Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsim — Canlı və cansız varlığın adını bildirir. Kim? nə? hara? suallarından birinə cavab verir. İsmin 6 halı var: adlıq hal, yiyəlik hal, yönlük hal, təsirlik hal, yerlik hal və çıxışlıq hal. İsim hallanır, cəmlənir, mənsubiyyətə görə isimlər dəyişə bilir, tək və cəm olur, konkret və mücərrəd olur, şəxs şəkilçisi qəbul edə bilir. Lüğət tərkibindəki sözlərin çoxunu isimlər təşkil edir.
Konkret və mücərrəd isimlər
Gözlə görülməsi və əl ilə toxunulması mümkün olan, obyektiv aləmdə, fəzada müəyyən yer tutan əşyaların adını bildirən sözlər konkret isimlər adlanır. Məsələn, kitab, kağız, ot, süd, daş,günəş, ağac, stol, stul, və s.
Gözlə görülməyən, toxunulması mümkün olmayan, təsəvvür olunan məfhum və anlayışların adını bildirən sözlər mücərrəd isimlər adlanır. Mücərrəd isimlər yalnız nə? sualına cavab verir. Məsələn, xəyal, arzu, fikir, müəllimlik, düşüncə,gözəllik və s. Hava, külək kimi isimlər konkret isim hesab olunur. Analıq, atalıq, bacılıq və s. isimləri həm konkret, həm də mücərrəddir. Məs:analıq hissi deyəndə mücərrəd, analığım gəldi dedikdə isə konkret hesab olunur.
İsmin quruluşca növləri
Sadə isimlər
Sadə isimlər bir kökdən ibarət olur. İsimlərin
- , eləcə də sadə isimlərin qrammatik şəkilçilər qəbul edərək dəyişməsi onların quruluşuna təsir etmir.
Düzəltmə isimlər
Düzəltmə isimlər söz düzəldici (leksik) şəkilçilər vasitəsi ilə düzəlir. İsim düzəldən şəkilçilər 4 cür olur.
| İsimdən isim düzəldən | Feildən isim düzəldən | Sifətdən isim düzəldən | Saydan isim düzələn |
|---|---|---|---|
| çı4 | ış4 | lıq4 | lıq4 ıq4 |
| lıq4 | ki4 | ||
| ıstan4 | ıq4 | ||
| ça2 | ıcı4 |
Adlardan isim düzəldən şəkilçilər:
-çı4: pambıqçı, dəmirçi balıqçı və s.
-lıq4: atalıq, yaxşılıq, düzənlik, dostluq və s.
-lı4: Rəhimli, Mahmudlu, və s.
-ça²: bağça, kitabça.
-cıq4: evcik, qulaqcıq.
-cığaz4: qızcığaz, gəlinciyəz, quşcuğaz və s.
-gil: dostumgil, bibimgil.
-i, -vi: Şirvani, Şirazi, Gəncəvi və s.
-ov, -ova, -yev, -yeva: Hüseynov, Hüseynova, Əliyev, Əliyeva.
-zadə: Abbaszadə, Əhmədzadə.
-anaq: Tozanaq.
-daş: yoldaş, sirdaş.
-stan (-ıstan4): Gürcüstan, gülüstan.
-xana: xəstəxana, kitabxana.
-at2: məlumat, təbliğat, mühacirət və s.
-dar: anbardar.
-dan: qənddan, güldan.
-laq: qışlaq, buzlaq.
-kən: yelkən.
-caq2: oyuncaq, əlcək.
-pik: yelpik.
-şünas: əmtəə şünas, şərqş ünas.
-gər: misgər, kimyagər
-izm: materializm, realizm, romantizm
-ist: idealist, realist
-baz: quşbaz, hoqqabaz
-iyyat: ədəbiyyat, əbədiyyət;
-iyyə:bədiiyyə, fərziyyə.
-saz: rəngsaz, saatsaz.
-kar: bəstəkar, sənətkar
-gah: səcdəgah, ibadətgah.
-ıltı: guppultu, pıçıltı.
Feildən isim düzəldən şəkilçilər
-ış4: anlayış, baxış, duruş, çağırış və s.
-aq2 (-q, -k): yataq, daraq, sarıq, döşək, istək və s.
-ma²: qovurma, qoşma, çəkmə, süzmə, bağlama və s.
-qı4 (ğı4): pusqu, asqı, sürtkü, qurğu, bölgü və s.
-tı4: qışqırtı, çığırtı, döyüntü və s.
-ıntı4: tapıntı, qazıntı, ovuntu, tikinti və s.
-ıcı4: alıcı, seçici, bölücü, bağlayıcı, soyuducu və s.
-ı4: yazı, pozu, örtü, çəki, qorxu və s.
-ıq4: sarmaşıq, asqırıq, barışıq, danışıq, bilik, örtük və s.
-ım4 (-əm, - m): aşırım, deyim, ölüm, durum, kəsim, qırpım və s.
-maq²: qazmaq, cırmaq, çaxmaq, yemək.
-qın4, -ğın4: basqın, qaçqın, uçqun, köçkün, qırğın, yanğın və s.
-ın4, -n: əkin, səpin, biçin, axın, talan və s.
-ar2: çapar, açar, dəyər, kəsər və s.
-acaq2: dolanacaq, qanacaq, yanacaq, sığınacaq və s.
-ır, -ir: kəsir, gəlir və s.
-id, üd: keçid, öyüd və s.
-caq²: oyuncaq, bürüncək, yığıncaq, yelləncək və s.
-ınc(inç;c) sevinc, qaxınc, güvənc, tıxac və s.
-ğa(gə)süpürgə, döngə, qovurğa, bölgə və s.
-anaq2: boğanaq, döyəcək, biçənək və s.
-mac2: tutmac, yanıltmac, bulamac və s.
-maca2: tapmaca, atmaca, bilməcə və s.
-ca2: düşüncə, əyləncə və s.
-laq2: udlaq və s.
-da: sevda və s.
-kəm:görkəm
Mürəkkəb isimlər
Mürəkkəb isimlər iki və daha artıq sözün birləşməsindən əmələ gəlir. Mürəkkəb isimləri əmələ gətirən sözlər eyni nitq hissəsinə də, müxtəlif nitq hissələrinə də aid ola bilər. Bu cəhətdən, mürəkkəb isimlərin aşağıdakı növləri var:
Mürəkkəb isimlərin əmələ gəlməsi 3 cür olur:
- Heç bir köməkçi vasitə olmadan sözlər birləşərək mürəkkəb isim əmələ gətirir.
- Mürəkkəb ismin ikinci tərəfi mənsubiyyət şəkilçili olur.
- Aralarında ha, a, ə şəkilçiləri işlənməklə felin təkrarı ilə.
Mürəkkəb isimlər də sadə və düzəltmə isimlər kimi, bir söz (bir leksik vahid) olduğuna görə bir malik olur. Mürəkkəb ismi əmələ gətirən sözlər birlikdə tələffüz olunur və bir yerdə yazılır.
Mürəkkəb adlar
Birləşmələrlə ifadə olunan adlar mürəkkəb adlar hesab olunur. Mürəkkəb adlar bütövlükdə cümlənin bir mürəkkəb üzvü olur, amma mürəkkəb sözlər sadə cümlə üzvü olur.
- Ad və soyad
- Ad və ata adı
- Ad və ləqəb
- Ad və onlarla yanaşı işlənən bəy, xan, mirzə və bu kimi digər sözlər.
Əşyaların adlandırma qaydasına görə isimlər iki cür olur.
Ümumi isimlər
Ümumi isimlər eyni cinsli əşyaların hamısına birlikdə verilən adlardır. Dünyada nəqədər müxtəlif ağac növü var. Ancaq bunların hamısında ümumi cəhət var, hamısı ağacdır. Ona görə ağac sözü bunlara verilən ümumi addır, ümumi isimdir.
Xüsusi isimlər
Eyni cinsli əşyaları bir-birindən fərqləndirmək üçün onlara verilən xüsusi adlara xüsusi isimlər deyilir. Xüsusi isimlərin də növləri də çoxdur. Onların bəziləri:
- İnsan adlarına aid xüsusi isimlər.
- Yer adlarına aid xüsusi isimlər.
- Əsər, mətbuat adlarına aid xüsusi isimlər.
- Su ilə əlaqədar xüsusi isimlər.
Xüsusi isimlər
Eyni cinsli əşyaları bir-birindən fərqləndirmək üçün onlara verilən xüsusi adlara xüsusi isimlər deyilir. Xüsusi isimlərin də növləri də çoxdur.Onların bəziləri:
- İnsan adlarına aid xüsusi isimlər.
- Yer adlarına aid xüsusi isimlər.
- Əsər, mətbuat adlarına aid xüsusi isimlər.
- Ümumi isimlərin baş hərfləri, bir qayda olaraq, kiçik yazılır.
- Ümumi isimlərin baş hərfləri aşağıdakı hallarda böyük yazılır:
a) Cümlənin əvvəlində.
b) Bir sıra mərkəzi idarə, təşkilat adlarında.
c) Şeir misralarının başlanğıc sözünün ilk hərfi.
d) Prezident adlarında
İsimlərin kəmiyyətə görə dəyişməsi
Azərbaycan dilində isimlər cəm şəkilçisi qəbul edərək cəmlənir. Şəkilçisi: -lar, -lər. Cəm şəkilçisi qəbul etməmiş isimlər təkdə, cəm şəkilçisi qəbul etmiş isimlər cəmdə hesab olunur. Təkdə olan isimlər əşyanın ümumi adıdır və qrammatik cəhətdən təkdə hesab olunur; cəmdə olan isimlər isə eyni əşyanın çoxluğunu bildirir.
Xüsusi isimlərin cəmlənməsi
Nitqdə bəzən xüsusi isimlər də cəm şəkilçisi ilə işlənir. Xüsusi isimlər cəmlənəndə də ilk hərfləri böyük yazılır: Xətailər, Vaqiflər.
Topluluq bildirən isimlər (toplu isimlər)
İsimlərin bir qismi heç bir şəkilçi, heç bir köməkçi vasitələr olmadan topluluq bildirir. Məsələn: cəmiyyət, qoşun, naxır, dəstə, xalq, ordu, ilxı, el, alay və s. Topluluq bildirən isimlər təklik bildirən isimlərlə qarşı-qarşıya dayanır. Cəm isimlər və topluluq bildirən isimlər aşağıdakı cəhətlərdən fərqlənir:
- Cəm isimlər -lar, -lər şəkilçisi ilə formalaşır, topluluq bildirən isimlərin topluluq məzmunu onların öz daxilində olur.
- -lar, -lər şəkilçisi qəbul etmiş isimlər qrammatik cəhətdən cəmlənmiş isimlərdir, topluluq bildirən isimlər isə qrammatik cəhətdən cəm isimlər deyil.
- Topluluq bildirən isimlərə də -lar, -lər şəkilçisi əlavə edib onları cəmləndirmək olur. Məsələn, qoşunlar, partiyalar, dəstələr və s. İstisna olaraq bu toplu isimlər cəmləmir (cəm şəkilcisi qəbul etmir): camaat, əhali, şüəra(şairlər), üləma(alimlər).Əgər topluluq bildirən isimlər cəm isimlərdən fərqlənməsəydi, onlara cəm şəkilçisi əlavə etmək olmazdı.
İsimlərin mənsubiyyətə görə dəyişməsi
İsimlər mənsubiyyət şəkilçiləri qəbul edərək sahib şəxslə mənsub əşya arasındakı əlaqəni, münasibəti bildirir. Buna görə də mənsubiyyət anlayışı normativ şəkildə iki komponentin iştirakı ilə ifadə olunur. Birinci tərəf sahib şəxsi, ikinci tərəf mənsub əşyanı bildirir. Birinci tərəf I və II şəxslərdə şəxs əvəzliyi, III şəxsdə həm şəxs əvəzliyi, həm də isimlərlə ifadə olunur. İkinci tərəf isimlərdən və isimləşmiş nitq hissələrindən ibarət olur və birinci tərəfdən asılı olaraq hər üç şəxsin mənsubiyyət şəkilçisini qəbul edir; məs:
|
|
Mənsubiyyət şəkilçilərini göstərən cədvəl
| Şəxslər | Şəkilçilər |
|---|---|
| I şəxs tək | -ım, -im, -um, -üm, -m |
| I şəxs cəm | -ımız, -imiz, -umuz, -ümüz, -mız, -miz, -muz, -müz |
| II şəxs tək | -ın, -in, -un, -ün, -n |
| II şəxs cəm | -ınız, -iniz, -unuz, -ünüz, -nız, -niz, -nuz, -nüz |
| III şəxs | -ı, -i, -u, -ü, sı, si, su, sü |
- III şəxsin cəmini bildirən mənsubiyyət şəkilçisi yoxdur.
İsimlərin hallanması
İsim cümlədə hal şəkilçisi qəbul edərək dəyişir. Bu dəyişmə cümlədə sözlərin əlaqəsini təmin edir. İsmin belə dəyişməsinə onun hallanması deyilir. Azərbaycan dilində ismin altı halı var:
- Adlıq hal
- Yiyəlik hal
- Yönlük hal
- Təsirlik hal
- Yerlik hal
- Çıxışlıq hal
İsmin hallarını, şəkilçilərini, suallarını göstərən cədvəl
| İsmin halları | İsmin hallarının şəkilçiləri | İsmin hallarının sualları |
|---|---|---|
| Adlıq hal | — | Kim? Nə? Hara? |
| Yiyəlik hal | -ın4 | Kimin? Nəyin? Haranın? |
| Yönlük hal | -a2 | Kimə? Nəyə? Haraya? |
| Təsirlik hal | -ı4 | Kimi? Nəyi? Haranı? |
| Yerlik hal | -da2 | Kimdə? Nədə? Harada? |
| Çıxışlıq hal | -dan2 | Kimdən? Nədən? Haradan? |
Adlıq hal
Bu halda olan isimlər ancaq əşyanın adını bildirir, onun başqa əşyaya, hərəkətə münasibətini bildirmir. Cümlədə əsasən üç mövqedə işlənir:
- Mübtəda rolunda
- Xəbər rolunda
- Xitab rolunda
İsimlər lüğətlərdə ilkin formalarında yazılır; şərti olaraq onlar adlıq halda hesab olunur.
Qeyri-müəyyən Təsirlik hal:
Təsirlik hal 2 cür olur:Qeyri-müəyyən;Müəyyən Təsirlik hal.Müəyyən təsirlik halın sualı "nə?" olur.
İsmi birləşmələr
Həm də ismi birləşmələr də mövcuddur.İsmi birləşmələr-əsas tərəfi(yəni birinci tərəfi) isim olan söz Söz birləşmələrinə ismi birləşmələr deyilir.Məsələn:qələmin şəkili və s.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Gülarə Abdullayeva. MÜASİR AZƏRBAYCAN DİLİ. Bakı: “Elm və təhsil”. 2013. səh. 24.
- Qəzənfər Kazımov. Azərbaycan dilinin qrammatikası. Bakı: Elm və təhsil. 2017. səh. 70.
Mənbə
- 6-7-ci sinif Azərbaycan dili dərsliyi.
- Ş.Sadıq, E.Nəcəfov, A.Əsədov. Azərbaycan dili. Dərs vəsaiti. Bakı:Çaşıoğlu, 2009. - 272 s.
 | Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ad ile sehv salmayin Isim Canli ve cansiz varligin adini bildirir Kim ne hara suallarindan birine cavab verir Ismin 6 hali var adliq hal yiyelik hal yonluk hal tesirlik hal yerlik hal ve cixisliq hal Isim hallanir cemlenir mensubiyyete gore isimler deyise bilir tek ve cem olur konkret ve mucerred olur sexs sekilcisi qebul ede bilir Luget terkibindeki sozlerin coxunu isimler teskil edir Konkret ve mucerred isimlerGozle gorulmesi ve el ile toxunulmasi mumkun olan obyektiv alemde fezada mueyyen yer tutan esyalarin adini bildiren sozler konkret isimler adlanir Meselen kitab kagiz ot sud das gunes agac stol stul ve s Gozle gorulmeyen toxunulmasi mumkun olmayan tesevvur olunan mefhum ve anlayislarin adini bildiren sozler mucerred isimler adlanir Mucerred isimler yalniz ne sualina cavab verir Meselen xeyal arzu fikir muellimlik dusunce gozellik ve s Hava kulek kimi isimler konkret isim hesab olunur Analiq ataliq baciliq ve s isimleri hem konkret hem de mucerreddir Mes analiq hissi deyende mucerred analigim geldi dedikde ise konkret hesab olunur Ismin qurulusca novleriSade isimler Sade isimler bir kokden ibaret olur Isimlerin elece de sade isimlerin qrammatik sekilciler qebul ederek deyismesi onlarin qurulusuna tesir etmir Duzeltme isimler Duzeltme isimler soz duzeldici leksik sekilciler vasitesi ile duzelir Isim duzelden sekilciler 4 cur olur Isimden isim duzelden Feilden isim duzelden Sifetden isim duzelden Saydan isim duzelenci4 is4 liq4 liq4 iq4liq4 ki4istan4 iq4ca2 ici4Adlardan isim duzelden sekilciler ci4 pambiqci demirci baliqci ve s liq4 ataliq yaxsiliq duzenlik dostluq ve s li4 Rehimli Mahmudlu ve s ca bagca kitabca ciq4 evcik qulaqciq cigaz4 qizcigaz gelinciyez quscugaz ve s gil dostumgil bibimgil i vi Sirvani Sirazi Gencevi ve s ov ova yev yeva Huseynov Huseynova Eliyev Eliyeva zade Abbaszade Ehmedzade anaq Tozanaq das yoldas sirdas stan istan4 Gurcustan gulustan xana xestexana kitabxana at2 melumat tebligat muhaciret ve s dar anbardar dan qenddan guldan laq qislaq buzlaq ken yelken caq2 oyuncaq elcek pik yelpik sunas emtee sunas serqs unas ger misger kimyager izm materializm realizm romantizm ist idealist realist baz qusbaz hoqqabaz iyyat edebiyyat ebediyyet iyye bediiyye ferziyye saz rengsaz saatsaz kar bestekar senetkar gah secdegah ibadetgah ilti guppultu picilti Feilden isim duzelden sekilciler is4 anlayis baxis durus cagiris ve s aq2 q k yataq daraq sariq dosek istek ve s ma qovurma qosma cekme suzme baglama ve s qi4 gi4 pusqu asqi surtku qurgu bolgu ve s ti4 qisqirti cigirti doyuntu ve s inti4 tapinti qazinti ovuntu tikinti ve s ici4 alici secici bolucu baglayici soyuducu ve s i4 yazi pozu ortu ceki qorxu ve s iq4 sarmasiq asqiriq barisiq danisiq bilik ortuk ve s im4 em m asirim deyim olum durum kesim qirpim ve s maq qazmaq cirmaq caxmaq yemek qin4 gin4 basqin qacqin ucqun kockun qirgin yangin ve s in4 n ekin sepin bicin axin talan ve s ar2 capar acar deyer keser ve s acaq2 dolanacaq qanacaq yanacaq siginacaq ve s ir ir kesir gelir ve s id ud kecid oyud ve s caq oyuncaq buruncek yigincaq yellencek ve s inc inc c sevinc qaxinc guvenc tixac ve s ga ge supurge donge qovurga bolge ve s anaq2 boganaq doyecek bicenek ve s mac2 tutmac yaniltmac bulamac ve s maca2 tapmaca atmaca bilmece ve s ca2 dusunce eylence ve s laq2 udlaq ve s da sevda ve s kem gorkem Murekkeb isimler Murekkeb isimler iki ve daha artiq sozun birlesmesinden emele gelir Murekkeb isimleri emele getiren sozler eyni nitq hissesine de muxtelif nitq hisselerine de aid ola biler Bu cehetden murekkeb isimlerin asagidaki novleri var Isim isim Sifet isim Feilden isim Feil feil Murekkeb isimlerin emele gelmesi 3 cur olur Hec bir komekci vasite olmadan sozler birleserek murekkeb isim emele getirir Murekkeb ismin ikinci terefi mensubiyyet sekilcili olur Aralarinda ha a e sekilcileri islenmekle felin tekrari ile Murekkeb isimler de sade ve duzeltme isimler kimi bir soz bir leksik vahid olduguna gore bir malik olur Murekkeb ismi emele getiren sozler birlikde teleffuz olunur ve bir yerde yazilir Murekkeb adlarBirlesmelerle ifade olunan adlar murekkeb adlar hesab olunur Murekkeb adlar butovlukde cumlenin bir murekkeb uzvu olur amma murekkeb sozler sade cumle uzvu olur Ad ve soyad Ad ve ata adi Ad ve leqeb Ad ve onlarla yanasi islenen bey xan mirze ve bu kimi diger sozler Esyalarin adlandirma qaydasina gore isimler iki cur olur Umumi isimler Umumi isimler eyni cinsli esyalarin hamisina birlikde verilen adlardir Dunyada neqeder muxtelif agac novu var Ancaq bunlarin hamisinda umumi cehet var hamisi agacdir Ona gore agac sozu bunlara verilen umumi addir umumi isimdir Xususi isimler Eyni cinsli esyalari bir birinden ferqlendirmek ucun onlara verilen xususi adlara xususi isimler deyilir Xususi isimlerin de novleri de coxdur Onlarin bezileri Insan adlarina aid xususi isimler Yer adlarina aid xususi isimler Eser metbuat adlarina aid xususi isimler Su ile elaqedar xususi isimler Xususi isimlerEyni cinsli esyalari bir birinden ferqlendirmek ucun onlara verilen xususi adlara xususi isimler deyilir Xususi isimlerin de novleri de coxdur Onlarin bezileri Insan adlarina aid xususi isimler Yer adlarina aid xususi isimler Eser metbuat adlarina aid xususi isimler Umumi isimlerin bas herfleri bir qayda olaraq kicik yazilir Umumi isimlerin bas herfleri asagidaki hallarda boyuk yazilir a Cumlenin evvelinde b Bir sira merkezi idare teskilat adlarinda c Seir misralarinin baslangic sozunun ilk herfi d Prezident adlarindaIsimlerin kemiyyete gore deyismesiAzerbaycan dilinde isimler cem sekilcisi qebul ederek cemlenir Sekilcisi lar ler Cem sekilcisi qebul etmemis isimler tekde cem sekilcisi qebul etmis isimler cemde hesab olunur Tekde olan isimler esyanin umumi adidir ve qrammatik cehetden tekde hesab olunur cemde olan isimler ise eyni esyanin coxlugunu bildirir Xususi isimlerin cemlenmesi Nitqde bezen xususi isimler de cem sekilcisi ile islenir Xususi isimler cemlenende de ilk herfleri boyuk yazilir Xetailer Vaqifler Topluluq bildiren isimler toplu isimler Isimlerin bir qismi hec bir sekilci hec bir komekci vasiteler olmadan topluluq bildirir Meselen cemiyyet qosun naxir deste xalq ordu ilxi el alay ve s Topluluq bildiren isimler teklik bildiren isimlerle qarsi qarsiya dayanir Cem isimler ve topluluq bildiren isimler asagidaki cehetlerden ferqlenir Cem isimler lar ler sekilcisi ile formalasir topluluq bildiren isimlerin topluluq mezmunu onlarin oz daxilinde olur lar ler sekilcisi qebul etmis isimler qrammatik cehetden cemlenmis isimlerdir topluluq bildiren isimler ise qrammatik cehetden cem isimler deyil Topluluq bildiren isimlere de lar ler sekilcisi elave edib onlari cemlendirmek olur Meselen qosunlar partiyalar desteler ve s Istisna olaraq bu toplu isimler cemlemir cem sekilcisi qebul etmir camaat ehali suera sairler ulema alimler Eger topluluq bildiren isimler cem isimlerden ferqlenmeseydi onlara cem sekilcisi elave etmek olmazdi Isimlerin mensubiyyete gore deyismesiIsimler mensubiyyet sekilcileri qebul ederek sahib sexsle mensub esya arasindaki elaqeni munasibeti bildirir Buna gore de mensubiyyet anlayisi normativ sekilde iki komponentin istiraki ile ifade olunur Birinci teref sahib sexsi ikinci teref mensub esyani bildirir Birinci teref I ve II sexslerde sexs evezliyi III sexsde hem sexs evezliyi hem de isimlerle ifade olunur Ikinci teref isimlerden ve isimlesmis nitq hisselerinden ibaret olur ve birinci terefden asili olaraq her uc sexsin mensubiyyet sekilcisini qebul edir mes menim evim senin evin onun evi bizim evimiz sizin eviniz onlarin evi Mensubiyyet sekilcilerini gosteren cedvel Sexsler SekilcilerI sexs tek im im um um mI sexs cem imiz imiz umuz umuz miz miz muz muzII sexs tek in in un un nII sexs cem iniz iniz unuz unuz niz niz nuz nuzIII sexs i i u u si si su suIII sexsin cemini bildiren mensubiyyet sekilcisi yoxdur Isimlerin hallanmasiIsim cumlede hal sekilcisi qebul ederek deyisir Bu deyisme cumlede sozlerin elaqesini temin edir Ismin bele deyismesine onun hallanmasi deyilir Azerbaycan dilinde ismin alti hali var Adliq hal Yiyelik hal Yonluk hal Tesirlik hal Yerlik hal Cixisliq hal Ismin hallarini sekilcilerini suallarini gosteren cedvel Ismin hallari Ismin hallarinin sekilcileri Ismin hallarinin suallariAdliq hal Kim Ne Hara Yiyelik hal in4 Kimin Neyin Haranin Yonluk hal a2 Kime Neye Haraya Tesirlik hal i4 Kimi Neyi Harani Yerlik hal da2 Kimde Nede Harada Cixisliq hal dan2 Kimden Neden Haradan Adliq hal Bu halda olan isimler ancaq esyanin adini bildirir onun basqa esyaya herekete munasibetini bildirmir Cumlede esasen uc movqede islenir Mubteda rolunda Xeber rolunda Xitab rolunda Isimler lugetlerde ilkin formalarinda yazilir serti olaraq onlar adliq halda hesab olunur Qeyri mueyyen Tesirlik hal Tesirlik hal 2 cur olur Qeyri mueyyen Mueyyen Tesirlik hal Mueyyen tesirlik halin suali ne olur Ismi birlesmelerHem de ismi birlesmeler de movcuddur Ismi birlesmeler esas terefi yeni birinci terefi isim olan soz Soz birlesmelerine ismi birlesmeler deyilir Meselen qelemin sekili ve s Hemcinin baxNitq hisseleri Buludxan XelilovIstinadlarGulare Abdullayeva MUASIR AZERBAYCAN DILI Baki Elm ve tehsil 2013 seh 24 Qezenfer Kazimov Azerbaycan dilinin qrammatikasi Baki Elm ve tehsil 2017 seh 70 Menbe6 7 ci sinif Azerbaycan dili dersliyi S Sadiq E Necefov A Esedov Azerbaycan dili Ders vesaiti Baki Casioglu 2009 272 s Dil ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin