Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mantiya (yun. mantion- plaş, örtük) — Yer kürəsinin Maxaroviçiç sərhədindən (30–35 km, Yer qabığının dabanı) 2900 km dərinliyə kimi (nüvənin xarici Vixert-Qutenberq sərhədi) olan hissəsi. Əsasən, maqnezium və dəmirlə zəngin olan ağır minerallardan təşkil olunmuşdur. Mantiya quruluşuna görə 3 hissəyə bölünür: üst (300 km-ədək), orta (300–950 km) və alt (950–2900 km) mantiya. Tektonik hərəkətlər, maqmatizm və s. proseslər mantiya ilə əlaqədardır.
Yerin mantiyası Yerin nüvəsinin xarici sərhədində uzununa dalğaların sürəti (Vp) orta hesabla 8 km/s-dan (7,8–8,5 km\s) ~ 13,6 km\s-dək (nüvənin Perqam sərhədində), eninə dalğaların (Vs) sürəti isə uyğun olaraq 4,4–7,3 km\s-dək artır. Yerin mantiyası sıxlığın şaquli paylanması yer qabığının altında 3,3–3,5 q\sm3-dək, nüvənin xarici sərhədində 5,6–5,9 q\sm3-dək dəyişir. Yerin mantiyası üçün ağırlıq qüvvəsinin (g) hesablanmış qiyməti dəyişməz kəmiyyətdir: g"const"1000 sm\san2. Yer qabığı altında təzyiq 1,3–1,4 mln. atm-ə yaxındır. Okean altındakı təzyiq qitə qabığı altındakı təzyiqdən xeyli azdır. Yerin mantiyası elektrik keçiriciliyi dərinliyə getdikcə artır. Müxtəlif müəlliflərə görə, mantiyanın dabanında temperatur 1500–10000 °C arasında dəyişir, sabit temperatur qradiyentin 0,6 qrad\km 3000°-yə dədər ehtimal olunur. Mantiya səthinin temperaturu, ola bilsin ki, ərimə temperaturu intervalına yaxındır.
Digər planetlərin mantiyaları
Merkuri təxminən 490 kilometr (300 mil) qalınlığında silikat mantiyaya malikdir və onun kütləsinin yalnız 28%-ni təşkil edir. Veneranın silikat mantiyası təxminən 2800 kilometr (1700 mil) qalınlığındadır və onun kütləsinin təxminən 70%-ni təşkil edir. Marsın silikat mantiyası təqribən 1600 kilometr (990 mil) qalınlığındadır və onun kütləsinin ~74-88%-ni təşkil edir və xassignit meteoritləri ilə təmsil oluna bilər.
Asteroidlərin mantiyası
Ən böyük asteroidlərdən bəzilərinin mantiyaları var;məsələn, Vesta tərkibində diogenit meteoritlərinə bənzər silikat mantiyaya malikdir.
-
![image]()
Yer modelinin qatları -
![image]()
Aşağı mantiya -
![image]()
Mantiya şleyfi
Həmçinin baxi
İstinadlar
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
- Yerin mantiyası // Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti. Bakı: "Elm". 2012. səh. 177. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mantiya yun mantion plas ortuk Yer kuresinin Maxarovicic serhedinden 30 35 km Yer qabiginin dabani 2900 km derinliye kimi nuvenin xarici Vixert Qutenberq serhedi olan hissesi Esasen maqnezium ve demirle zengin olan agir minerallardan teskil olunmusdur Mantiya qurulusuna gore 3 hisseye bolunur ust 300 km edek orta 300 950 km ve alt 950 2900 km mantiya Tektonik hereketler maqmatizm ve s prosesler mantiya ile elaqedardir Yerin mantiyasi Yerin mantiyasi Yerin nuvesinin xarici serhedinde uzununa dalgalarin sureti Vp orta hesabla 8 km s dan 7 8 8 5 km s 13 6 km s dek nuvenin Perqam serhedinde enine dalgalarin Vs sureti ise uygun olaraq 4 4 7 3 km s dek artir Yerin mantiyasi sixligin saquli paylanmasi yer qabiginin altinda 3 3 3 5 q sm3 dek nuvenin xarici serhedinde 5 6 5 9 q sm3 dek deyisir Yerin mantiyasi ucun agirliq quvvesinin g hesablanmis qiymeti deyismez kemiyyetdir g const 1000 sm san2 Yer qabigi altinda tezyiq 1 3 1 4 mln atm e yaxindir Okean altindaki tezyiq qite qabigi altindaki tezyiqden xeyli azdir Yerin mantiyasi elektrik keciriciliyi derinliye getdikce artir Muxtelif muelliflere gore mantiyanin dabaninda temperatur 1500 10000 C arasinda deyisir sabit temperatur qradiyentin 0 6 qrad km 3000 ye deder ehtimal olunur Mantiya sethinin temperaturu ola bilsin ki erime temperaturu intervalina yaxindir Diger planetlerin mantiyalariMerkuri texminen 490 kilometr 300 mil qalinliginda silikat mantiyaya malikdir ve onun kutlesinin yalniz 28 ni teskil edir Veneranin silikat mantiyasi texminen 2800 kilometr 1700 mil qalinligindadir ve onun kutlesinin texminen 70 ni teskil edir Marsin silikat mantiyasi teqriben 1600 kilometr 990 mil qalinligindadir ve onun kutlesinin 74 88 ni teskil edir ve xassignit meteoritleri ile temsil oluna biler Asteroidlerin mantiyasiEn boyuk asteroidlerden bezilerinin mantiyalari var meselen Vesta terkibinde diogenit meteoritlerine benzer silikat mantiyaya malikdir Yer modelinin qatlari Asagi mantiya Mantiya sleyfiHemcinin baxiGeoloji prosesler Yer qabigi AsteroidIstinadlarGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679 Yerin mantiyasi Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 seh 177 ISBN 978 9952 453 14 0