Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maymonid (30 mart 1138 və ya 30 mart 1135, Kordova, Mürabitlər dövləti – 13 dekabr 1204, Qahirə, Əyyubilər dövləti) — Böyük yəhudi filosofu və ilahiyyatçısı, elm dünyasında "Maymonid", yəhudi qaynaqlarında isə "Rambam" adı ilə tanınan Moşe ben Maymon.
| Maymonid | |
|---|---|
| ivr. משה בן מימון | |
 | |
| Doğum tarixi | 30 mart 1138 və ya 30 mart 1135 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 dekabr 1204 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | fəlsəfə, tibb, Tövrat, Alaha, İudaizm |
| Təhsili | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İspaniyanın cənubundakı Kordova şəhərində yəhudi din xadimi ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun atası dayan (yəhudi dini məhkəməsində hakim) vəzifəsini icra etmişdir. Maymonid azyaşlı ikən, ailəsi İspaniyanı bürümüş müharibələrdən yaxa qurtarmaq məqsədilə Mərakeşə qaçmaq məcburiyyətində qalmışdır. Burada Əl-Qaravun mədrəsəsində təhsil almış, daha sonra Fələstinə, oradan da Misirə köçmüşdür. Misir sultanı Səlahəddin Əyyubinin vəziri Əl-Fadilin şəxsi həkimi olmuşdur. Bu dövrdən ömrünün sonunadək Misir yəhudi icmasına rəhbərlik etmişdir.
Maymonid qədim yunan və müsəlman filosoflarının əsərləri ilə yaxından tanış olmuş, Tövrat qanunları ilə fəlsəfəni uzlaşdırmağa cəhd göstərmişdir. O, həmçinin, yəhudi dini mətnlərinin təfsiri ilə məşğul olmuş, dövrünün ən böyük yəhudi ilahiyyatçısı kimi tanınmışdır. Onun fəlsəfi görüşlərinə Aristotel, İbn Baccə, İbn Sina, İbn Rüşd, Fərabi, Qəzali və başqa filosofların böyük təsiri olmuşdur. Akvinolu Foma, Spinoza, İsaak Nyuton kimi mütəfəkkirlər isə ondan bəhrələnmişlər. Bütün kitablarını o dövrdə elm və fəlsəfə dili hesab edilən ərəb dilində qələmə almışdır.
Onun fəlsəfi fəaliyyətinin əsas prinsipləri mahiyyət etibarilə digər sxolastik düşüncələrlə eynidir, yəni başqa sözlə, Maymonid Tanrının insanlara açıqladığı həqiqətlərlə elm və fəlsəfənin ziddiyyət təşkil etmədiyini irəli sürmüşdür. O, Aristotelin düşüncələrinə əsaslansa da, siyasi fəlsəfəyə dair yazılarında Platonçu kimi görünməkdədir. Maymonid müsəlman peripatetik fəlsəfi prinsiplərin tərəfdarı olmuşdur.
Filosofun əsərlərinin məğzi Tanrı ilə bağlıdır. O, Tanrının vahidliyi, mövcudluğu, qeyri-maddiliyi haqda mülahizələr yürütmüşdür. Məsələn, Maymonidə görə, Tövratda Tanrı vahid qəbul edilmiş, lakin onun sifətlərinə dair məlumatlar da verilmişdir. Əgər vəhdət sadəlik deməkdirsə, onda sifətlərin çoxluğu buna zidd deyilmi? Mütəfəkkir bu suala cavab olaraq yazmışdır ki, Tanrının varlığına aid edilməyən sifətlər onun hərəkətinin sübutudur. Məsələn, Tanrının mərhəmətli olduğunu dedikdə, onun hərəkətlərinin rəhmətlə baş verdiyi nəzərdə tutulur. Bununla bərabər Tanrının mühüm sifətləri inkarın inkarı kimi yozulmalıdır. Uca Yaradanın mövcudluğu bildiriləndə bu Onun varlığı barəsindəki şübhələrin inkarı anlamını daşıyır.
O, müsəlman və yəhudi kəlam alimləri ilə elmi mübahisələrə girərək, onların Tanrının mövcudluğuna dair dəlillərinin qane edici olmadığını, insanın ağlından çox şəxsi təxəyyülünə hesablandığını irəli sürmüşdür. Maymonid Tanrının mövcudluğuna dair iyirmi altı sübut göstərmişdir. O, müsəlmanların bütpərəst hesab olunması fikrinin əleyhinə çıxmış, İslam monoteizmini əsərlərində dəfələrlə vurğulamışdır.
Maymonidin ən əsas fəaliyyəti iudaizmin on üç iman prinsipini hazırlaması olmuşdur. Bunlar Tanrının mövcudluğu, onun vahidliyi, maddiliyinin rəddi, varlığının əbədiliyi, sitayişə layiq yeganə obyekt olması, insanların əməllərindən xəbərdar olması, peyğəmbərlər vasitəsilə insanlara vəhylər yollaması, Həzrət Musanın (ə) peyğəmbərlərin ən üstünü olması, Tövratın Musaya Sinay dağında verilməsi, onun dəyişdirilməsinin mümkünsüzlüyü, İlahi qanunlara riayət edənlərə mükafat, pozanlara isə cəza verilməsi, Məsihin yer üzünə gələcəyinə və ölülərin diriləcəyinə dair məsələlərdir. Bu prinsiplər zaman keçdikcə, bütün yəhudilər tərəfindən iman əsasları kimi qəbul edilmişdir.
Filosof kitablarında peyğəmbərlik mövzusuna da toxunmuş, onun müxtəlif aspektlərini araşdırmışdır. Maymonid peyğəmbərliyi Tanrıdan verilən güc kimi qəbul etmiş, onun İlahi ağlın köməyi ilə əvvəlcə şüura sonra isə təxəyyülə təsir etdiyini bildirmişdir. O, peyğəmbərlərin dövlət xadimi kimi fəaliyyət göstərdiyini bəyan etmişdir. Bu məsələdə Platonun və müsəlman filosoflarının düşüncə tərzi duyulmaqdadır.
Maymonid həmçinin, şər məfhumuyla bağlı tədqiqatlar da aparmışdır. Onun fikrincə, şər insan varlığının maddi əsaslarından qaynaqlandığına görə nəfsin tələblərini cilovlayaraq, onu ağıla tabe etmək mümkündür. Əxlaqsız yaşamaq insanın ağlı ilə bərabər onun bədənini də korlayır. Şər əslində yalnız xeyrin şəkildəyişmiş formasıdır, o, özü-özlüyündə mövcud deyil.
Filosofun astrologiya barəsində də düşüncələri var. Maymonid yazmışdır ki, insan yalnız əqli dəlillərin köməyilə izah olunan məsələləri qəbul etməlidir. O, astrologiyanı öyrəndiyini bildirmiş, lakin onu elm kimi qəbul etməmişdir. İnsanın taleyinin ulduzlardan asılı olması barədə fikir Maymonid tərəfindən gülünc qarşılanmışdır.
İstinadlar
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- https://www.cairn.info/revue-pardes-2014-1-page-295.htm#re2no2.
- Le Courrier de l'Unesco, Le Courrier de l'Unesco (ing.). UNESCO, 1986. P. 10. ISSN 2179-8818; 2521-7356; 0304-3118; 1564-0574; 2220-2277; 2220-2269
- Encyclopédie Larousse en ligne (fr.).
- Le Courrier de l'Unesco, Le Courrier de l'Unesco (ing.). UNESCO, 1986. P. 13. ISSN 2179-8818; 2521-7356; 0304-3118; 1564-0574; 2220-2277; 2220-2269
- https://www.britannica.com/biography/Moses-Maimonides.
- https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Majmonides;3936385.html.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maymonid 30 mart 1138 ve ya 30 mart 1135 Kordova Murabitler dovleti 13 dekabr 1204 Qahire Eyyubiler dovleti Boyuk yehudi filosofu ve ilahiyyatcisi elm dunyasinda Maymonid yehudi qaynaqlarinda ise Rambam adi ile taninan Mose ben Maymon Maymonidivr משה בן מימון Dogum tarixi 30 mart 1138 ve ya 30 mart 1135Dogum yeri Kordova Murabitler dovletiVefat tarixi 13 dekabr 1204Vefat yeri Qahire Eyyubiler dovletiDefn yeri TiberiyaElm saheleri felsefe tibb Tovrat Alaha IudaizmTehsili El Qarauin Universiteti Vikianbarda elaqeli mediafayllarMaymonidin XVIII esr portreti terefinden Thesaurus antiquitatum sacrarum dan Maymonidin seherindeki eviMaymonidin qebri Israil Maymonidin Cetine dusmus beledci eserinden titul sehifeMaymonidin Hayfa Israil memorial lovhesiMaymonid terefinden elyazma sehife Yehudi mektublari Yehudi Ereb dilinde HeyatiIspaniyanin cenubundaki Kordova seherinde yehudi din xadimi ailesinde dunyaya gelmisdir Onun atasi dayan yehudi dini mehkemesinde hakim vezifesini icra etmisdir Maymonid azyasli iken ailesi Ispaniyani burumus muharibelerden yaxa qurtarmaq meqsedile Merakese qacmaq mecburiyyetinde qalmisdir Burada El Qaravun medresesinde tehsil almis daha sonra Felestine oradan da Misire kocmusdur Misir sultani Selaheddin Eyyubinin veziri El Fadilin sexsi hekimi olmusdur Bu dovrden omrunun sonunadek Misir yehudi icmasina rehberlik etmisdir Maymonid qedim yunan ve muselman filosoflarinin eserleri ile yaxindan tanis olmus Tovrat qanunlari ile felsefeni uzlasdirmaga cehd gostermisdir O hemcinin yehudi dini metnlerinin tefsiri ile mesgul olmus dovrunun en boyuk yehudi ilahiyyatcisi kimi taninmisdir Onun felsefi goruslerine Aristotel Ibn Bacce Ibn Sina Ibn Rusd Ferabi Qezali ve basqa filosoflarin boyuk tesiri olmusdur Akvinolu Foma Spinoza Isaak Nyuton kimi mutefekkirler ise ondan behrelenmisler Butun kitablarini o dovrde elm ve felsefe dili hesab edilen ereb dilinde qeleme almisdir Onun felsefi fealiyyetinin esas prinsipleri mahiyyet etibarile diger sxolastik dusuncelerle eynidir yeni basqa sozle Maymonid Tanrinin insanlara aciqladigi heqiqetlerle elm ve felsefenin ziddiyyet teskil etmediyini ireli surmusdur O Aristotelin dusuncelerine esaslansa da siyasi felsefeye dair yazilarinda Platoncu kimi gorunmekdedir Maymonid muselman peripatetik felsefi prinsiplerin terefdari olmusdur Filosofun eserlerinin megzi Tanri ile baglidir O Tanrinin vahidliyi movcudlugu qeyri maddiliyi haqda mulahizeler yurutmusdur Meselen Maymonide gore Tovratda Tanri vahid qebul edilmis lakin onun sifetlerine dair melumatlar da verilmisdir Eger vehdet sadelik demekdirse onda sifetlerin coxlugu buna zidd deyilmi Mutefekkir bu suala cavab olaraq yazmisdir ki Tanrinin varligina aid edilmeyen sifetler onun hereketinin subutudur Meselen Tanrinin merhemetli oldugunu dedikde onun hereketlerinin rehmetle bas verdiyi nezerde tutulur Bununla beraber Tanrinin muhum sifetleri inkarin inkari kimi yozulmalidir Uca Yaradanin movcudlugu bildirilende bu Onun varligi baresindeki subhelerin inkari anlamini dasiyir O muselman ve yehudi kelam alimleri ile elmi mubahiselere girerek onlarin Tanrinin movcudluguna dair delillerinin qane edici olmadigini insanin aglindan cox sexsi texeyyulune hesablandigini ireli surmusdur Maymonid Tanrinin movcudluguna dair iyirmi alti subut gostermisdir O muselmanlarin butperest hesab olunmasi fikrinin eleyhine cixmis Islam monoteizmini eserlerinde defelerle vurgulamisdir Maymonidin en esas fealiyyeti iudaizmin on uc iman prinsipini hazirlamasi olmusdur Bunlar Tanrinin movcudlugu onun vahidliyi maddiliyinin reddi varliginin ebediliyi sitayise layiq yegane obyekt olmasi insanlarin emellerinden xeberdar olmasi peygemberler vasitesile insanlara vehyler yollamasi Hezret Musanin e peygemberlerin en ustunu olmasi Tovratin Musaya Sinay daginda verilmesi onun deyisdirilmesinin mumkunsuzluyu Ilahi qanunlara riayet edenlere mukafat pozanlara ise ceza verilmesi Mesihin yer uzune geleceyine ve olulerin dirileceyine dair meselelerdir Bu prinsipler zaman kecdikce butun yehudiler terefinden iman esaslari kimi qebul edilmisdir Filosof kitablarinda peygemberlik movzusuna da toxunmus onun muxtelif aspektlerini arasdirmisdir Maymonid peygemberliyi Tanridan verilen guc kimi qebul etmis onun Ilahi aglin komeyi ile evvelce suura sonra ise texeyyule tesir etdiyini bildirmisdir O peygemberlerin dovlet xadimi kimi fealiyyet gosterdiyini beyan etmisdir Bu meselede Platonun ve muselman filosoflarinin dusunce terzi duyulmaqdadir Maymonid hemcinin ser mefhumuyla bagli tedqiqatlar da aparmisdir Onun fikrince ser insan varliginin maddi esaslarindan qaynaqlandigina gore nefsin teleblerini cilovlayaraq onu agila tabe etmek mumkundur Exlaqsiz yasamaq insanin agli ile beraber onun bedenini de korlayir Ser eslinde yalniz xeyrin sekildeyismis formasidir o ozu ozluyunde movcud deyil Filosofun astrologiya baresinde de dusunceleri var Maymonid yazmisdir ki insan yalniz eqli delillerin komeyile izah olunan meseleleri qebul etmelidir O astrologiyani oyrendiyini bildirmis lakin onu elm kimi qebul etmemisdir Insanin taleyinin ulduzlardan asili olmasi barede fikir Maymonid terefinden gulunc qarsilanmisdir IstinadlarCex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi https www cairn info revue pardes 2014 1 page 295 htm re2no2 Le Courrier de l Unesco Le Courrier de l Unesco ing UNESCO 1986 P 10 ISSN 2179 8818 2521 7356 0304 3118 1564 0574 2220 2277 2220 2269 Encyclopedie Larousse en ligne fr Le Courrier de l Unesco Le Courrier de l Unesco ing UNESCO 1986 P 13 ISSN 2179 8818 2521 7356 0304 3118 1564 0574 2220 2277 2220 2269 https www britannica com biography Moses Maimonides https encyklopedia pwn pl haslo Majmonides 3936385 html