Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yer Kürəsi Nizamnaməsi — ədalətli, davamlı və dinc qlobal dünya qurmaq üçün başlıca etik prinsipləri özundə əks etdirən, global asılılıq və universal məsuliyyət üzərində qurulmuş bəyannamədir. Bu, 21-ci əsrdə insanların üzləşdiyi kritik çətinlikləri və seçimləri müəyyən etməyə cəhd göstərir. Bunun prinsipləri "bütün fərdlərin, qurumların, biznes təşkilatlarının, hökümətlərin və beynəlxalq orqanların işinə bələdçilik eləmək və qiymətləndirmək üçün ortaq standard kimi tərtib edilmişdir." Yer Kürəsi Nizamnaməsi 1990-cı illər ərzində ortaq məqsədlər və dəyərlər uğrunda icra edilən onilliyin, dünyəvi və mədəniyyətlərarası dialoqun məhsuludur. Bu proses hər hansı bir beynəlxalq sənədin yaradılmasında göstərilə biləcək yetərincə açıq və iştirakı konsultasiyaları özündə əks etdirən etik bələdçi kimi Yer Kürəsi Nizamnaməsinin qanuniliyinin əsas mənbəyidir.
Tarix
Yer Kürəsi Nizamnaməsi ideyası 1987-ci ildə BMT-in Etraf Mühit və Inkişaf üzrə Dünya Komissiyasının ətraf mühitin qorunması və davamlı inkişaf üçün, davamlı inkişafın əsas prinsiplərini özündə formalaşdıran "yeni nizamnamənin" yaradılması teklifi esasında yarandı. Beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən Yer Kürəsi Nizamnaməsini yaratmaq məqsədi ilə Rio de Janeyroda Dünya Sammiti təşkil edilir. Lakin hökumətlər razılığa gəlməyə müvəffəq olmayıb, nizamnamə əvəzinə Ətraf Mühit və İnkişaf üzrə Rio Bəyannaməsini qəbul edirlər. Rio Yer Sammitinin baş katibi Maurice Strongun liderliyi altında, Yer Sammiti razılaşmalarının yerinə yetirilməsini gücləndirmək və davamlı inkişaf üzrə milli şuraların formalaşmasını müdafiə etmək üçün Yer Kürəsi Şurası yaradılır. Yer Kürəsi Şurasının sədri Maurice Strong və Beynəlxalq Yaşıl Xaç Cəmiyyətinin prezidenti Mixail Qorbaçov Yer Kürəsi Nizamnamesini layihələndirmək üçün vətəndaş cəmiyyəti təşəbbüsünü başladı. Holland hökuməti ilk maliyyə dəstəyini təmin edir. Strong artıq şura ilə əlaqədar heç bir təhşkilati işlə məşgul olmur, amma məsləhət və dəstəyini hələ də əsirgəmir.
Layihə prosesi
Mətnin layihəsi 6 il davam edən (1994–2000), davamlı gələcək üçün dəyər və prinsipləri ozündə əks etdirən qlobal razilaşmanı inkişaf etdirmək məqsədi ilə Strong və Qorbaçov tərəfindən toplanmış, müstəqil Yer Kürəsi Nizamnaməsi Komissiyası tərəfindən müşahidə edilmiş konsultasiya prosesidir. Komissiyanın mətn üzərində nəzarəti səlahiyyəti davam edir. Yer Kürəsi Nizamnaməsinin son mətni 2000-ci ilin Martında Parisdə, UNESCO-nun baş qərargahında Yer Kürəsi Nizamnaməsi Komissiyası gorüşündə qəbul edildi.
Formal olaraq açılışı isə 2000-ci ilin iyun ayında Nidarlandda, Haaqa Sulh sarayında oldu. Niderland Kraliçası Beatriks mərasimə qatıldı.
Mündəricat
Təxminən 2400 sözdən ibarət olan bu sənəd Ön söz, on altı əsas prinsip, altmış bir köməkçi prinsipdən ve "İrəliyə yol" adlı sonluqdan ibarətdir.
Ön söz
Yer Kürəsi tarixinin kritik bir anında, bəşəriyyətin öz gələcəyini seçməli olduğu bir dövründə yaşayırıq. Dünya getdikcə daha da qarşılıqlı asılı və həssas olduqca gələcək indidən böyük bir təhlükə ilə qarşı qarşıyadır. Mədəniyyətlərin və həyat tərzlərinin müxtəlifliklərinin əhatəsində irəliləmək üçün eyni taleyə sahib olan bir bəşər ailəsi və vahid Yer Kürəsi cəmiyyəti olduğumuzu bilmək məcburiyyətindəyik. Təbiətə, universal insan hüquqlarına, iqtisadi ədalətə və sülh mədəniyyətinə hörmət əsasında qurulmuş davamlı qlobal cəmiyyəti meydana gətirmək üçün birgə işə başlamalıyıq. Bu cəhdlə biz, Yer Kürəsi insanları olaraq bir-birimizə, daha geniş bir cəmiyyət həyatına və gələcək nəsillərə qarşı məsuliyyətimizi bəyan etməliyik.
Prinsiplər
Nizamnamə dörd bölmə və on altı prinsipdən ibarətdir:
I. Həyat birliyinə hörmət və qayğı
- 1. Yer kürəsinin və həyatın müxtəlifliyinə hörmət etmək.
- 2. Həyat cəmiyyətinə anlayış, şəvqət və sevgi ilə qayğı.
- 3. Ədalətli, davamlı və dinc demokratik cəmiyyət qurmaq.
- 4. İndiki və gələcək nəsillər üçün Yer Kürəsinin səxavətliliyini və gözəlliyini qorumaq.
II. Ekoloji bütünlük
- 5. Həyatın mövcudluğunda əsas rol oynayan təbii proseslərə və bioloji müxtəlifliyə xüsusi qayğı göstərilərək, Yer Kürəsinin ekoloji sistemlərinin bütünlüyü qorumaq və bərpa etmək.
- 6. Ətraf mühitin qorunmasının əsas metodu kimi ziyanın qarşısı alınmalı və elmi məlumat məhdud olduğu halda önləyici mövqelərə müraciət edilməlidir.
- 7. Yer Kürəsinin regenerativ bacarığını, insan haqlarını və ictimaiyyətin sağlamlığını qoruyan istehsal, istehlak və təkrar istehsal nümunələri qəbul edilməlidir.
- 8. Ekoloji dayanıqlığın tədqiqini inkişaf etdirmək və əldə olunmuş bilgilərin geniş tətbiqini və açıq şəkildə mübadiləsini təmin etmək.
III. İctimai və iqtisadi ədalət
- 9. Yoxsulluğun etnik, ictimai və ətraf mühitdən doğan zərurilik olmasını kökündən kəsmək.
- 10. Bütün səviyyələr üzrə iqtisadi müəssisələrin bərabər və davamlı tərzdə insan inkişafına köməklik göstərəcəyinə əmin etmək.
- 11. Lazımi dərəcədə inkişaf etmək üçün ilk öncə gender bərabərliyini təsdiq etmək, təhsil, səhiyyə və iqtisadi imkanlara ümumi axını təmin etmək.
- 12. Yerli xalqların və milli azlıqların hüquqlarına xüsusi diqqət ayıraraq və heç bir ayrı-seçkilik yaratmadan, hamının təbii və ictimai mühitə, sağlam bədənə və mənəvi dəstəyə olan haqları qorunmalıdır.
IV. Demokratiya, qeyri-zorakılıq və sülh
- 13. Bütün instansiyalarda demokratik qurumlar gücləndirilməli, idarəetmədə şəffaflıq və hesabat verə bilmələri, qərar qəbul etməkdə və haqq-ədalət əldə etməkdə iştirakı təmin edilməlidir.
- 14. Davamlı həyat tərzi sürmək üçün lazım olan dəyərlərin, bilik və bacarıqların həyat boyu öyrənilməsi və formal təhsilə inteqrasiyası.
- 15. Bütün canlılara hörmətlə və düşüncəli bir şəkildə davranılmalıdır.
- 16. Tolerantlıq, qeyri-zorakılıq və sülh mədəniyyətinin geniş yayılması.
Münasibət
Yer Kürəsi Nizamnaməsini dəstəkləyən təşkilatlar arasında UNESCO, Dünya Mühafizəkarlar Birliyi, Yerli Ətraf Mühit Təşəbbüsünün Beynəlxalq Şurası və Merlərin ABŞ konfransı da var. Yer Kürəsi Nizamnaməsi davamlı gələcəyin və dünyada sülhün mühüm elementlərini özündə əks etdirən dəyərli xülasə ilə təmin etmiş və uzun müddət pedoqoji alət kimi məktəblərdə, kolleclərdə, universitetlərdə və qeyri formal təhsil proqramlarında geniş istifadə edilmişdir. Braziliyanın ətraf mühit naziri Yer Kürəsi Nizamnaməsini Braziliya cəmiyyətinin hər bir sektorunda yaymaq üçün Beynəlxalq Yer Kürəsi Nizamnaməsi katibliyinə, Leonardo Boff və Marcia Miranda tərəfindən yaradılmış Petropolis İnsan Hüquqlarının Müdafiəsi mərkəzinə formal razılaşma daxil etmişdir. 2007-ci ildə Yer Kürəsi Günü ilə bağlı prezident qeydetmələri zamanı Meksika hökumətinin təhsil və ətraf mühit nazirləri Yer Kürəsi Nizamnaməsindən məktəb sistemində pedaqoji alət kimi istifadə etmək üçün öhdəliklər irəli sürmüşdür. Başqa dövlət və şəhər rəhbərlikləri, Kvinslend Ştatı, Avstraliya, Tatarıstan və Kalqari (Kanada), Münhen (Almaniya), Yeni Dehli (Hindistan), Oslo (Norveç) və San Paulo (Braziliya) şəhərləri də daxil olmaqla Yer nizamnaməsini qəbul və istifadə etmək və həyata keçirilməsi üçün formal öhdəliklərin əsasını qoyur və ya mövcud öhdəlikləri gücləndirdilər.
İstinadlar
- Yer Kürəsi Nizamnaməsi nədir:[1][ölü keçid]
- Yer Kürəsi Nizamnaməsi:[2][ölü keçid]
- UNESCO:32nd Session, Vol. 1, p. 35
- Earth Charter Initiative (March 26, 2009):Universities that have endorsed the Earth Charter 2011-07-24 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yer Kuresi Nizamnamesi edaletli davamli ve dinc qlobal dunya qurmaq ucun baslica etik prinsipleri ozunde eks etdiren global asililiq ve universal mesuliyyet uzerinde qurulmus beyannamedir Bu 21 ci esrde insanlarin uzlesdiyi kritik cetinlikleri ve secimleri mueyyen etmeye cehd gosterir Bunun prinsipleri butun ferdlerin qurumlarin biznes teskilatlarinin hokumetlerin ve beynelxalq orqanlarin isine beledcilik elemek ve qiymetlendirmek ucun ortaq standard kimi tertib edilmisdir Yer Kuresi Nizamnamesi 1990 ci iller erzinde ortaq meqsedler ve deyerler ugrunda icra edilen onilliyin dunyevi ve medeniyyetlerarasi dialoqun mehsuludur Bu proses her hansi bir beynelxalq senedin yaradilmasinda gosterile bilecek yeterince aciq ve istiraki konsultasiyalari ozunde eks etdiren etik beledci kimi Yer Kuresi Nizamnamesinin qanuniliyinin esas menbeyidir TarixYer Kuresi Nizamnamesi ideyasi 1987 ci ilde BMT in Etraf Muhit ve Inkisaf uzre Dunya Komissiyasinin etraf muhitin qorunmasi ve davamli inkisaf ucun davamli inkisafin esas prinsiplerini ozunde formalasdiran yeni nizamnamenin yaradilmasi teklifi esasinda yarandi Beynelxalq seviyyede qebul edilen Yer Kuresi Nizamnamesini yaratmaq meqsedi ile Rio de Janeyroda Dunya Sammiti teskil edilir Lakin hokumetler raziliga gelmeye muveffeq olmayib nizamname evezine Etraf Muhit ve Inkisaf uzre Rio Beyannamesini qebul edirler Rio Yer Sammitinin bas katibi Maurice Strongun liderliyi altinda Yer Sammiti razilasmalarinin yerine yetirilmesini guclendirmek ve davamli inkisaf uzre milli suralarin formalasmasini mudafie etmek ucun Yer Kuresi Surasi yaradilir Yer Kuresi Surasinin sedri Maurice Strong ve Beynelxalq Yasil Xac Cemiyyetinin prezidenti Mixail Qorbacov Yer Kuresi Nizamnamesini layihelendirmek ucun vetendas cemiyyeti tesebbusunu basladi Holland hokumeti ilk maliyye desteyini temin edir Strong artiq sura ile elaqedar hec bir tehskilati isle mesgul olmur amma meslehet ve desteyini hele de esirgemir Layihe prosesiMetnin layihesi 6 il davam eden 1994 2000 davamli gelecek ucun deyer ve prinsipleri ozunde eks etdiren qlobal razilasmani inkisaf etdirmek meqsedi ile Strong ve Qorbacov terefinden toplanmis musteqil Yer Kuresi Nizamnamesi Komissiyasi terefinden musahide edilmis konsultasiya prosesidir Komissiyanin metn uzerinde nezareti selahiyyeti davam edir Yer Kuresi Nizamnamesinin son metni 2000 ci ilin Martinda Parisde UNESCO nun bas qerargahinda Yer Kuresi Nizamnamesi Komissiyasi gorusunde qebul edildi Formal olaraq acilisi ise 2000 ci ilin iyun ayinda Nidarlandda Haaqa Sulh sarayinda oldu Niderland Kralicasi Beatriks merasime qatildi MundericatTexminen 2400 sozden ibaret olan bu sened On soz on alti esas prinsip altmis bir komekci prinsipden ve Ireliye yol adli sonluqdan ibaretdir On soz Yer Kuresi tarixinin kritik bir aninda beseriyyetin oz geleceyini secmeli oldugu bir dovrunde yasayiriq Dunya getdikce daha da qarsiliqli asili ve hessas olduqca gelecek indiden boyuk bir tehluke ile qarsi qarsiyadir Medeniyyetlerin ve heyat terzlerinin muxtelifliklerinin ehatesinde irelilemek ucun eyni taleye sahib olan bir beser ailesi ve vahid Yer Kuresi cemiyyeti oldugumuzu bilmek mecburiyyetindeyik Tebiete universal insan huquqlarina iqtisadi edalete ve sulh medeniyyetine hormet esasinda qurulmus davamli qlobal cemiyyeti meydana getirmek ucun birge ise baslamaliyiq Bu cehdle biz Yer Kuresi insanlari olaraq bir birimize daha genis bir cemiyyet heyatina ve gelecek nesillere qarsi mesuliyyetimizi beyan etmeliyik Prinsipler Nizamname dord bolme ve on alti prinsipden ibaretdir I Heyat birliyine hormet ve qaygi 1 Yer kuresinin ve heyatin muxtelifliyine hormet etmek 2 Heyat cemiyyetine anlayis sevqet ve sevgi ile qaygi 3 Edaletli davamli ve dinc demokratik cemiyyet qurmaq 4 Indiki ve gelecek nesiller ucun Yer Kuresinin sexavetliliyini ve gozelliyini qorumaq II Ekoloji butunluk 5 Heyatin movcudlugunda esas rol oynayan tebii proseslere ve bioloji muxtelifliye xususi qaygi gosterilerek Yer Kuresinin ekoloji sistemlerinin butunluyu qorumaq ve berpa etmek 6 Etraf muhitin qorunmasinin esas metodu kimi ziyanin qarsisi alinmali ve elmi melumat mehdud oldugu halda onleyici movqelere muraciet edilmelidir 7 Yer Kuresinin regenerativ bacarigini insan haqlarini ve ictimaiyyetin saglamligini qoruyan istehsal istehlak ve tekrar istehsal numuneleri qebul edilmelidir 8 Ekoloji dayaniqligin tedqiqini inkisaf etdirmek ve elde olunmus bilgilerin genis tetbiqini ve aciq sekilde mubadilesini temin etmek III Ictimai ve iqtisadi edalet 9 Yoxsullugun etnik ictimai ve etraf muhitden dogan zerurilik olmasini kokunden kesmek 10 Butun seviyyeler uzre iqtisadi muessiselerin beraber ve davamli terzde insan inkisafina komeklik gostereceyine emin etmek 11 Lazimi derecede inkisaf etmek ucun ilk once gender beraberliyini tesdiq etmek tehsil sehiyye ve iqtisadi imkanlara umumi axini temin etmek 12 Yerli xalqlarin ve milli azliqlarin huquqlarina xususi diqqet ayiraraq ve hec bir ayri seckilik yaratmadan haminin tebii ve ictimai muhite saglam bedene ve menevi desteye olan haqlari qorunmalidir IV Demokratiya qeyri zorakiliq ve sulh 13 Butun instansiyalarda demokratik qurumlar guclendirilmeli idareetmede seffafliq ve hesabat vere bilmeleri qerar qebul etmekde ve haqq edalet elde etmekde istiraki temin edilmelidir 14 Davamli heyat terzi surmek ucun lazim olan deyerlerin bilik ve bacariqlarin heyat boyu oyrenilmesi ve formal tehsile inteqrasiyasi 15 Butun canlilara hormetle ve dusunceli bir sekilde davranilmalidir 16 Tolerantliq qeyri zorakiliq ve sulh medeniyyetinin genis yayilmasi MunasibetYer Kuresi Nizamnamesini destekleyen teskilatlar arasinda UNESCO Dunya Muhafizekarlar Birliyi Yerli Etraf Muhit Tesebbusunun Beynelxalq Surasi ve Merlerin ABS konfransi da var Yer Kuresi Nizamnamesi davamli geleceyin ve dunyada sulhun muhum elementlerini ozunde eks etdiren deyerli xulase ile temin etmis ve uzun muddet pedoqoji alet kimi mekteblerde kolleclerde universitetlerde ve qeyri formal tehsil proqramlarinda genis istifade edilmisdir Braziliyanin etraf muhit naziri Yer Kuresi Nizamnamesini Braziliya cemiyyetinin her bir sektorunda yaymaq ucun Beynelxalq Yer Kuresi Nizamnamesi katibliyine Leonardo Boff ve Marcia Miranda terefinden yaradilmis Petropolis Insan Huquqlarinin Mudafiesi merkezine formal razilasma daxil etmisdir 2007 ci ilde Yer Kuresi Gunu ile bagli prezident qeydetmeleri zamani Meksika hokumetinin tehsil ve etraf muhit nazirleri Yer Kuresi Nizamnamesinden mekteb sisteminde pedaqoji alet kimi istifade etmek ucun ohdelikler ireli surmusdur Basqa dovlet ve seher rehberlikleri Kvinslend Stati Avstraliya Tataristan ve Kalqari Kanada Munhen Almaniya Yeni Dehli Hindistan Oslo Norvec ve San Paulo Braziliya seherleri de daxil olmaqla Yer nizamnamesini qebul ve istifade etmek ve heyata kecirilmesi ucun formal ohdeliklerin esasini qoyur ve ya movcud ohdelikleri guclendirdiler IstinadlarYer Kuresi Nizamnamesi nedir 1 olu kecid Yer Kuresi Nizamnamesi 2 olu kecid UNESCO 32nd Session Vol 1 p 35 Earth Charter Initiative March 26 2009 Universities that have endorsed the Earth Charter 2011 07 24 at the Wayback Machine