Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tədqiqi
Kiçik Qaramurad ətrafında qeydə alınmış mağara və Qalakənd kəndindən tapılmış materiallara görə Gədəbəyin tarixi daş dövrünə (mezolitə) gedib çıxır. Buradakı arxeoloji abidələr tunc və ilk dəmir dövrünə aid qəbirlərlə, daş qutu qəbirlərlə, kurqanlarla, qədim qalaçalarla, ibadətgahlarla izlənilir.
Gədəbəy abidələrinin zənginliyi XIX əsrdən dünya alimlərinin diqqətini cəlb edib. Simensin misəritmə zavodunun tikintisi ilə əlaqədar görülən torpaq işləri zamanı ərazidə tapılan maddi-mədəniyyət nümunələri zavodun əməkdaşı V.Belkin diqqətini çəkir. 1888-1890-cı illərdə o Gədəbəydə və ətraf kəndlərdə 300-dən çox daş qutu qəbir abidəsi qazır. V.Belk tədqiq etdiyi qəbirlərdən əldə etdiyi yüzlərlə nümunələri Almaniyaya R.Virxova göndərir. Bu materiallar əsasında R.Virxov özünün "Qafqazın mədəni-tarixi əhəmiyyəti" adlı monoqrafiyasını yazır və Gədəbəyin zəngin arxeoloji materialları əsasında Berlində, o vaxtlar dünyada analoqu olmayan muzey yaradır. 1896-cı ildə Moskva arxeoloji cəmiyyətinin üzvü A.A.İvanovski Gədəbəydə yenidən arxeoloji qazıntı işləri aparır və 72 ədəd daş qutu qəbir qazır.
26 illik fasilədən sonra 2005-ci ildən rayonun arxeoloji abidələri yenidən öyrənilməyə başlandı. 2005-2006-cı illərdə kəşfiyyat xarakterli qazıntı işləri aparmaq üçün bölgədə kiçik dəstədən ibarət ekspedisiya fəaliyyət göstərib, rayonun arxeoloji abidələrlə zəngin olan Daryurd kəndində tədqiqat işləri aparılıb.
2007-ci ildə Azərbaycan-Fransa Beynəlxalq arxeoloji ekspedisiyası Gədəbəyin mis yataqlarında kəşfiyyat xarakterli tədqiqatlar aparıb. Prezidentin məlum fərmanından sonra Azərbaycanın, o cümlədən Gədəbəy rayonunun tarixi və arxeoloji abidələrinin tədqiqi daha da genişləndirildi. 2008-2009-cu ildə Daryurdda tədqiqatlar davam etdirildi. Nəticədə bir neçə qədim nekropol qeydə alındı və son tunc – ilk dəmir dövrünə aid qəbir abidələrində arxeoloji qazıntı işləri aparıldı. Memarlıq abidələrindən Söyüdlü kəndində (Şəmkirçayının üstündə) Namərdqala / Qız qalası (9-cu əsr) və Çarekvəng monastırı , Novosaratovka kəndində məbəd (1535), Qalakənd kəndində Koroğlu qalası (16 cı əsr), Böyük Qaramurad kəndində qala (1634), Dikdaş kəndi ərazisində (Bayram dərəsində) alban kilsəsi və Həmşivəng məbədi, Çaldaş kəndində Çaldaş məbədi, Səbətkeçməz kəndində üç körpü (19 cu əsr), və s. qalmışdır. Gədəbəy rayonu ərazisindəki abidələr Azərbaycan tarixinə Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti adı ilə daxil olmuş mədəniyyətin tərkib hissələridir. Burada tunc dövrünün sonuna aid siklopik tikililər, Böyükqala qalası, Qalakənd qalası (XVI əsr), Qız qalası (Onu Namərd-qala da adlandırırlar, IX əsr), XIX əsrdə tikilmiş tağlı körpü var.
Qız qalası
Azərbaycan ın dağ qalaları içərisində Gədəbəy dəki Qız qalası yaxşı durumda olması, tikinti materialı, ən başlıcası isə memarlıq biçimlərinin son dərəcə monumentallığı ilə seçilir. Bu qala elmi ədəbiyyata Namərd qala adı ilə daxil olsa da yerli əhali qalanı daha çox Qız qalası adlandırır. İndiki halda Qız qalasının nə vaxt və hansı tarixi zərurət üzündən tikilməs məlum deyil. Əsas inşaat materialı və tikinti-memarlıq xüsusiyyətlərinə görə araşdırmaçılar onu XII yüzil – Eldənizlər dövrünün əsəri sayırlar. Qalanın yerləşdiyi Söyüdlü kəndi sıx meşəli dağlar arasındadır. Bu yerlərin axar-baxarlı təbiəti, heyrətləndirici gözəl dağ landşaftı var. Kənddən 7 km aralıda zirvəsinin qeyri-adi silueti ilə bir dağ diqqəti özünə çəkir. Yaxınlaşdıqca zirvədəki memarlıq kütlələri yavaş-yavaş aydınlaşır. Qarşıda əzəmətli bir qala bu əlçatmaz yerlərdə insan əlinin möcüzəsi kimi yüksəlir. Qala əldən -ayaqdan uzaq bir yerdə, çox ağır dağ şəraitində tikilmişdir. Dağ qalalarının çoxunda olduğu kimi bu qalalı dağ da silsilədə ada vəziyyəti tutur. Dağın ətəklərini iki yandan Şəmkir və Mis çayları yuyur. Azərbaycanda olan digər Qız qalalarından fərqli olaraq Söyüdlüdə yerləşən qalanın daha yığcam, biçimcə monumental, şəhər qalalarına bənzəyən, çoxbucaqlı bitkin planı vardır. Çətin dağ şəraitində belə aydın və dəqiq memarlıq quruluşu yaratmaq onu ucaldan memar və ustaların yüksək bacarığından soraq verir[4]. Qalanın bucaqlarında dairəvi biçmli möhtəşəm bürclər yüksəlir. Onun əzəmətli surətinin aparıcı elementləri bu bürclərdir. Qala sərt dağ relyefinə uyğun olaraq içəridə iki səviyyəlidir. Üst qatda, dağın ən uca yerində planda beşbucaqlı biçimli olan içqala yerləşir. Cənubdan içqalaya ondan xeyli aşağı səviyyədə olan qalanın ikinci bölümü birləşir. Plan quruluşu və memarlıq biçimləri dağlıq yerlə birlikdə qalanın müdafiəsini olduqca dayanıqlı etmişdir. Dağ qalaları bir qayda olaraq ətrafdakı qayalardan və çay yataqlarından gətirilən daşlardan – yerli laltı materialdan inşa edilirdi. Namərd qalanın başqa dağ qalalarından bir fərqi də ondan ibarətdir ki, onun azman memarlıq kütlələri bişmiş kərpicdən ucaldılmış, divar səthləri isə bayırdan bir sıra cilalı kərpiclə üzlənmişdir. Dağ başında kvadrat biçimli kərpicdən nəhəng tikinti işlərinin aparılması qalanı tikdirən sifarişçinin geniş imkanları olduğunu, tikintiyə böyük işçi qüvvəsinin, yüksək ixtisaslı sənətkarların cəlb edilməsini göstərir. Abidədə tikinti işlərinin keyfiyyəti də olduqca yüksəkdir. Namərd qalanın özümlü cəhətlərindən biri də içqalanın bayır səthlərində maşikulların ikiqatlı olmasıdır. Araşdırmaçılar bunu qaladakı evlərin və bürclərin içərisindəki otaqların ikimərtəbəli olması ilə izah edirlər. Divar və bürclərin ortasından kəmər kimi keçən və yuxarıda onları tac kimi tamamlayan bu iki sıra maşikullar Qız qalasının müdafiəsini xeyli gücləndirməklə yanaşı onun görkəminə də böyük təbii gücə və təntənə gətirir.
Çarekvəng Monastrı
Şəmkir çayı ətrafındakı şəhər xarabalığında müasir dövrə qədər salamat qalmış abidələrdən biri də Çarekvəng məbədidir. Abidənin Mahrasa məbədi olması ilə bağlı iddialar Abidənin adına əsaslanaraq demək olar ki, Mahrasa məbədi yarandığı ilkin mərhələdə göy cisimlərinə etiqad olunan müqəddəs yer kimi tanınmışdır. Hətta IV əsrin əvvəllərində Qafqaz Albaniyasında xristianlığın yayılmasına baxmayaraq Mahrasa atəşpərəsliyin möhtəşəm məbədlərindən biri kimi fəaliyyət göstərmişdir. "Mahrasa" sözünün elmi təhlili də bu fikri təsdiq edir. Belə ki, sözün kökü olan "mah" həm farsca, həm də türkcə "ay" deməkdir. "Rəsad" isə göy cisimləri müşahidə olunan yerə deyilir. İki söz birləşməsindən "Mahrəsad" yaranır. Sözün sonunda gələn "d" səsi çətin ifadə olunduğuna görə məbəd "Mahrasa" adlandırılmışdır. Azərbaycan ın Gəncə, Kəlbəcər və başqa ərazilərində də mahrasa adını daşıyan abidələrimiz vardır. Bu abidələrdə də aya sitayiş izləri, divar təsvirləri qeydə alınmışdır. I əsrdə yaşamış yunan coğrafiyaşünası Strabon Albaniyanın dağlıq hissələrində möhtəşəm ay məbədlərinin tikilməsi haqqında geniş məlumat vermişdir. Strabonun verdiyi məlumata görə Ay məbədlərinin içərisi Ay İlahəsinə həsr olunmuş barlyeflərlə, divar rəsmləri ilə bəzədilmişdir. Həmin məbədlərin müxtəlif yerlərində Ayın, Günəşin təsvirləri həkk olunmuşdur. Bu məbədlərin böyük torpaq sahələri olmuşdur. Burada çoxlu qullar, nökərlər işləmişdir. Ay məbədlərinə kahinlər rəhbərlik etmişlər. Baş kahin ölkənin ən nüfuzlu şəxslərindən sayılmışdır. Ay məbədləri Albaniyada xristianlığın yayıldığı zamana qədər fəaliyyət göstərmişdir. Tarixi məlumatlara görə İran şahı II Xosrovun yaxın qohumu Mehran 30 min ailə ilə birlikdə buraya gəlmiş, məbəddə yaşayan 12 nəfər kahini öldürmüş və məbədə sahib olmuşdur. Mehranilər xristianlığı qəbul etdikləri üçün bura sonradan rekonstruksiya olunaraq xristian kilsəsinə çevrilmişdir. Xristian kilsələrinin tikintisində yunan əsirlərindən də istifadə olunmuşdur.
Koroğlu Qalası
Gədəbəy rayonunun Qalakənd və Miskinli kəndləri araslnda sıldırım qayalığın zirvəsində yerləşir. Azərbaycanın xalq qəhrəmanı Koroğlunun adı ilə bağlı qalalara respublikamızın Şəmkir, Gədəbəy, Tovuz və s. rayonlarının ərazilərində rast gəlmək olar. Əsasən, XVII əsrdə inşa edilmiş Koroğlu qalalarının ümumi cəhəti onların hərbi-strateji baxımdan uca, əlçatmaz yerlərdə tikilməsidir. Koroğlu qalaları özünəməxsus memarlıq xüsusiyyətlərinə də malikdir. Gədəbəy rayonunda sıldırım qaya üzərində ucalan möhtəşəm Koroğlu qalası strateji baxımdan alduqca əlverişli yerdədir. Qalanın qərb tərəfı sıldırım qayalıqdır. Qala divarlarının eni bir metrə yaxındır. Qalanın daxilində müxtəlif tikililərin xarabalıqlarına rast gəlmək olar.Müdafiə məqsədi ilə inşa olunan «Koroğlu» qalasının yeraltı gizli yolu və gizli su xətti də aşkar edilmişdir. Saxsı borularla haradansa çəkilən su qalanın içərisində inşa endilmiş anbara daxil olur, oradan isə yeraltı borular vasitəsilə axıb Miskinli kəndinin içindən keçən çaya tökülür. Gədəbəy rayonu ərazisində Koroğlunun adı ilə bağlı zağa, dərə, qalaça, qaya və xalq arasında bunlarla bağlı müxtəlif əfsanələr mövcuddur. Bakı Dövlət Universitetinin dosenti, coğrafiya elmləri namizədi Nadir Məmmədovun 1993-cü ildə çapdan çıxmış "Azərbaycanın yer adları" adlı kitabında bununla əlaqədar çox maraqlı məlumatlar verilmişdir. Müəllif yazır: "Gədəbəy rayonu Dördlər kəndi yaxınlığında Koroğlu qayası vardır. Xalq içərisində rəvayətə görə, Koroğlu əvvəlcə həmin qayanın üstündə gəzib, buradan düşmənlərinin gəlib-gəlmədiyinə göz qoyurmuş. Eyni ərazidə Koroğlu yarğanı adı da qeydə alınmışdır. Söylənilən rəvayətə görə, bu, Koroğlu qayadan Qıratın belindən sıçrayıb düşdükdən sonra keçdiyi yarğandır". Tarixi qaynaqlarda Koroğlunun tarixi şəxsiyyət olduğu qeyd olunur. Osmanlı dövləti ilə Səfəvilər arasında baş verən müharibələr XVI əsrin sonu - XVII əsrin əvvəllərində Cəlalilər hərəkatının baş verməsinə gətirib çıxarmışdır. XVI əsrin 90-cı illərində Şərqi Anadoluda başlanan Cəlalilər hərəkatı XVII əsrin əvvəllərində Azərbaycana və qonşu ərazilərə də yayılmışdı. Cəlalilərin ayrı-ayrı dəstələri, onlara qoşulan müflisləşmiş kəndlilər və şəhər yoxsulları yerli hakim dairələrin üzərinə hücum edərək, onların var-dövlətini ələ keçirirdilər. Müxtəlif tayfalar içərisindən çıxmış cəlali dəstə başçılarından ən məşhuru Azərbaycan türkü Koroğlu idi. Həmçinin dastanlarda Koroğlunun məskəni olan Çənlibel qalasının Naxçıvanda yerləşdiyi bildirilir.
Böyük Qaramurad Vəngi
Kompleksin əsası XII əsrdən əvvəl qoyulmuşdur. Məbəd qədim alban məbədi olmaqla Qafqaz Albaniyasının mədəni irsinə aiddir. Tədqiqatçı memarlarımız Həmşivəng məbədinin ərazisində Arsax xaçdaşına bənzər xaçdaşı aşkarlamışdılar. Lakin daş hətta tədqiq belə edilmədən, Ermənistan SSR rəhbərliyinin göstərişi ilə gecəylə vertolyotla oğurlanaraq, 1960-cı ildə Eçmiədzinə aparılmışdır. Hal-hazırda həmin oymadaş (xaçkar, xaçdaşı) Eçmiədzin monastır kompreksinin həyətində açıq havada sərgilənməkdədir.
Çaldaş məbədi
Abidə Gədəbəy rayonunun Çaldaş kəndində şəxsi həyətyanı sahədə yerləşir və Qafqaz Albaniyasının maddi irsinə aiddir. IX-XI əsrlərə aid olduğu güman edilən bu alban məbədinin dam örtüyü tamamilə dağılıb. Məbədin 1-1,5 metr hündürlüyündə divarları, altar hissəsi bu günəcən qalıb. Qədim alban mədəniyyətinin nümunəsi olan bu məbəd hazırda memarlar və alimlər tərəfindən öyrənilir. Amma bu Gədəbəydə aşkar olunan yeganə alban məbədi deyil.
Gədəbəy rayonunun ərazisində yerləşən tarixi və mədəniyyət abidələrinin siyahısı
Abidələrin adı, tarixi, yerləşdiyi ərazi
- Altı bulaq qalası Son tünc ilk dəmir dövrü Novosaratovka kəndi
- Qarabağ qalası Son tünc ilk dəmir dövrü Arıqdam kəndi
- Pir qalası Son tünc ilk dəmir dövrü Qumlu kəndi şim.qərb
- Koroğlu qalası Son tünc ilk dəmir dövrü Qalakənd kəndi
- Qrex qalası Son tünc ilk dəmir dövrü Maarif kəndi
- Parakənd qalası Son tünc ilk dəmir dövrü Parakənd kəndi
- Körpü XIX əsr Gədəbəy şəhəri
- Kilsə Gədəbəy şəhəri 3 km –də
- Körpü Qalakənd kəndi
- 1 nömrəli körpü XIX əsr Səbətkeçməz kəndi
- 2 nömrəli körpü XIX əsr Səbətkeçməz kəndi
- 3 nömrəli körpü XIX əsr Səbətkeçməz kəndi
- Məbəd 1535-ci il Novosaratovka kəndi
- Körpü Söyüdlü kəndi
- Məbəd Söyüdlü kəndi
- Məbəd 1634-cü il B.Qaramurad kəndi
- Körpü XIX əsr Yenikənd kəndi
- Məbəd XIX əsr Çanaqcı
- Kilsə Çanaqcı
- Körpü Çanaqcı
- Məbəd Əyrəvəng
- Məbəd Kilsəli kəndi
- Körpü XIX əsr Əlinağılar kəndi
- Məbəd Gəndərə ərazisi
- Köroğlu mağarası Orta əsr Novosaratovka kəndi cənub qərb
- Qiz Qalası IX əsr Söyüdlü kəndi
- Qala XVI əsr Qalakənd kəndi
- Alban kilsəsi Poladlı kəndi
Mənbə
- Dünyadan 3 km yuxarıda 2010-12-02 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
TedqiqiKicik Qaramurad etrafinda qeyde alinmis magara ve Qalakend kendinden tapilmis materiallara gore Gedebeyin tarixi das dovrune mezolite gedib cixir Buradaki arxeoloji abideler tunc ve ilk demir dovrune aid qebirlerle das qutu qebirlerle kurqanlarla qedim qalacalarla ibadetgahlarla izlenilir Gedebey abidelerinin zenginliyi XIX esrden dunya alimlerinin diqqetini celb edib Simensin miseritme zavodunun tikintisi ile elaqedar gorulen torpaq isleri zamani erazide tapilan maddi medeniyyet numuneleri zavodun emekdasi V Belkin diqqetini cekir 1888 1890 ci illerde o Gedebeyde ve etraf kendlerde 300 den cox das qutu qebir abidesi qazir V Belk tedqiq etdiyi qebirlerden elde etdiyi yuzlerle numuneleri Almaniyaya R Virxova gonderir Bu materiallar esasinda R Virxov ozunun Qafqazin medeni tarixi ehemiyyeti adli monoqrafiyasini yazir ve Gedebeyin zengin arxeoloji materiallari esasinda Berlinde o vaxtlar dunyada analoqu olmayan muzey yaradir 1896 ci ilde Moskva arxeoloji cemiyyetinin uzvu A A Ivanovski Gedebeyde yeniden arxeoloji qazinti isleri aparir ve 72 eded das qutu qebir qazir 26 illik fasileden sonra 2005 ci ilden rayonun arxeoloji abideleri yeniden oyrenilmeye baslandi 2005 2006 ci illerde kesfiyyat xarakterli qazinti isleri aparmaq ucun bolgede kicik desteden ibaret ekspedisiya fealiyyet gosterib rayonun arxeoloji abidelerle zengin olan Daryurd kendinde tedqiqat isleri aparilib 2007 ci ilde Azerbaycan Fransa Beynelxalq arxeoloji ekspedisiyasi Gedebeyin mis yataqlarinda kesfiyyat xarakterli tedqiqatlar aparib Prezidentin melum fermanindan sonra Azerbaycanin o cumleden Gedebey rayonunun tarixi ve arxeoloji abidelerinin tedqiqi daha da genislendirildi 2008 2009 cu ilde Daryurdda tedqiqatlar davam etdirildi Neticede bir nece qedim nekropol qeyde alindi ve son tunc ilk demir dovrune aid qebir abidelerinde arxeoloji qazinti isleri aparildi Memarliq abidelerinden Soyudlu kendinde Semkircayinin ustunde Namerdqala Qiz qalasi 9 cu esr ve Carekveng monastiri Novosaratovka kendinde mebed 1535 Qalakend kendinde Koroglu qalasi 16 ci esr Boyuk Qaramurad kendinde qala 1634 Dikdas kendi erazisinde Bayram deresinde alban kilsesi ve Hemsiveng mebedi Caldas kendinde Caldas mebedi Sebetkecmez kendinde uc korpu 19 cu esr ve s qalmisdir Gedebey rayonu erazisindeki abideler Azerbaycan tarixine Xocali Gedebey medeniyyeti adi ile daxil olmus medeniyyetin terkib hisseleridir Burada tunc dovrunun sonuna aid siklopik tikililer Boyukqala qalasi Qalakend qalasi XVI esr Qiz qalasi Onu Namerd qala da adlandirirlar IX esr XIX esrde tikilmis tagli korpu var Qiz qalasiAzerbaycan in dag qalalari icerisinde Gedebey deki Qiz qalasi yaxsi durumda olmasi tikinti materiali en baslicasi ise memarliq bicimlerinin son derece monumentalligi ile secilir Bu qala elmi edebiyyata Namerd qala adi ile daxil olsa da yerli ehali qalani daha cox Qiz qalasi adlandirir Indiki halda Qiz qalasinin ne vaxt ve hansi tarixi zeruret uzunden tikilmes melum deyil Esas insaat materiali ve tikinti memarliq xususiyyetlerine gore arasdirmacilar onu XII yuzil Eldenizler dovrunun eseri sayirlar Qalanin yerlesdiyi Soyudlu kendi six meseli daglar arasindadir Bu yerlerin axar baxarli tebieti heyretlendirici gozel dag landsafti var Kendden 7 km aralida zirvesinin qeyri adi silueti ile bir dag diqqeti ozune cekir Yaxinlasdiqca zirvedeki memarliq kutleleri yavas yavas aydinlasir Qarsida ezemetli bir qala bu elcatmaz yerlerde insan elinin mocuzesi kimi yukselir Qala elden ayaqdan uzaq bir yerde cox agir dag seraitinde tikilmisdir Dag qalalarinin coxunda oldugu kimi bu qalali dag da silsilede ada veziyyeti tutur Dagin eteklerini iki yandan Semkir ve Mis caylari yuyur Azerbaycanda olan diger Qiz qalalarindan ferqli olaraq Soyudlude yerlesen qalanin daha yigcam bicimce monumental seher qalalarina benzeyen coxbucaqli bitkin plani vardir Cetin dag seraitinde bele aydin ve deqiq memarliq qurulusu yaratmaq onu ucaldan memar ve ustalarin yuksek bacarigindan soraq verir 4 Qalanin bucaqlarinda dairevi bicmli mohtesem burcler yukselir Onun ezemetli suretinin aparici elementleri bu burclerdir Qala sert dag relyefine uygun olaraq iceride iki seviyyelidir Ust qatda dagin en uca yerinde planda besbucaqli bicimli olan icqala yerlesir Cenubdan icqalaya ondan xeyli asagi seviyyede olan qalanin ikinci bolumu birlesir Plan qurulusu ve memarliq bicimleri dagliq yerle birlikde qalanin mudafiesini olduqca dayaniqli etmisdir Dag qalalari bir qayda olaraq etrafdaki qayalardan ve cay yataqlarindan getirilen daslardan yerli lalti materialdan insa edilirdi Namerd qalanin basqa dag qalalarindan bir ferqi de ondan ibaretdir ki onun azman memarliq kutleleri bismis kerpicden ucaldilmis divar sethleri ise bayirdan bir sira cilali kerpicle uzlenmisdir Dag basinda kvadrat bicimli kerpicden neheng tikinti islerinin aparilmasi qalani tikdiren sifariscinin genis imkanlari oldugunu tikintiye boyuk isci quvvesinin yuksek ixtisasli senetkarlarin celb edilmesini gosterir Abidede tikinti islerinin keyfiyyeti de olduqca yuksekdir Namerd qalanin ozumlu cehetlerinden biri de icqalanin bayir sethlerinde masikullarin ikiqatli olmasidir Arasdirmacilar bunu qaladaki evlerin ve burclerin icerisindeki otaqlarin ikimertebeli olmasi ile izah edirler Divar ve burclerin ortasindan kemer kimi kecen ve yuxarida onlari tac kimi tamamlayan bu iki sira masikullar Qiz qalasinin mudafiesini xeyli guclendirmekle yanasi onun gorkemine de boyuk tebii guce ve tentene getirir Carekveng MonastriSemkir cayi etrafindaki seher xarabaliginda muasir dovre qeder salamat qalmis abidelerden biri de Carekveng mebedidir Abidenin Mahrasa mebedi olmasi ile bagli iddialar Abidenin adina esaslanaraq demek olar ki Mahrasa mebedi yarandigi ilkin merhelede goy cisimlerine etiqad olunan muqeddes yer kimi taninmisdir Hetta IV esrin evvellerinde Qafqaz Albaniyasinda xristianligin yayilmasina baxmayaraq Mahrasa atesperesliyin mohtesem mebedlerinden biri kimi fealiyyet gostermisdir Mahrasa sozunun elmi tehlili de bu fikri tesdiq edir Bele ki sozun koku olan mah hem farsca hem de turkce ay demekdir Resad ise goy cisimleri musahide olunan yere deyilir Iki soz birlesmesinden Mahresad yaranir Sozun sonunda gelen d sesi cetin ifade olunduguna gore mebed Mahrasa adlandirilmisdir Azerbaycan in Gence Kelbecer ve basqa erazilerinde de mahrasa adini dasiyan abidelerimiz vardir Bu abidelerde de aya sitayis izleri divar tesvirleri qeyde alinmisdir I esrde yasamis yunan cografiyasunasi Strabon Albaniyanin dagliq hisselerinde mohtesem ay mebedlerinin tikilmesi haqqinda genis melumat vermisdir Strabonun verdiyi melumata gore Ay mebedlerinin icerisi Ay Ilahesine hesr olunmus barlyeflerle divar resmleri ile bezedilmisdir Hemin mebedlerin muxtelif yerlerinde Ayin Gunesin tesvirleri hekk olunmusdur Bu mebedlerin boyuk torpaq saheleri olmusdur Burada coxlu qullar nokerler islemisdir Ay mebedlerine kahinler rehberlik etmisler Bas kahin olkenin en nufuzlu sexslerinden sayilmisdir Ay mebedleri Albaniyada xristianligin yayildigi zamana qeder fealiyyet gostermisdir Tarixi melumatlara gore Iran sahi II Xosrovun yaxin qohumu Mehran 30 min aile ile birlikde buraya gelmis mebedde yasayan 12 nefer kahini oldurmus ve mebede sahib olmusdur Mehraniler xristianligi qebul etdikleri ucun bura sonradan rekonstruksiya olunaraq xristian kilsesine cevrilmisdir Xristian kilselerinin tikintisinde yunan esirlerinden de istifade olunmusdur Koroglu QalasiGedebey rayonunun Qalakend ve Miskinli kendleri araslnda sildirim qayaligin zirvesinde yerlesir Azerbaycanin xalq qehremani Koroglunun adi ile bagli qalalara respublikamizin Semkir Gedebey Tovuz ve s rayonlarinin erazilerinde rast gelmek olar Esasen XVII esrde insa edilmis Koroglu qalalarinin umumi ceheti onlarin herbi strateji baximdan uca elcatmaz yerlerde tikilmesidir Koroglu qalalari ozunemexsus memarliq xususiyyetlerine de malikdir Gedebey rayonunda sildirim qaya uzerinde ucalan mohtesem Koroglu qalasi strateji baximdan alduqca elverisli yerdedir Qalanin qerb terefi sildirim qayaliqdir Qala divarlarinin eni bir metre yaxindir Qalanin daxilinde muxtelif tikililerin xarabaliqlarina rast gelmek olar Mudafie meqsedi ile insa olunan Koroglu qalasinin yeralti gizli yolu ve gizli su xetti de askar edilmisdir Saxsi borularla haradansa cekilen su qalanin icerisinde insa endilmis anbara daxil olur oradan ise yeralti borular vasitesile axib Miskinli kendinin icinden kecen caya tokulur Gedebey rayonu erazisinde Koroglunun adi ile bagli zaga dere qalaca qaya ve xalq arasinda bunlarla bagli muxtelif efsaneler movcuddur Baki Dovlet Universitetinin dosenti cografiya elmleri namizedi Nadir Memmedovun 1993 cu ilde capdan cixmis Azerbaycanin yer adlari adli kitabinda bununla elaqedar cox maraqli melumatlar verilmisdir Muellif yazir Gedebey rayonu Dordler kendi yaxinliginda Koroglu qayasi vardir Xalq icerisinde revayete gore Koroglu evvelce hemin qayanin ustunde gezib buradan dusmenlerinin gelib gelmediyine goz qoyurmus Eyni erazide Koroglu yargani adi da qeyde alinmisdir Soylenilen revayete gore bu Koroglu qayadan Qiratin belinden sicrayib dusdukden sonra kecdiyi yargandir Tarixi qaynaqlarda Koroglunun tarixi sexsiyyet oldugu qeyd olunur Osmanli dovleti ile Sefeviler arasinda bas veren muharibeler XVI esrin sonu XVII esrin evvellerinde Celaliler herekatinin bas vermesine getirib cixarmisdir XVI esrin 90 ci illerinde Serqi Anadoluda baslanan Celaliler herekati XVII esrin evvellerinde Azerbaycana ve qonsu erazilere de yayilmisdi Celalilerin ayri ayri desteleri onlara qosulan muflislesmis kendliler ve seher yoxsullari yerli hakim dairelerin uzerine hucum ederek onlarin var dovletini ele kecirirdiler Muxtelif tayfalar icerisinden cixmis celali deste bascilarindan en meshuru Azerbaycan turku Koroglu idi Hemcinin dastanlarda Koroglunun meskeni olan Cenlibel qalasinin Naxcivanda yerlesdiyi bildirilir Boyuk Qaramurad VengiKompleksin esasi XII esrden evvel qoyulmusdur Mebed qedim alban mebedi olmaqla Qafqaz Albaniyasinin medeni irsine aiddir Tedqiqatci memarlarimiz Hemsiveng mebedinin erazisinde Arsax xacdasina benzer xacdasi askarlamisdilar Lakin das hetta tedqiq bele edilmeden Ermenistan SSR rehberliyinin gosterisi ile geceyle vertolyotla ogurlanaraq 1960 ci ilde Ecmiedzine aparilmisdir Hal hazirda hemin oymadas xackar xacdasi Ecmiedzin monastir kompreksinin heyetinde aciq havada sergilenmekdedir Caldas mebediAbide Gedebey rayonunun Caldas kendinde sexsi heyetyani sahede yerlesir ve Qafqaz Albaniyasinin maddi irsine aiddir IX XI esrlere aid oldugu guman edilen bu alban mebedinin dam ortuyu tamamile dagilib Mebedin 1 1 5 metr hundurluyunde divarlari altar hissesi bu gunecen qalib Qedim alban medeniyyetinin numunesi olan bu mebed hazirda memarlar ve alimler terefinden oyrenilir Amma bu Gedebeyde askar olunan yegane alban mebedi deyil Gedebey rayonunun erazisinde yerlesen tarixi ve medeniyyet abidelerinin siyahisiAbidelerin adi tarixi yerlesdiyi erazi Alti bulaq qalasi Son tunc ilk demir dovru Novosaratovka kendi Qarabag qalasi Son tunc ilk demir dovru Ariqdam kendi Pir qalasi Son tunc ilk demir dovru Qumlu kendi sim qerb Koroglu qalasi Son tunc ilk demir dovru Qalakend kendi Qrex qalasi Son tunc ilk demir dovru Maarif kendi Parakend qalasi Son tunc ilk demir dovru Parakend kendi Korpu XIX esr Gedebey seheri Kilse Gedebey seheri 3 km de Korpu Qalakend kendi 1 nomreli korpu XIX esr Sebetkecmez kendi 2 nomreli korpu XIX esr Sebetkecmez kendi 3 nomreli korpu XIX esr Sebetkecmez kendi Mebed 1535 ci il Novosaratovka kendi Korpu Soyudlu kendi Mebed Soyudlu kendi Mebed 1634 cu il B Qaramurad kendi Korpu XIX esr Yenikend kendi Mebed XIX esr Canaqci Kilse Canaqci Korpu Canaqci Mebed Eyreveng Mebed Kilseli kendi Korpu XIX esr Elinagilar kendi Mebed Gendere erazisi Koroglu magarasi Orta esr Novosaratovka kendi cenub qerb Qiz Qalasi IX esr Soyudlu kendi Qala XVI esr Qalakend kendi Alban kilsesi Poladli kendiMenbeDunyadan 3 km yuxarida 2010 12 02 at the Wayback Machine