Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Güney Azərbaycan mətbəxi - tarixi Azərbaycan torpaqlarının böyük hissəsi olan, müasir İranın şimal qərbində yerləşən və Türklərin Oğuz qolundan olan Güney Azərbaycan xalqı hələ öz adətlərini və ənənələrini yaşadır. İran Türklərinin sıx yaşadığı Şərqi Azərbaycan, Qərbi Azərbaycan, Ərdəbil, Zəncan, Qəzvin, Arak və Həmədan bölgələrindən başqa Tehran, Qum, Gülüstan, Kürdüstan, Xorasan, Kirman və Fars bölgələrində də yaşayan Türklərin mədəniyyəti və adətləri hələ yaşanır və başqa xalqların mədəniyyətinə təsir etmiş, həm də onlardan təsir götürmüşdür. Cənubi Azərbaycan və İran türklərinin mədəni dəyərləri qədim zamanlardan günümüzə qədər inkişaf etmiş və cəmiyyət üzvləri arasında maddi və mənəvi əlaqələr yaratmışdır. Bu xalqın tarixini, ənənələrini, sənətlərini və ədəbiyyatını öyrənmək çox vacibdir. İran Türklərinin mətbəxi dünyanın ən zənginlərindən biridir. Türk və İslam dəyərlərinə uyğun olan yeməklərin ana maddəsi heyvani və bitki mənşəli məhsullarından əldə olunan ət, süd, taxıl, tərəvəz, yumurta və meyvədən ibarətdir. İran və Güney Azərbaycan mətbəxinin təməli sayılan bu nemətlərdən müxtəlif qidalar, o sıradan xəmirli, sulu, ətli və göyərtilərdən hazırlanan yeməklər Güney Azərbaycan mətbəxinin əsasını təşkil edir. Ümumiyyətlə Güney Azərbaycan mətbəxinin adi günlərə, mövsümlərə və xüsusi günlərə görə fərqli növləri vardır və onların digər Türk xalqlarının mətbəxləri ilə bənzəri çoxdur. Aşağıda İran və Güney Azərbaycanda bişirilən və istifadə edilən xəmir işlərini, şorbaları, plovları, dolmaları, kababları, salatları və turşuları izah etməyə çalışırıq.
Şəhərlərinə görə cənubi azərbaycanın ənənəvi yeməkləri
Astara (İran Astarası)
Astara iranın Gilan ostanının şimal-qərbində və tarixi azərbaycan ərazisində yerləşibdir.Əhalisinin çoxunu azərbaycan türkləri təşkil edərək,astaranın özünə məxsus yeməkləri var ki aşağıda bir neçəsinin adını çəkəcəyik:
- 1-Ləvəngi
- 2-Bastırma Plov
- 3-Çığırtma Plov
- 4-Bürani Plov
- 5-Müsəmma
- 6-Nəzir Çörək
- 7-Qovurma və ya Cızvız
Bünab
Bünab yaxud Bınab Şərqi Azərbaycan ostanının cənub-qərbində yerləşən bir şəhərdir ki özünü aid ənənəvi yeməklərə malikdir,ancaq onların ən önəmlisi Bınab Kababıdır.Bu kababın hazırlamasında sığır əti,soğan və məxsus turş dadlı ədviyyələrdən istifadə olunur.Kababla yanaşı Baslıqda bünabın ənənəvi şiriniyatlarından sayılır ki onun əsas ərzaqı üzüm şirəsidir.
Culfa
Culfa şəhəri Şərqi Azərbaycan ostanının şimal-qərbi və Naxçıvan Muxtar Respublikasıilə sərhəddə yeralıbdır.Bu şəhərin yeməklərindən,bunları örnək göstərmək olar:
- 1-Qurut Qəlyə aşı
- 2-Qurutlu Küftə
Elə ki bəllidir Güney Azərbaycan culfasında qurut yeməklərin hazırlanmasında çox önəmli rol oynayır.
Ərdəbil
Ərdəbil Güney Azərbaycanın üçüncü böyük şəhəri olmaqla,özünə özəl xeyli dadlı yeməkləri var ki bunlardan ibarətdir:
- 1-Meyvə aşı:Bu sevimli aş öz yaxşı dadıilədə seçilir ki Azərbaycanın Ərdəbil bölgəsinə aid bir növ yeməkdir.Bu aşda Qırmızı Lobiya,Noxud,Mərci,Düyü,Yarma,Əriştə,Döyülmüş Ət,Gavalı,Quru Ərik,Qeysi,Albalı,Cəfəri və Keşniş kimi ərzaqlardan istifadə olunur.
- 2-Quymaq
- 3-Qayqanaq
- 4-Sarı halva
- 5-
- 6-Zəncəfilli halva
- 7-Turşuqovurma:Ət,Zəfəran,İstiot,lobiya,Alça,Soğan və Duzdan hazırlanan qidadır.
- 8-Qeysi Plov
- 9-Əriştəli Plov
- 10-Sac Qovurması:Sac içində bişirərlər.Ərzaqları Qoyun Əti,Lavaş,Soğan,Sarımsaq,Sarı Yağ,Qatıq,Duz və İstiotdur.
- 11-Süd Plov
- 12-Yumurta Küftəsi
- 13-Ərdəbil Xəngəli
- 14-Kəngər Plov
- 15-Soğan Su
- 16-Sac İçi
- 17-Bozbaş
- 18-Qeysava:Qışın soyuq günlərində daha çox yeyilir.Xurma,Kərə yağı və Qoz içindən əldə edilən yeməkdir.
- 19-Ləvəngi
- 20-Bastırma Plov
- 21-Xəşil
- 22-Yerkökü xuruştu
- 23-Çığırtma
- 24-Omac aşı
- 25-Bıçağ qiymə
- 26-Gildik aşı
- 27-Yarma aşı
- 28-Ayran aşı
Əhər
- 1-Əriştə Mərci:Bu yeməkdə düyü yerinə,əriştədən istifadə olunur.Əriştə,çəkikmiş ət,kartof,soğan,ləpə yoxsa mərci,sarı yağ,duz,sarı kök,qara zirə,zəfəran və küncüt bu yeməkdə işə gəlir.
- 2-Xutab(Qutab)
- 3-Yeddiqat çörəyi
Xəmir işləri
Əsasən buğda və başqa taxılların unundan bişirilən müxtəlif adlı yeyintilər xəmir işləri adlanır.
Şorbalar
Ümumiyyətlə Türk ellərinin mətbəxində olan sulu yeməklərə şorba deyilir.
Plovlar
Ümumiyyətlə Azərbaycanda plovun 200 növü var və xalq arasında "Azərbaycan mətbəxinin şahı" sayılır. Dəmli və kətə növləri vardır. Güney Azərbaycanda plovlar ayrıca və qarışıq olur. Plov ayrıca bişiriləndə zəfəranla və ya sarıköklə dəmlənir və onun yanında xuruşlar (qaralar) verilir. Xuruş əsasən quş və ya qoyun ətindən hazırlanır. Üzərinə albuxara, kişmiş, ərik qurusu əlavə edilir.
Dolmalar
Azəbaycanın milli mətbəxinin əsas xörəklərindən olan dolmaların 30-dan çox növü var. Dolmalar yarpaq dolmalarına və doldurma dolmalara bölünür. Yarpaq dolması, kələm dolması, əvəlik dolması və b. doldurma dolmalar isə tərəvəzin və ya meyvələrin içini içliklə dolduqmaqla hazırlanır. Badımcan dolması, pomidor dolması, bibər dolması, heyva dolması, göbələk dolması və digər xörəklər var ki, doldurma dolmanın növləridir.
Kabablar
Güney mətbəxində kabablar əsasən iri burnuzlu, xırda burnuzlu, quşların, baliqların, və heyvanların içalatlarının ətndən pişirilir. Həmçinin ətin yanında yeralma, bamador, badımcan, heyva və digər tərəvəzlər də şişə taxılıb kabab kimi pişirilir.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2021-04-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-03-20. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- https://en.m.wikipedia.org/wiki/Bonab_kababi
- kemkiaraz.blogfa.com/post/480
- https://www.karnaval.ir/blog/traditional-local-dishes-ardebil?amp=true
- arktourism.ir/1394/05اریشته،-ماکارونی-سنتی-آذربایجان.html
- "Dolmalar – Dolma Reseptleri | Reseptler.com". 2021-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Guney Azerbaycan metbexi tarixi Azerbaycan torpaqlarinin boyuk hissesi olan muasir Iranin simal qerbinde yerlesen ve Turklerin Oguz qolundan olan Guney Azerbaycan xalqi hele oz adetlerini ve enenelerini yasadir Iran Turklerinin six yasadigi Serqi Azerbaycan Qerbi Azerbaycan Erdebil Zencan Qezvin Arak ve Hemedan bolgelerinden basqa Tehran Qum Gulustan Kurdustan Xorasan Kirman ve Fars bolgelerinde de yasayan Turklerin medeniyyeti ve adetleri hele yasanir ve basqa xalqlarin medeniyyetine tesir etmis hem de onlardan tesir goturmusdur Cenubi Azerbaycan ve Iran turklerinin medeni deyerleri qedim zamanlardan gunumuze qeder inkisaf etmis ve cemiyyet uzvleri arasinda maddi ve menevi elaqeler yaratmisdir Bu xalqin tarixini enenelerini senetlerini ve edebiyyatini oyrenmek cox vacibdir Iran Turklerinin metbexi dunyanin en zenginlerinden biridir Turk ve Islam deyerlerine uygun olan yemeklerin ana maddesi heyvani ve bitki menseli mehsullarindan elde olunan et sud taxil terevez yumurta ve meyveden ibaretdir Iran ve Guney Azerbaycan metbexinin temeli sayilan bu nemetlerden muxtelif qidalar o siradan xemirli sulu etli ve goyertilerden hazirlanan yemekler Guney Azerbaycan metbexinin esasini teskil edir Umumiyyetle Guney Azerbaycan metbexinin adi gunlere movsumlere ve xususi gunlere gore ferqli novleri vardir ve onlarin diger Turk xalqlarinin metbexleri ile benzeri coxdur Asagida Iran ve Guney Azerbaycanda bisirilen ve istifade edilen xemir islerini sorbalari plovlari dolmalari kabablari salatlari ve tursulari izah etmeye calisiriq Tebriz kuftesiSeherlerine gore cenubi azerbaycanin enenevi yemekleriAstara Iran Astarasi Levengi Astara iranin Gilan ostaninin simal qerbinde ve tarixi azerbaycan erazisinde yerlesibdir Ehalisinin coxunu azerbaycan turkleri teskil ederek astaranin ozune mexsus yemekleri var ki asagida bir necesinin adini cekeceyik 1 Levengi 2 Bastirma Plov 3 Cigirtma Plov 4 Burani Plov 5 Musemma 6 Nezir Corek 7 Qovurma ve ya CizvizBunab Bunab kababi Bunab yaxud Binab Serqi Azerbaycan ostaninin cenub qerbinde yerlesen bir seherdir ki ozunu aid enenevi yemeklere malikdir ancaq onlarin en onemlisi Binab Kababidir Bu kababin hazirlamasinda sigir eti sogan ve mexsus turs dadli edviyyelerden istifade olunur Kababla yanasi Basliqda bunabin enenevi siriniyatlarindan sayilir ki onun esas erzaqi uzum siresidir Culfa Culfa seheri Serqi Azerbaycan ostaninin simal qerbi ve Naxcivan Muxtar Respublikasiile serhedde yeralibdir Bu seherin yemeklerinden bunlari ornek gostermek olar 1 Qurut Qelye asi 2 Qurutlu Kufte Ele ki bellidir Guney Azerbaycan culfasinda qurut yemeklerin hazirlanmasinda cox onemli rol oynayir Erdebil Ayran asi Erdebil Guney Azerbaycanin ucuncu boyuk seheri olmaqla ozune ozel xeyli dadli yemekleri var ki bunlardan ibaretdir 1 Meyve asi Bu sevimli as oz yaxsi dadiilede secilir ki Azerbaycanin Erdebil bolgesine aid bir nov yemekdir Bu asda Qirmizi Lobiya Noxud Merci Duyu Yarma Eriste Doyulmus Et Gavali Quru Erik Qeysi Albali Ceferi ve Kesnis kimi erzaqlardan istifade olunur 2 Quymaq 3 Qayqanaq 4 Sari halva 5 6 Zencefilli halva 7 Tursuqovurma Et Zeferan Istiot lobiya Alca Sogan ve Duzdan hazirlanan qidadir 8 Qeysi Plov 9 Eristeli Plov 10 Sac Qovurmasi Sac icinde bisirerler Erzaqlari Qoyun Eti Lavas Sogan Sarimsaq Sari Yag Qatiq Duz ve Istiotdur 11 Sud Plov 12 Yumurta Kuftesi 13 Erdebil Xengeli 14 Kenger Plov 15 Sogan Su 16 Sac Ici 17 Bozbas 18 Qeysava Qisin soyuq gunlerinde daha cox yeyilir Xurma Kere yagi ve Qoz icinden elde edilen yemekdir 19 Levengi 20 Bastirma Plov 21 Xesil 22 Yerkoku xurustu 23 Cigirtma 24 Omac asi 25 Bicag qiyme 26 Gildik asi 27 Yarma asi 28 Ayran asi Eher 1 Eriste Merci Bu yemekde duyu yerine eristeden istifade olunur Eriste cekikmis et kartof sogan lepe yoxsa merci sari yag duz sari kok qara zire zeferan ve kuncut bu yemekde ise gelir 2 Xutab Qutab 3 Yeddiqat coreyiXemir isleriEsasen bugda ve basqa taxillarin unundan bisirilen muxtelif adli yeyintiler xemir isleri adlanir SorbalarUmumiyyetle Turk ellerinin metbexinde olan sulu yemeklere sorba deyilir PlovlarUmumiyyetle Azerbaycanda plovun 200 novu var ve xalq arasinda Azerbaycan metbexinin sahi sayilir Demli ve kete novleri vardir Guney Azerbaycanda plovlar ayrica ve qarisiq olur Plov ayrica bisirilende zeferanla ve ya sarikokle demlenir ve onun yaninda xuruslar qaralar verilir Xurus esasen qus ve ya qoyun etinden hazirlanir Uzerine albuxara kismis erik qurusu elave edilir DolmalarAzebaycanin milli metbexinin esas xoreklerinden olan dolmalarin 30 dan cox novu var Dolmalar yarpaq dolmalarina ve doldurma dolmalara bolunur Yarpaq dolmasi kelem dolmasi evelik dolmasi ve b doldurma dolmalar ise terevezin ve ya meyvelerin icini iclikle dolduqmaqla hazirlanir Badimcan dolmasi pomidor dolmasi biber dolmasi heyva dolmasi gobelek dolmasi ve diger xorekler var ki doldurma dolmanin novleridir KabablarGuney metbexinde kabablar esasen iri burnuzlu xirda burnuzlu quslarin baliqlarin ve heyvanlarin icalatlarinin etnden pisirilir Hemcinin etin yaninda yeralma bamador badimcan heyva ve diger terevezler de sise taxilib kabab kimi pisirilir Istinadlar Arxivlenmis suret 2021 04 13 tarixinde Istifade tarixi 2019 03 20 redundant parameters redundant parameters redundant parameters https en m wikipedia org wiki Bonab kababi kemkiaraz blogfa com post 480 https www karnaval ir blog traditional local dishes ardebil amp true arktourism ir 1394 05اریشته ماکارونی سنتی آذربایجان html Dolmalar Dolma Reseptleri Reseptler com 2021 04 22 tarixinde Istifade tarixi 2018 11 02 redundant parameters redundant parameters redundant parameters