Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yekbun (azərb. Birlik) — Sovet İttifaqında kürdlər arasında yaradılmış və kürd mədəniyyətini Sovet İttifaqı sərhədləri daxilində muxtar etmək və Kürdüstanın muxtariyyətini qurmaq üçün fəaliyyət göstərən kürd siyasi təşkilatı.
| Yekbun | |
|---|---|
| ing. Yekbûn | |
| Yaranma tarixi | 1989 |
| Mərkəzi | SSRİ |
| Qurucusu | Mehmed Babayev |
1980-ci illərin yenidənqurma siyasətlərindən sonra sovet kürdlərinin mədəni səyləri və muxtariyyət tələbləri özünü daha qabarıq göstərdi. Bütün respublikalarda yaşayan kürdlər 1989-cu ildə Yekbun adlı təşkilatda birləşərək Kürdüstan qəzasını yenidən qurulması üçün çalışdılar. Sovet hakimiyyəti kürd muxtariyyətinin yenidən qurulması üzərində işləməyə başladı, lakin ideoloji fərqliliklər, azəri-erməni münaqişələri, Türkiyənin müdaxiləsi və Sovet İttifaqının dağılması kimi səbəblərdən Kürd Muxtar Vilayəti yaradıla bilmədi.
1989-cu il siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə, ölkədə cəmi 152.717 kürd yaşayırdı.
Yekbundan əvvəl muxtariyyət təşəbbüsləri
Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının baş katibi İosif Stalinin 1953-cü ildə vəfatından sonrakı dövrdə sovet kürdlərinin həyata keçirdikləri siyasət, Orta Şərq və Avropada yaşayan kürd diasporu ilə əlaqələrinin artması ilə daha geniş miqyas aldı. Keçmiş sürgün siyasətləri kürd probleminin spesifik regional həlli üçün ideyaların hazırlanmasına və müzakirəsinə töhfə verdi. Dövrün üçüncü dünya ölkələrinə təsir etmək məqsədi daşıyan sovet siyasəti nəticəsində sovet kürd qurumlarının meydana çıxması sürətlə artdı. 1961-ci ilin əvvəllərində Sovet İttifaqının bir çox üzvləri, o cümlədən Mehmed Babayev, Şamil Əsgərov, Kanat Kürdoyev, Useyne Sadıqov, Zaare Evdi Sadıqov, Sano Migiyev, Mamed Tahirov, Temure Əliyev, Mehmed Əziz, Hüseyne Nevo, Çerkeze Bako və M. Abdullayev, müxtəlif respublikalardan olan kürd fəallar Laçın mərkəzli muxtar vilayətin, "Kürd Muxtar Vilayəti"nin yenidən qurulması üçün danışıqlar aparmaq üçün Moskvaya gediblər. Ərizənin mətnində "Qırmızı Kürdüstanın yenidən qurulması mümkün olmadıqda, Qazaxıstan ərazisində kürd muxtariyyətinin yaradılması" məqaləsi də yer alıb. Nümayəndə heyətini qəbul edən S. A. Panamaryov, Sov. İKP MK-nın məsul işçilərindən İ. V. Vader və K. N. Şumanski İraqda kürdlərlə ərəblər arasında müharibənin getdiyi bir vaxtda Sovet İttifaqının öz ərazisində kürd muxtariyyəti yarada bilməyəcəyini və belə bir addım atılsa, dünya ictimai rəy İraqda üsyanın sovetlər tərəfindən planlaşdırıldığı və həyata keçirildiyi ittihamı ilə üzləşəcək. Bununla belə, rəsmilər sovet respublikalarında mədəni muxtariyyətin təməlinin qoyulmasını təklif etdilər və İraqda müharibə başa çatdıqdan sonra Kürdüstan muxtariyyəti məsələsini həll edə biləcəklərini bildirdilər. Muxtariyyət tələbi həm də müxtəlif vəziyyətlərlə, məsələn, Ermənistan və Azərbaycan arasında regional və tarixi məsələlərlə bağlı düşmənçilik münasibətilə üst-üstə düşürdü. 1963-cü ilin əvvəllərində bir qrup erməni kürd Azərbaycanda muxtar vilayətin yaradılmasını tələb edərək parlamentin sədri Mehmed İsgəndərovla görüşlər keçirib. Tələblər qəti şəkildə rədd edildi və əlavə olaraq Azərbaycan administrasiyasında narahatlıq yaradıb. Sovet kürdləri Sovet İttifaqı dövründə əldə etdikləri milli hüquqlar ilə 1930–1940-cı illərdəki məcburi köç arasında balans siyasətini saxlamalı oldular.
Tarixi
1980-ci illərdə ortaya çıxan yenidənqurma siyasətləri tarixi araşdırmaların sürətlənməsinə və sovet kürdləri arasında milli məsələ ilə bağlı əvvəlki dövrlərlə müqayisədə daha radikal müzakirələrin yaranmasına səbəb oldu. Bu dövrün müzakirələrində sovet kürdləri arasında müzakirələr gedirdi ki, Andropov 1982-ci ilin dekabr ayında çıxışında xaricdəki qardaş və bacıları, sovet xalqı ilə birlikdə kürdləri də xatırlatdığı kimi, Andropovun Yaxın Şərq kürdlərinə müstəqillik istəməməsi ilə bağlı müzakirələr gedirdi. Bu dövrdə sovet kürd fəalları Sovet İttifaqından kənarda kürd məsələsinə daha çox diqqət yetirməyə başladılar. Sovet İttifaqı parlamentinin 1-ci qurultayının 1989-cu il mayın 25-də keçiriləcəyini öyrənən Mehmed Babayev və M. S. Mustafayev kimi bəzi sovet kürd fəalları qurultaydan əvvəl Moskvanın Puşkin meydanında mitinq keçirməyi qərara aldılar. 1989-cu ilin mart ayında Qazaxıstanın Aşıbulaq kəndində Knyaze Eliye Aşikin evində Babayev və Mustafayevin rəhbərliyi ilə yığıncaq keçirildi. İclasda "Yekbun" adı altında yaradılacaq yeni birləşmənin məqsəd və vəzifələri müəyyən edilib və keçiriləcək mitinqin təfərrüatları müzakirə edilib. 1989-cu il mayın 21-də 9 sovet respublikasının nümayəndələrinin iştirakı ilə "Yekbun" adlı Sovet Kürdləri İttifaqı yaradıldı. Yekbun proqramında assimilyasiyanın qarşısını almaq üçün kürd ictimai və mədəni təşkilatlarının birləşdirilməsi, kürdlərin yaşadıqları bölgələrdə əyalət, qəsəbə və kənd sovetlərinin yaradılması, ləğv edilmiş Kürd Muxtariyyəti Kürdüstan qəzasının yenidən qurulması səylərinin davam etdirilməsi, bütün bunlar üçün Sovet İttifaqı parlamentinə lazımi təklif və tövsiyələr qəbul edildi. Lakin Kürdüstan qəzasının yerləşdiyi torpaqlarda kürd muxtariyyətinin yaradılması məqsədinə nail olmaq mümkün olmadıqda, Sovet İttifaqının istənilən bölgəsində kürdlərin birgə yaşadığı başqa bir bölgə üçün danışıqlar aparıldı. Bu fəaliyyətlər çərçivəsində qurum bütün respublikalarda jurnal nəşr etmək üçün icazə almış və 19 sentyabr 1991-ci ildə Qazaxıstanın paytaxtı Almatıda "Kürdüstan" qəzeti ilə birlikdə nəşrə başlamışdır. Erməni Şərqşünaslıq İnstitutunun Kürdologiya şöbəsinin müdiri Şakro Mqoi "kürd hərbçiliyinin mütərəqqi dünyasını" təsvir edərkən, sovet idarəçilərinin kürdlərə qarşı həyata keçirdiyi siyasəti tez-tez tənqid edirdi. 1990-cı illərdə Türkiyə-PKK qarşıdurmasının artması, paralel olaraq kəndlərin boşaldılması, Səddam Hüseyn dövründə İraqda kürdlərə qarşı hərbi əməliyyatlar və bunun nəticəsində hər iki respublikada kürdlərə qarşı zorakılıq aktlarının artması kimi vəziyyətlər Dağlıq Qarabağ bölgəsində ermənilərlə azərbaycanlılar arasında yaranan gərginlik, kürd məsələsini daxili problemdən milli problemə çevirmək ideyası ilə sovet kürd fəallarının birləşməsinə səbəb oldu. Bu vəziyyət 1990-cı ilin iyulunda Sovet İttifaqından kənarda olan kürd silahlılarının və ziyalılarının da iştirak etdiyi konfransda açıq şəkildə vurğulanmışdır. Bu dövrdə Sovet hakimiyyətinə Yaxın Şərqdəki kürdlərə biganəliklərini tənqid edən çoxlu məktublar göndərildi. 1989–1990-cı illərdə Qazaxıstan, Qırğızıstan, Orta Asiya və Zaqafqaziyadan olan kürdlər Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının Rostov vilayəti, Adıge Respublikası, Krasnodar və Stavropol bölgələrinə intensiv şəkildə miqrasiya etdilər. Sov. İKP MK-nın 1989-cu il sentyabrın 20-də keçirilən ümumi yığıncağında kürd məsələsi gündəmə gətirildi. 1990-cı il sentyabrın 25–26-da Mərkəzi Komitənin qərarı ilə "SSRİ kürdləri: tarix və indiki faktlar" adlı beynəlxalq konfrans keçirildi. Marksizm-Leninizm İnstitutunun kürdlərin yaşadıqları ölkələrdəki şöbələrinin töhfəsi ilə keçirilən konfransa Türkiyə, İran, İraq, Suriya, Almaniya və Fransadan olan kürd nümayəndələri də qatılıb. Konfransda çıxış edən Mehmed Babayev muxtar bölgədə israrlı olduqlarını bildirib və mövzu ilə bağlı bunları deyib;
 | Konfransımız SSRİ Rəyasət Heyətindən və Sovet hökumətindən kürd muxtariyyətinin yenidən qurulmasını tələb etməsə, bizim buradakı çıxışlarımız boşa çıxacaq. Yaşadığımız bütün problemlərdən və hadisələrdən sonra muxtariyyət əldə edə bilməsək, Sovet İttifaqında tamamilə yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşəcəyik. Sovet İttifaqında muxtariyyəti olmayan insanlar ictimaiyyətin üzvü hesab edilmir. Bəzi yoldaşlar belə deyirlər: Yaşadığımız müxtəlif rayonlarda məktəblər açılmalı, qəzetlər buraxılmalı, dərsliklər çap edilməlidir. Bu nə bizim iqtisadi maraqlarımıza, nə də dövlətin xeyrinədir. Kürdlər Sovet İttifaqının hər yerinə səpələnmişdir. Heç bir əyalətdə 300-dən çox kürd ailəsi yoxdur. Hər yüz ailəyə məktəb açılacaq, yoxsa qəzet? bilirik ki, İrəvanda çap olunan qəzet 10-12 günə başqa bölgələrə çatır! |  |
Yekbunun israrlı cəhdləri nəticəsində sovet hakimiyyəti kürd muxtariyyətinin yenidən qurulması üzrə dövlət komissiyası və sədrliyi ilə 8 parlamentari və 4 kürd nümayəndəsindən ibarət "Kürd xalqının problemləri üzrə" xüsusi komissiya yaratmağa söz verdi. Sovet deputatı Vitali Sobolev, 20 noyabr 1990-cı ildə çağırıldı. Komissiyanın missiyası "kürd muxtariyyəti ilə bağlı faktları üzə çıxarmaq üçün arxiv sənədlərini araşdırmaq və kürdlərin yaşadıqları respublikalarda kürdlərin muxtar respublikaya ehtiyacı olub-olmadığını müəyyən etmək üçün araşdırmalar aparmaq" idi. 1991-ci ilin mayında Mixail Qorbaçovun müavini Q. Revenkov Kürd muxtar vilayətinin yaradılması ilə bağlı müsbət fikirləri ilə bağlı belə bir açıqlama verdi:
| | Yoldaş Qorbaçov sizə salam göndərir. O, Kürdüstan muxtar regionunun yenidən qurulması istiqamətində fəaliyyətinizi yüksək qiymətləndirir. Artıq sizə Qızıl Kürdüstanın qurulacağı ilə bağlı müjdə verə bilərəm. Ümid edirik ki, bir neçə aydan sonra muxtariyyət elan edəcəyik. Bu məsələ Azərbaycan administrasiyası ilə də müzakirə olunub. Bu müddətdə rayon əhalisini hazırlamalıyıq. İctimai rəy yaratmaq üçün dövlət televiziyasından və sovet mətbuatından yaxşı istifadə edin. Müxtəlif respublikalarda yaşayan soydaşlarınızı hazırlayın və səfərbər edin. | |
Bu dövrdə Yekbun iki qrupa bölündü: "muxtariyyətçilər" və "mədəniyyətçilər". "Muxtariyyətçilər" yeganə həll yolunun muxtariyyət olduğunu iddia edərkən, "mədəniyyətçilər" mədəni muxtariyyətin müdafiə olunmalı olduğunu bildirdilər. Qrup arasında kəskin fikir ayrılığı mübarizənin ümumi gedişinə təsir etdi. Əslində, SSRİ Ali Sovetinin rəsmisi Rafiq Nişanov Yekbun nümayəndə heyətinə "əvvəla, Qırmızı Kürdüstanın dirçəlişi ilə bağlı fikirlərinizi aydınlaşdırmadan yanıma gəlməyin, əks halda problemi həll edə bilmərik." dedi. Bütün müsbət inkişaflara baxmayaraq; Yekbün nümayəndələri arasında intellektual birliyin olmaması, yaradılması arzulanan muxtariyyətin Azərbaycan-Ermənistan münaqişələrinin şiddətləndiyi coğrafiyada yerləşməsi, Türkiyə hökumətinin müdaxilələri və Sovet İttifaqının dağılması nəticəsində kürd muxtar vilayətinin yaradılması mümkün olmamışdır. 1992-ci ildə Vəkil Mustafayevin rəhbərliyi ilə yaradılan "Qafqaz Kürdüstanı Azadlıq Hərəkatı" adlı qrup Rusiya və Ermənistanın dəstəyi ilə Qırmızı Kürdüstanın yaradıldığını bəyan etsə də, uğur qazana bilməyib.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yekbun azerb Birlik Sovet Ittifaqinda kurdler arasinda yaradilmis ve kurd medeniyyetini Sovet Ittifaqi serhedleri daxilinde muxtar etmek ve Kurdustanin muxtariyyetini qurmaq ucun fealiyyet gosteren kurd siyasi teskilati Yekbuning YekbunYaranma tarixi 1989Merkezi SSRIQurucusu Mehmed Babayev 1980 ci illerin yenidenqurma siyasetlerinden sonra sovet kurdlerinin medeni seyleri ve muxtariyyet telebleri ozunu daha qabariq gosterdi Butun respublikalarda yasayan kurdler 1989 cu ilde Yekbun adli teskilatda birleserek Kurdustan qezasini yeniden qurulmasi ucun calisdilar Sovet hakimiyyeti kurd muxtariyyetinin yeniden qurulmasi uzerinde islemeye basladi lakin ideoloji ferqlilikler azeri ermeni munaqiseleri Turkiyenin mudaxilesi ve Sovet Ittifaqinin dagilmasi kimi sebeblerden Kurd Muxtar Vilayeti yaradila bilmedi 1989 cu il siyahiyaalinmasinin neticelerine gore olkede cemi 152 717 kurd yasayirdi Yekbundan evvel muxtariyyet tesebbusleriSovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin bas katibi Iosif Stalinin 1953 cu ilde vefatindan sonraki dovrde sovet kurdlerinin heyata kecirdikleri siyaset Orta Serq ve Avropada yasayan kurd diasporu ile elaqelerinin artmasi ile daha genis miqyas aldi Kecmis surgun siyasetleri kurd probleminin spesifik regional helli ucun ideyalarin hazirlanmasina ve muzakiresine tohfe verdi Dovrun ucuncu dunya olkelerine tesir etmek meqsedi dasiyan sovet siyaseti neticesinde sovet kurd qurumlarinin meydana cixmasi suretle artdi 1961 ci ilin evvellerinde Sovet Ittifaqinin bir cox uzvleri o cumleden Mehmed Babayev Samil Esgerov Kanat Kurdoyev Useyne Sadiqov Zaare Evdi Sadiqov Sano Migiyev Mamed Tahirov Temure Eliyev Mehmed Eziz Huseyne Nevo Cerkeze Bako ve M Abdullayev muxtelif respublikalardan olan kurd feallar Lacin merkezli muxtar vilayetin Kurd Muxtar Vilayeti nin yeniden qurulmasi ucun danisiqlar aparmaq ucun Moskvaya gedibler Erizenin metninde Qirmizi Kurdustanin yeniden qurulmasi mumkun olmadiqda Qazaxistan erazisinde kurd muxtariyyetinin yaradilmasi meqalesi de yer alib Numayende heyetini qebul eden S A Panamaryov Sov IKP MK nin mesul iscilerinden I V Vader ve K N Sumanski Iraqda kurdlerle erebler arasinda muharibenin getdiyi bir vaxtda Sovet Ittifaqinin oz erazisinde kurd muxtariyyeti yarada bilmeyeceyini ve bele bir addim atilsa dunya ictimai rey Iraqda usyanin sovetler terefinden planlasdirildigi ve heyata kecirildiyi ittihami ile uzlesecek Bununla bele resmiler sovet respublikalarinda medeni muxtariyyetin temelinin qoyulmasini teklif etdiler ve Iraqda muharibe basa catdiqdan sonra Kurdustan muxtariyyeti meselesini hell ede bileceklerini bildirdiler Muxtariyyet telebi hem de muxtelif veziyyetlerle meselen Ermenistan ve Azerbaycan arasinda regional ve tarixi meselelerle bagli dusmencilik munasibetile ust uste dusurdu 1963 cu ilin evvellerinde bir qrup ermeni kurd Azerbaycanda muxtar vilayetin yaradilmasini teleb ederek parlamentin sedri Mehmed Isgenderovla gorusler kecirib Telebler qeti sekilde redd edildi ve elave olaraq Azerbaycan administrasiyasinda narahatliq yaradib Sovet kurdleri Sovet Ittifaqi dovrunde elde etdikleri milli huquqlar ile 1930 1940 ci illerdeki mecburi koc arasinda balans siyasetini saxlamali oldular Tarixi1923 cu ilde qurulan Kurdustan qezasi 1986 ci ilde Sovet Ittifaqi ve Yaxin Serqde kurdlerin yasadigi eraziler 1989 cu ilde sovet kurd ehalisinin sovet respublikalari uzre bolgusu 50 000 nefer 25 000 50 000 nefer 10 000 25 000 nefer 1000 10 000 nefer 1 1000 nefer 1980 ci illerde ortaya cixan yenidenqurma siyasetleri tarixi arasdirmalarin suretlenmesine ve sovet kurdleri arasinda milli mesele ile bagli evvelki dovrlerle muqayisede daha radikal muzakirelerin yaranmasina sebeb oldu Bu dovrun muzakirelerinde sovet kurdleri arasinda muzakireler gedirdi ki Andropov 1982 ci ilin dekabr ayinda cixisinda xaricdeki qardas ve bacilari sovet xalqi ile birlikde kurdleri de xatirlatdigi kimi Andropovun Yaxin Serq kurdlerine musteqillik istememesi ile bagli muzakireler gedirdi Bu dovrde sovet kurd feallari Sovet Ittifaqindan kenarda kurd meselesine daha cox diqqet yetirmeye basladilar Sovet Ittifaqi parlamentinin 1 ci qurultayinin 1989 cu il mayin 25 de kecirileceyini oyrenen Mehmed Babayev ve M S Mustafayev kimi bezi sovet kurd feallari qurultaydan evvel Moskvanin Puskin meydaninda mitinq kecirmeyi qerara aldilar 1989 cu ilin mart ayinda Qazaxistanin Asibulaq kendinde Knyaze Eliye Asikin evinde Babayev ve Mustafayevin rehberliyi ile yigincaq kecirildi Iclasda Yekbun adi altinda yaradilacaq yeni birlesmenin meqsed ve vezifeleri mueyyen edilib ve kecirilecek mitinqin teferruatlari muzakire edilib 1989 cu il mayin 21 de 9 sovet respublikasinin numayendelerinin istiraki ile Yekbun adli Sovet Kurdleri Ittifaqi yaradildi Yekbun proqraminda assimilyasiyanin qarsisini almaq ucun kurd ictimai ve medeni teskilatlarinin birlesdirilmesi kurdlerin yasadiqlari bolgelerde eyalet qesebe ve kend sovetlerinin yaradilmasi legv edilmis Kurd Muxtariyyeti Kurdustan qezasinin yeniden qurulmasi seylerinin davam etdirilmesi butun bunlar ucun Sovet Ittifaqi parlamentine lazimi teklif ve tovsiyeler qebul edildi Lakin Kurdustan qezasinin yerlesdiyi torpaqlarda kurd muxtariyyetinin yaradilmasi meqsedine nail olmaq mumkun olmadiqda Sovet Ittifaqinin istenilen bolgesinde kurdlerin birge yasadigi basqa bir bolge ucun danisiqlar aparildi Bu fealiyyetler cercivesinde qurum butun respublikalarda jurnal nesr etmek ucun icaze almis ve 19 sentyabr 1991 ci ilde Qazaxistanin paytaxti Almatida Kurdustan qezeti ile birlikde nesre baslamisdir Ermeni Serqsunasliq Institutunun Kurdologiya sobesinin mudiri Sakro Mqoi kurd herbciliyinin mutereqqi dunyasini tesvir ederken sovet idarecilerinin kurdlere qarsi heyata kecirdiyi siyaseti tez tez tenqid edirdi 1990 ci illerde Turkiye PKK qarsidurmasinin artmasi paralel olaraq kendlerin bosaldilmasi Seddam Huseyn dovrunde Iraqda kurdlere qarsi herbi emeliyyatlar ve bunun neticesinde her iki respublikada kurdlere qarsi zorakiliq aktlarinin artmasi kimi veziyyetler Dagliq Qarabag bolgesinde ermenilerle azerbaycanlilar arasinda yaranan gerginlik kurd meselesini daxili problemden milli probleme cevirmek ideyasi ile sovet kurd feallarinin birlesmesine sebeb oldu Bu veziyyet 1990 ci ilin iyulunda Sovet Ittifaqindan kenarda olan kurd silahlilarinin ve ziyalilarinin da istirak etdiyi konfransda aciq sekilde vurgulanmisdir Bu dovrde Sovet hakimiyyetine Yaxin Serqdeki kurdlere biganeliklerini tenqid eden coxlu mektublar gonderildi 1989 1990 ci illerde Qazaxistan Qirgizistan Orta Asiya ve Zaqafqaziyadan olan kurdler Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasinin Rostov vilayeti Adige Respublikasi Krasnodar ve Stavropol bolgelerine intensiv sekilde miqrasiya etdiler Sov IKP MK nin 1989 cu il sentyabrin 20 de kecirilen umumi yigincaginda kurd meselesi gundeme getirildi 1990 ci il sentyabrin 25 26 da Merkezi Komitenin qerari ile SSRI kurdleri tarix ve indiki faktlar adli beynelxalq konfrans kecirildi Marksizm Leninizm Institutunun kurdlerin yasadiqlari olkelerdeki sobelerinin tohfesi ile kecirilen konfransa Turkiye Iran Iraq Suriya Almaniya ve Fransadan olan kurd numayendeleri de qatilib Konfransda cixis eden Mehmed Babayev muxtar bolgede israrli olduqlarini bildirib ve movzu ile bagli bunlari deyib Konfransimiz SSRI Reyaset Heyetinden ve Sovet hokumetinden kurd muxtariyyetinin yeniden qurulmasini teleb etmese bizim buradaki cixislarimiz bosa cixacaq Yasadigimiz butun problemlerden ve hadiselerden sonra muxtariyyet elde ede bilmesek Sovet Ittifaqinda tamamile yox olmaq tehlukesi ile uzleseceyik Sovet Ittifaqinda muxtariyyeti olmayan insanlar ictimaiyyetin uzvu hesab edilmir Bezi yoldaslar bele deyirler Yasadigimiz muxtelif rayonlarda mektebler acilmali qezetler buraxilmali derslikler cap edilmelidir Bu ne bizim iqtisadi maraqlarimiza ne de dovletin xeyrinedir Kurdler Sovet Ittifaqinin her yerine sepelenmisdir Hec bir eyaletde 300 den cox kurd ailesi yoxdur Her yuz aileye mekteb acilacaq yoxsa qezet bilirik ki Irevanda cap olunan qezet 10 12 gune basqa bolgelere catir Yekbunun israrli cehdleri neticesinde sovet hakimiyyeti kurd muxtariyyetinin yeniden qurulmasi uzre dovlet komissiyasi ve sedrliyi ile 8 parlamentari ve 4 kurd numayendesinden ibaret Kurd xalqinin problemleri uzre xususi komissiya yaratmaga soz verdi Sovet deputati Vitali Sobolev 20 noyabr 1990 ci ilde cagirildi Komissiyanin missiyasi kurd muxtariyyeti ile bagli faktlari uze cixarmaq ucun arxiv senedlerini arasdirmaq ve kurdlerin yasadiqlari respublikalarda kurdlerin muxtar respublikaya ehtiyaci olub olmadigini mueyyen etmek ucun arasdirmalar aparmaq idi 1991 ci ilin mayinda Mixail Qorbacovun muavini Q Revenkov Kurd muxtar vilayetinin yaradilmasi ile bagli musbet fikirleri ile bagli bele bir aciqlama verdi Yoldas Qorbacov size salam gonderir O Kurdustan muxtar regionunun yeniden qurulmasi istiqametinde fealiyyetinizi yuksek qiymetlendirir Artiq size Qizil Kurdustanin qurulacagi ile bagli mujde vere bilerem Umid edirik ki bir nece aydan sonra muxtariyyet elan edeceyik Bu mesele Azerbaycan administrasiyasi ile de muzakire olunub Bu muddetde rayon ehalisini hazirlamaliyiq Ictimai rey yaratmaq ucun dovlet televiziyasindan ve sovet metbuatindan yaxsi istifade edin Muxtelif respublikalarda yasayan soydaslarinizi hazirlayin ve seferber edin Bu dovrde Yekbun iki qrupa bolundu muxtariyyetciler ve medeniyyetciler Muxtariyyetciler yegane hell yolunun muxtariyyet oldugunu iddia ederken medeniyyetciler medeni muxtariyyetin mudafie olunmali oldugunu bildirdiler Qrup arasinda keskin fikir ayriligi mubarizenin umumi gedisine tesir etdi Eslinde SSRI Ali Sovetinin resmisi Rafiq Nisanov Yekbun numayende heyetine evvela Qirmizi Kurdustanin dircelisi ile bagli fikirlerinizi aydinlasdirmadan yanima gelmeyin eks halda problemi hell ede bilmerik dedi Butun musbet inkisaflara baxmayaraq Yekbun numayendeleri arasinda intellektual birliyin olmamasi yaradilmasi arzulanan muxtariyyetin Azerbaycan Ermenistan munaqiselerinin siddetlendiyi cografiyada yerlesmesi Turkiye hokumetinin mudaxileleri ve Sovet Ittifaqinin dagilmasi neticesinde kurd muxtar vilayetinin yaradilmasi mumkun olmamisdir 1992 ci ilde Vekil Mustafayevin rehberliyi ile yaradilan Qafqaz Kurdustani Azadliq Herekati adli qrup Rusiya ve Ermenistanin desteyi ile Qirmizi Kurdustanin yaradildigini beyan etse de ugur qazana bilmeyib Istinadlar