətə gedib, soyadını Safyurtlu olaraq dəyişərək ticarətə atılıb. Britaniya arxivlərində verilən məlumata görə pambıq, jüt, mal-qara və hind malları ticarəti ilə məşğul idi. Türkiyədən Yuqoslaviyaya köçən Mahmud bəy burada rusiyalı Tamara Vitaliyevna ilə evlənmişdi. Bu evlilikdən Mələk adlı qızı doğulmuşdu. Həmin dövrdə Macarıstanla əlaqələr quran Safyurdlu qardaşları "Türk-Macar Ticaret" şirkətini qurmuşdular. 10000 lirə kapital ilə qurulan şirkətin 45%-i Cahangir Safyurdlunun idi. Lakin Britaniya kəşfiyyatı MI-6in sənədlərinə əsasən Mahmud bəy də şirkətdə önəmli söz sahibi idi və doktor Csiky Ferenc ilə güclü əlaqələr saxlayırdı.
1941-ci ildə Hindistandan 1000 ton jüt satın alaraq Belqradın Mladenovats kəndinə idxal etmək istəyən Safyurtlu qardaşlarının karqosu Böyük Britaniya hökuməti tərəfindən saxlanılmış, Nasist Almaniyasının işğalı təhlükəsi altında olan Yuqoslaviyadansa yükün İstanbula yönəldilməsi tapşırılmışdı. Safyurtlu qardaşları isə yükü İsveçrəyə 2,8 milyon frank məbləğinə satmış, Yuqoslaviya fabriki bunu öyrənəndən sonra onları məhkəməyə versə də, pulun ancaq 800000 frankını ala bilmişdi. Həmin vaxt Mahmud bəy artıq Berlinə getmişdi. Britaniya mənbələrinə görə burada almanlarla müəyyən kontaktlarda olmuş, "Azərbaycanın azadlığı" barədə müzakirə aparmışdı. Mahmud bəy sonralar Vyanada 2 noyabr 1942-ci ildə Gestapo tərəfindən həbs edilmişdi. Gestapo qeydlərində Mahmud bəyin daha əvvəl İnsbrukda "xəyanət" maddəsi ilə həbs edildiyi, daha sonra oradan qaçdığı məlum olur. Britaniya arxivlərində qeyd edilən məlumatlara görə o və qardaşı Cahangirin viza müraciətlərinə müsbət cavab verilmədiyi, səbəb olaraq isə keçmişdə ƏMT və Nasist Almaniyası ilə bağlı şübhəli əlaqələri göstərilirdi. Ona hətta Sovet dövründə qısa müddət NKVD ilə işlədiyi üçün şübhəli yanaşılırdı.
Mahmud bəy 1947-ci ildə Nyu Yorka köçdü və burada "Atlantic Commerce Corp." şirkətinin əsasını qoydu, həmçinin Əli, Leyla və Belkıs adlı övladları oldu. Mahmud bəy 1949-cu ildə ABŞ-dən Yunanıstana qatır ixracı ilə məşğul olmağa başladı. Mahmud bəy 1951-ci ilin iyulunda türk gəmisi Mardin və onun sahibi Haşim Mardinə qarşı 50.000 dollarlıq borc üçün Ali Məhkəməyə müraciət etmişdi.
1954-cü ildə isə qardaşı Cahangirin təyyarə qəzasındakı ölümündən sonraİstanbula geri köçdü. 14 iyul 1972-ci ildə vəfat edib.
Ailəsi
Yuqoslaviyada yaşadığı dövrdə Tamara Vitaliyevna ilə evlənmişdi. Bu evlilikdən doğulan qızı Mələk xanım Cenevrə Universitetində tərcüməçilik fakültəsini bitirmiş, 1965-ci ildən Beynəlxalq Əmək Təşkilatında tərcüməçi kimi işləməyə başlamışdı. Mahmud bəy sonralar İstanbulda Gülnar Əsədullah (1924–2007) ilə evlənib. Gülnar Əsədullahın anası Leyla Əsədullah (1896–1948, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin qızı), atası isə Əli Əsədullah (Şəmsi Əsədullayevin oğlu) idi. Bu evlilikdən Leyla Aru (d. 1950), Əli Nadir Safyurtlu (d. 1952), Belkız Hazera (d. 1954) adlı övladları olub.
İstinadlar
- Hacıyev, Qasım; Çingizoğlu, Ənvər. Qarabağlı hərbiçilər: çar və AXC ordusunun zabitləri (PDF) (az.). Bakı: Təknur. 2011. 266. ISBN . 2021-10-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-02-10.
- Mustafayev, A.F. "Джамиллинские и их потомки". Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyət Xəbərləri (rus). Bakı: Nurlar. 2018: 5–58. ISBN . 2023-06-29 tarixində .
- Qasımov, Cəlal. Mahmud Səfikürdskiyə qarşı ittihamlar // Cümhuriyyətin təhlükəsizlik orqanları (1918–1920) (az.). Bakı: Vanur Poliqraf. 2018. 107–112. ISBN .
- Nəzirli, Şəmistan; Arxivlərin sirri açılır, Bakı: Elm, 1999, səh. 157
- Yolaçan, Serkan. "Azeri networks through thick and thin: West Asian politics from a diasporic eye". Journal of Eurasian Studies (ingilis). 10 (1): 36–47. doi:10.1177/1879366518814936.
- "Qalxandan 12 dəqiqə sonra partlayan təyyarə - Kəşfiyyatçılıqdan ticarətə bir ailənin taleyi". Teleqraf.com (az.). 2022-01-17. 2022-01-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-02-09.
- Namal, Yücel. Türk kaynakları ışığında Türk-Macar ilişkileri (1923–1950)[ölü keçid], Ankara, 2013, səh. 306
- Türkiyə Respublikasının Rəsmi Qəzeti (PDF). 9 iyun 1940. 14250–14251 https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/4556.pdf (#bare_url_missing_title).
- Catalogue description Mahmut SAFYURTLU: Azerbaijani Turkish. SAFYURTLU made various attempts to obtain visas... 1946 Mar 12 – 1964 Oct 08.
- "Holocaust Survivors and Victims Database -- Mahmud Safyurtlu". www.ushmm.org. İstifadə tarixi: 2024-02-10.
- "FOREIGN TRADE: Mahmout's Mules". Time (ingilis). 1949-08-01. ISSN 0040-781X. İstifadə tarixi: 2024-02-10.
- Bu, bizi qürurlandırdı – Tağıyevin Amerikadakı varisi: "İlham Əliyevə minnətdarıq" 2021-05-13 at the Wayback Machine — Hafiztimes.com
- "Cenevrə Universiteti tərəfindən 1957–1958 universitet ilində verilmiş dərəcələr, diplomlar və sertifikatlar: 1957-ci il 16 iyuldan 1958-ci il 15 iyula qədər" (PDF). 2022-10-04 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2024-02-10.
- "Judgment No. 355 (Extracts)". www.ilo.org. 2022-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-02-10.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mahmud bey Bala bey oglu Sefikurdski daha sonralar Mahmut Iskender Safyurtlu 15 sentyabr 1898 Sefikurd Yelizavetpol qezasi 14 iyul 1972 Istanbul azerbaycanli siyasetci tacir huquqsunas Mahmud SefikurdskiMahmud bey Bala bey oglu SefikurdskiMahmud Sefikurdski 1945 Eksinqilabla Mubarize Teskilati reisi muavini19 noyabr 1919 6 mart 1920EvvelkiMir Fettah MuseviSexsi melumatlarDogum tarixi 15 sentyabr 1898 1898 09 15 Dogum yeri Sefikurd Yelizavetpol qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 14 iyul 1972 1972 07 14 73 yasinda Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyePartiya HummetAtasi Bala bey SefikurdskiAnasi Ismet xanim CemillinskayaHeyat yoldasi Gulnar SafyurtluUsaqlari Eli Safyurdlu Melek xanim Bilqeys xanim ve Leyla xanimHeyatiAzerbaycanda Sefikurdskiler neslinin numayendesi Mahmud bey 15 sentyabr 1898 ci ilde Sefikurd kendinde dunyaya gelmisdi Atasi Bala bey 1857 1918 Yelizavetpol quberniya idaresinin tercumecisi idi Anasi Esmet xanim 1869 Mehemmed aga Cemillinskinin 1822 1885 qizi idi Ozunden boyuk Behram ve Hemid adli iki qardasi Cahangir adli kicik qardasi Seriye Sara ve Ziba adli bacilari vardi Aslan bey Sefikurdskinin emisioglu idi 1909 cu ilde Gence gimnaziyasina daxil olmusdu Gimnaziyani bitirmeden 1917 ci ilin mayinda orduya cagrilmisdi Rus qosunlarinin terkibinde may iyun doyuslerde istirak etmis iyul ayinda Genceye qayitmisdi Gencenin muselman turk ehalisinin ruslarin himayesi ile ermeniler terefinden kutlevi sekilde qirilmasinin qarsisinin alinmasi ucun Huseynqulu xan Xoyskinin yaratdigi Yasil qvardiya adli ozunumudafie destesinin terkibinde cixis etmisdi Yasil qvardiya esasen genclerden telebelerden ibaret idi Mahmud bey Sefikurdski qvardiyaninin sedr muavini teyin edilmisdi O burada 1918 ci ilin fevralinadek fealiyyet gostermisdir Gimnaziyani 1919 cu ilde basa vurduqdan sonra 1 5 ay Gence Daire mehkemesinde mustentiqliye namized kimi huquq elminin inceliklerini oyrenmeye calismisdi Ele hemin il o Bakida Baki Dovlet Universitetinin tibb fakultesine daxil olmusdu Aile veziyyeti ve maliyye cetinlikleri ile elaqedar olaraq islemek fikrine dusmus ve Eksinqilabla Mubarize Teskilati nin reisi Nagi bey Seyxzamanliya is ucun muraciet etmisdir Arxiv materiallarindan melum olur ki o 19 noyabr 1919 cu ilde reis muavini kimi islemeye baslamisdir Boyuk ehtimal o bu vezifede hummetcileri temsil edirdi Cunki raziliga esasen EMT rehberliyi iki partiyadan temsil olunmali idi EMT nin reis muavini vezifesi de hummetcilerin payina dusurdu Sovet isgalindan sonra bir qrup hummetci kadr catismazligindan Azerbaycan Fovqelade Komissiyasinda ise qebul edildi Onlardan biri de Mahmud bey idi 9 noyabr 1920 ci ilde Gence qezasinda islemeye gonderilse de bu ele cox uzun cekmedi Hemin gun onun haqqinda kecmis fealiyyetini eks etdiren raport hokumete teqdim edildi 13 gun sonra ise onun hebs edilmesi barede 1096 sayli order imzalandi 23 noyabrda onu Quba seherinde hebs edib Bakiya gonderdiler Onu kommunistlere qarsi cixis etmekde gunahlandirirdilar lakin bezileri onun lehine ifade verdiler Ziddiyyetli ifadelerin neticesinde Mahmud bey Sefikurdski haqqinda 14 yanvar 1921 ci ilde cixarilan xebere o isinden azad edildi lakin hebs de edilmedi Muhaciretde 1921 ci ilden sonra Mahmud bey qardaslari Hemid 1892 1960 ve Cahangir bey 1907 1954 ile Turkiyeye muhacirete gedib soyadini Safyurtlu olaraq deyiserek ticarete atilib Britaniya arxivlerinde verilen melumata gore pambiq jut mal qara ve hind mallari ticareti ile mesgul idi Turkiyeden Yuqoslaviyaya kocen Mahmud bey burada rusiyali Tamara Vitaliyevna ile evlenmisdi Bu evlilikden Melek adli qizi dogulmusdu Hemin dovrde Macaristanla elaqeler quran Safyurdlu qardaslari Turk Macar Ticaret sirketini qurmusdular 10000 lire kapital ile qurulan sirketin 45 i Cahangir Safyurdlunun idi Lakin Britaniya kesfiyyati MI 6in senedlerine esasen Mahmud bey de sirketde onemli soz sahibi idi ve doktor Csiky Ferenc ile guclu elaqeler saxlayirdi 1941 ci ilde Hindistandan 1000 ton jut satin alaraq Belqradin Mladenovats kendine idxal etmek isteyen Safyurtlu qardaslarinin karqosu Boyuk Britaniya hokumeti terefinden saxlanilmis Nasist Almaniyasinin isgali tehlukesi altinda olan Yuqoslaviyadansa yukun Istanbula yoneldilmesi tapsirilmisdi Safyurtlu qardaslari ise yuku Isvecreye 2 8 milyon frank meblegine satmis Yuqoslaviya fabriki bunu oyrenenden sonra onlari mehkemeye verse de pulun ancaq 800000 frankini ala bilmisdi Hemin vaxt Mahmud bey artiq Berline getmisdi Britaniya menbelerine gore burada almanlarla mueyyen kontaktlarda olmus Azerbaycanin azadligi barede muzakire aparmisdi Mahmud bey sonralar Vyanada 2 noyabr 1942 ci ilde Gestapo terefinden hebs edilmisdi Gestapo qeydlerinde Mahmud beyin daha evvel Insbrukda xeyanet maddesi ile hebs edildiyi daha sonra oradan qacdigi melum olur Britaniya arxivlerinde qeyd edilen melumatlara gore o ve qardasi Cahangirin viza muracietlerine musbet cavab verilmediyi sebeb olaraq ise kecmisde EMT ve Nasist Almaniyasi ile bagli subheli elaqeleri gosterilirdi Ona hetta Sovet dovrunde qisa muddet NKVD ile islediyi ucun subheli yanasilirdi Mahmud bey 1947 ci ilde Nyu Yorka kocdu ve burada Atlantic Commerce Corp sirketinin esasini qoydu hemcinin Eli Leyla ve Belkis adli ovladlari oldu Mahmud bey 1949 cu ilde ABS den Yunanistana qatir ixraci ile mesgul olmaga basladi Mahmud bey 1951 ci ilin iyulunda turk gemisi Mardin ve onun sahibi Hasim Mardine qarsi 50 000 dollarliq borc ucun Ali Mehkemeye muraciet etmisdi 1954 cu ilde ise qardasi Cahangirin teyyare qezasindaki olumunden sonraIstanbula geri kocdu 14 iyul 1972 ci ilde vefat edib AilesiYuqoslaviyada yasadigi dovrde Tamara Vitaliyevna ile evlenmisdi Bu evlilikden dogulan qizi Melek xanim Cenevre Universitetinde tercumecilik fakultesini bitirmis 1965 ci ilden Beynelxalq Emek Teskilatinda tercumeci kimi islemeye baslamisdi Mahmud bey sonralar Istanbulda Gulnar Esedullah 1924 2007 ile evlenib Gulnar Esedullahin anasi Leyla Esedullah 1896 1948 Haci Zeynalabdin Tagiyevin qizi atasi ise Eli Esedullah Semsi Esedullayevin oglu idi Bu evlilikden Leyla Aru d 1950 Eli Nadir Safyurtlu d 1952 Belkiz Hazera d 1954 adli ovladlari olub IstinadlarHaciyev Qasim Cingizoglu Enver Qarabagli herbiciler car ve AXC ordusunun zabitleri PDF az Baki Teknur 2011 266 ISBN 978 9952 445 02 5 2021 10 19 tarixinde PDF Istifade tarixi 2024 02 10 Mustafayev A F Dzhamillinskie i ih potomki Azerbaycan Tarixi Secere Cemiyyet Xeberleri rus Baki Nurlar 2018 5 58 ISBN 978 9952 508 77 2 2023 06 29 tarixinde Qasimov Celal Mahmud Sefikurdskiye qarsi ittihamlar Cumhuriyyetin tehlukesizlik orqanlari 1918 1920 az Baki Vanur Poliqraf 2018 107 112 ISBN 978 9952 4540 9 3 Nezirli Semistan Arxivlerin sirri acilir Baki Elm 1999 seh 157 Yolacan Serkan Azeri networks through thick and thin West Asian politics from a diasporic eye Journal of Eurasian Studies ingilis 10 1 36 47 doi 10 1177 1879366518814936 Qalxandan 12 deqiqe sonra partlayan teyyare Kesfiyyatciliqdan ticarete bir ailenin taleyi Teleqraf com az 2022 01 17 2022 01 17 tarixinde Istifade tarixi 2024 02 09 Namal Yucel Turk kaynaklari isiginda Turk Macar iliskileri 1923 1950 olu kecid Ankara 2013 seh 306 Turkiye Respublikasinin Resmi Qezeti PDF 9 iyun 1940 14250 14251 https www resmigazete gov tr arsiv 4556 pdf bare url missing title Catalogue description Mahmut SAFYURTLU Azerbaijani Turkish SAFYURTLU made various attempts to obtain visas 1946 Mar 12 1964 Oct 08 Holocaust Survivors and Victims Database Mahmud Safyurtlu www ushmm org Istifade tarixi 2024 02 10 FOREIGN TRADE Mahmout s Mules Time ingilis 1949 08 01 ISSN 0040 781X Istifade tarixi 2024 02 10 Bu bizi qururlandirdi Tagiyevin Amerikadaki varisi Ilham Eliyeve minnetdariq 2021 05 13 at the Wayback Machine Hafiztimes com Cenevre Universiteti terefinden 1957 1958 universitet ilinde verilmis dereceler diplomlar ve sertifikatlar 1957 ci il 16 iyuldan 1958 ci il 15 iyula qeder PDF 2022 10 04 tarixinde PDF Istifade tarixi 2024 02 10 Judgment No 355 Extracts www ilo org 2022 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2024 02 10 Hemcinin baxSefikurdskiler