Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zan dilləri, Zanuri (gürc. ზანური ენები) və ya Kolxida dili — kartvel dillərinin qolu. Zanuri meqrel və laz dillərindən təşkil olunmuşdur. Bəzi dilşünaslar hesab edirlər ki, bu dillərin hər ikisi də zan dilinin ləhçələridir. Buna baxmayaraq, meqrel və laz dilləri qarşılıqlı olaraq, tam şəkildə anlaşıqlı deyil, ancaq bir dillərdən birini danışanlar o biri dildəki çox sözü tanıya bilir. Zanuri gürcü, svan və dilləri ilə qohumdur.
Zan termini Kolxida tayfalarının birinin yunan-Roma dilindəki adından gəlir, hansı ki, demək olar ki, meqrel və svanlara verilən ad ilə eynidir. Gürcüstan dilşünası Akaki Şanidze Kolxida terminin zan dili üçün uyğun olacağını irəli sürmüşdür.
Tarix
Kartvel dilləri üzrə ixtisaslaşmış Rusiya dilşünası tərəfindən aparılan bir qlottoxronoloji analizə görə, zan dilləri adi kartvel dil qrupundan e.ə. VIII əsrdə ayrılmışdır. Zan dili Qara dənizin cənub-şərq sahilləri boyunca, indiki Türkiyənin Trabzon şəhərindən Gürcüstanın qərbinə qədər olan ərazidə yaşayan bir icma tərəfindən daimi şəkildə danışılmışdır.
Zan dilində danışanlar Kolxidanın e.ə. II əsrin ortalarında süquta uğramasından sonra ilk ayrılma mərhələsinə daxil olmuşdur. Buna baxmayaraq, əsl ayrılma VII əsrin ortalarında İmereti, Quriya və Acara kimi regionlara soxulmuş ərəblərin qovduğu gürcüdilli xalqların intruziyaları nəticəsindən ayrılmalı olmuşdur.
Coğrafiya ilə, daha sonra isə siyasət və din ilə ayrılmış şimali və cənubi zan dilləri axırda, meqrel və laz dillərinə bölünür. Diferensiasiya demək olar ki, erkən müasir dövrdə tamamlandığından indiki dövrdə birləşmiş bir zan dilində danışmaq ənənəvi deyil. Hal-hazırda, meqrel dili əksəriyyəti Meqreliyada və Abxaziyada yaşayan meqrellər tərəfindən, laz dili isə əksəriyyətinin Türkiyədə və Acarada yaşadığı lazlar tərəfindən danışılır. Zan dillərindən təxminən 800.000 nəfər danışır.
Xüsusiyyətlər
Aşağıdakı cədvəldə laz və meqrel dillərinə aid bəzi söz nümunələri verilmişdir:
| Azərbaycan dili | Laz dili | Meqrel dili |
|---|---|---|
| Xəbər | Ambari | Ambe |
| Yeni | Ağani | Axali |
| İxtiyar | Badi | Badidi |
| Süd | Mja | Bja |
| Tut | Bjoli | Bjola |
| Qardaş | Cuma | Cima |
| Bazar | Mjaçxa | Jaşxa |
| Toyuq | Kotume | Kotomi |
| Gəldik | Komoptit | Kumoprtit |
| Saymaq | Ǩoroʒxu | Ǩoroʒxua |
| Ailə | Ocaği | Ocaxi |
| Səkkiz | Ovro | Ruo |
| Meqreliya | Omargale | Samargalo |
| Kar | Mtfi | Tinu |
| Göyərçin | Ťoroci | Ťoronci |
| Qəlbsiz | Uguroni | Ugure |
| Öncə | Ǯoxle | Ǯoxole |
İstinadlar
- Aqranat, Tatyana. "Historical Perspective of Laz". ling.helsinki.fi (ingilis). Helsingin yliopisto. September 1, 2001. September 20, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2019.
- Ağsamaz, Əli İhsan. "Laz Dili". turkleronline.com (türk). Türkleronline. September 3, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2019.
- "Georgian". exploregeorgia.com (ingilis). Explore Georgia. December 27, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2019.
- Americibi-Mullen, Rusudan. K’olxuri (megrul-lazuri) ena: Colchian (Megrelian-Laz) language (ingilis). Tbilisi: ICGL. 2006. 2012-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-08-29.
- Marika Odzeli, Şalva Tabatadze, Kaxa Qabuniya. "RECOMMENDATIONS ON LANGUAGE POLICY TO PROTECT LINGUISTIC MINORITIES". scribd.com (ingilis). Tbilisi: Scribd. 2008. April 11, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: August 29, 2019.
- Leba, Bediya. "Halkbilimci Wolfgang Feurstein ile söyleşi". Ogni Kültür Dergisi (türk). 5. July–August 1994.
- Svetlana Ahlborn, Yost Gippert, İrakli Cocenidze. . armazi.fkidg1.uni-frankfurt.de (ingilis). Armazi Project. March 1, 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 29, 2019.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zan dilleri Zanuri gurc ზანური ენები ve ya Kolxida dili kartvel dillerinin qolu Zanuri meqrel ve laz dillerinden teskil olunmusdur Bezi dilsunaslar hesab edirler ki bu dillerin her ikisi de zan dilinin lehceleridir Buna baxmayaraq meqrel ve laz dilleri qarsiliqli olaraq tam sekilde anlasiqli deyil ancaq bir dillerden birini danisanlar o biri dildeki cox sozu taniya bilir Zanuri gurcu svan ve dilleri ile qohumdur Zan dilleri Meqrel dili Laz dili Zan termini Kolxida tayfalarinin birinin yunan Roma dilindeki adindan gelir hansi ki demek olar ki meqrel ve svanlara verilen ad ile eynidir Gurcustan dilsunasi Akaki Sanidze Kolxida terminin zan dili ucun uygun olacagini ireli surmusdur TarixKartvel dilleri uzre ixtisaslasmis Rusiya dilsunasi terefinden aparilan bir qlottoxronoloji analize gore zan dilleri adi kartvel dil qrupundan e e VIII esrde ayrilmisdir Zan dili Qara denizin cenub serq sahilleri boyunca indiki Turkiyenin Trabzon seherinden Gurcustanin qerbine qeder olan erazide yasayan bir icma terefinden daimi sekilde danisilmisdir Zan dilinde danisanlar Kolxidanin e e II esrin ortalarinda suquta ugramasindan sonra ilk ayrilma merhelesine daxil olmusdur Buna baxmayaraq esl ayrilma VII esrin ortalarinda Imereti Quriya ve Acara kimi regionlara soxulmus ereblerin qovdugu gurcudilli xalqlarin intruziyalari neticesinden ayrilmali olmusdur Cografiya ile daha sonra ise siyaset ve din ile ayrilmis simali ve cenubi zan dilleri axirda meqrel ve laz dillerine bolunur Diferensiasiya demek olar ki erken muasir dovrde tamamlandigindan indiki dovrde birlesmis bir zan dilinde danismaq enenevi deyil Hal hazirda meqrel dili ekseriyyeti Meqreliyada ve Abxaziyada yasayan meqreller terefinden laz dili ise ekseriyyetinin Turkiyede ve Acarada yasadigi lazlar terefinden danisilir Zan dillerinden texminen 800 000 nefer danisir XususiyyetlerAsagidaki cedvelde laz ve meqrel dillerine aid bezi soz numuneleri verilmisdir Azerbaycan dili Laz dili Meqrel diliXeber Ambari AmbeYeni Agani AxaliIxtiyar Badi BadidiSud Mja BjaTut Bjoli BjolaQardas Cuma CimaBazar Mjacxa JasxaToyuq Kotume KotomiGeldik Komoptit KumoprtitSaymaq Ǩ oroʒ xu Ǩ oroʒ xuaAile Ocagi OcaxiSekkiz Ovro RuoMeqreliya Omargale SamargaloKar Mtfi TinuGoyercin Toroci ToronciQelbsiz Uguroni UgureOnce Ǯ oxle Ǯ oxoleIstinadlarAqranat Tatyana Historical Perspective of Laz ling helsinki fi ingilis Helsingin yliopisto September 1 2001 September 20 2007 tarixinde Istifade tarixi August 29 2019 Agsamaz Eli Ihsan Laz Dili turkleronline com turk Turkleronline September 3 2009 tarixinde Istifade tarixi August 29 2019 Georgian exploregeorgia com ingilis Explore Georgia December 27 2008 tarixinde Istifade tarixi August 29 2019 Americibi Mullen Rusudan K olxuri megrul lazuri ena Colchian Megrelian Laz language ingilis Tbilisi ICGL 2006 2012 03 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 08 29 Marika Odzeli Salva Tabatadze Kaxa Qabuniya RECOMMENDATIONS ON LANGUAGE POLICY TO PROTECT LINGUISTIC MINORITIES scribd com ingilis Tbilisi Scribd 2008 April 11 2016 tarixinde Istifade tarixi August 29 2019 Leba Bediya Halkbilimci Wolfgang Feurstein ile soylesi Ogni Kultur Dergisi turk 5 July August 1994 Svetlana Ahlborn Yost Gippert Irakli Cocenidze armazi fkidg1 uni frankfurt de ingilis Armazi Project March 1 2012 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi August 29 2019