Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaşamaq hüququ (ing. Right to life) — İnsanın ən mühüm təbii hüquqlarından biri. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 27-ci maddəsinə əsasən hər kəsin yaşamaq hüququ vardır. Yaşamaq hüququ insanın mövcudluğu ilə bağlıdır və onu insana heç kəs vermir. Bu hüquq, sadəcə insanın doğulması faktı ilə yaranır. Hər bir şəxs psixobioloji catışmazlığa malik olub olmamasından, habelə şəxsi-mənəvi keyfiyyətlərindən asılı olmayaraq yaşamaq hüququna malikdir. Yaşamaq hüququnun konstitusion təminatlarından biri ölüm cəzası ilə bağlıdır. Yaşamaq hüququ ölüm cəzasının məhdudlaşdırıcısı kimi çıxış edir. İnsanın yaşamaq hüququ beynəlxalq birlik tərəfindən birmənalı şəkildə qəbul edilmiş və beynəlxalq hüquqi aktlarda öz əksini tapmışdır.
Tarixi və məzmunu
Ümumiyyətlə, insan və vətəndaş hüquqları, onun əsas azadlıqları problemi mürəkkəb və çoxplanlı xarakterə malikdir. İnsan zəkası dəfələrlə insan hüquqları probleminə müraciət etmiş, müxtəlif dövrlərdə və müxtəlif dövlətlərdə dəfələrlə insanın azadlıq hüququ, öz taleyinin sahibi olmaq hüququ kimi bəyanatlar vermişdir.
İkinci dünya müharibəsinə qədər beynəlxalq ictimaiyyət insan hüquqlarına onaların yaşamaq, bərabərlik kimi hüquqlarının müdafiəsinə az diqqət yetirirdi. İkinci dünya müharibəsi, faşist cinayətkarlarının həmin dövrə qədər görünməmiş vəhşilikləri, onların bir sıra xalqlara qarşı həyata keçirdikləri soyqırım kimi belə halların qarşısının gələcəkdə alınması üçün 1945- ci ildə Birləşmiş millətlər Təşkilatının yaradılmasını şərtləndirdi. Təşkilatın məqsədi beynəlxalq sülhün dəstəklənməsi, başqa sözlə, bəşəriyyətin müharibələrdən həqiqi müdafiəsi və bununla da insanın yaşamaq hüququnun təsdiqi idi.
Beynəlxalq hüquqda
Mahiyyətcə beynəlxalq münasibətlər praktikasında insanın əsas hüquq və azdlıqları haqqında geniş müddəalar spektrinin təsbit edildiyi ilk sənəd 1948-ci il dekabrın 10 da BMT Baş Assambleyası tərəfindən qəbul edilən Ümumdünya insan hüquqları Bəyannaməsidir. Həmin Bəyannamənin 3- cü maddəsində göstərilir ki, hər bir insanın yaşamaq, azadlıq və toxunulmazlıq hüququ var.
Demək olar ki, bütün dünya dövlətlərinin konstitusiyalarında, habelə insan hüquqları sahəsində beynəlxalq aktlarda “hər kəsin yaşamaq hüququ vardır” müddəasına rast gəlmək olar. Bu ilk növbədə ictimai həyatın bütün sahələrində fəallığı, cəmiyyətin inkişafında və şübhəsiz, bəşəriyyətin mövcud olmasında və yaşamasında misilsiz rolu ilə izah olunur. Hüquq ədəbiyyatınada göstərildiyi kimi insan həyatının ali sosial dəyəri onun qurduğu dövlət tərəfindən təmin edilməlidir. Bu fundamental hüququ iki aspektdə nəzərdən keçirmək mümkündür: Birincisi, dövlət, onun nümayəndələri və ayrı-ayrı şəxslər tərəfindən şəxsiyyətin həyatının hər hansı qanunsuz qəsddən qorunması hüququ kimi; İkincisi, şəxsiyyətin öz həyatı ilə sərbəst etmək hüququ kimi. Mahiyyətcə qalan bütün digər hüquqlar bu təməl hüququn ətrafında bu və ya digər şəkildə birləşirlər.
Azərbaycan qanunvericiliyində yaşamaq hüququ
Azərbaycan Respublikasında konstitusion səviyyədə beynəlxalq standartlara cavab verən geniş hüquq və azadlıqlar kompleksi təsbit olunmuşdur. Respublikasinin Konstitusiyasinin 27- ci maddəsində qeyd edilir:
I. Hər kəsin yaşamaq hüququ vardır.
II. Dövlətə silahlı basqın zamanı düşmən əsgərlərinin öldürülməsi, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmünə əsasən ölüm cəzasının tətbiqi və qanunla nəzərdə tutulmuş digər hallar istisna olmaqla, hər bir şəxsin yaşamaq hüququ toxunulmazdır.
III. Müstəsna cəza tədbiri kimi ölüm cəzası, tam ləğv edilənədək , yalnız dövlətə, insan həyatına və sağlamlığına qarşı xüsusilə ağır cinayətlərə görə qanunla müəyyən edilə bilər.
IV. Qanunla nəzərdə tutulmuş zəruri müdafiə, son zərurət, cinayətkarın yaxalanması və tutulması, həbsdə olanın həbs yerindən qaçmasının qarşısının alınması, dövlətə qarşı qiyamın yatırılması və ya dövlət çevrilişinin qarşısının alınması, ölkəyə silahlı basqın edilməsi halları istisna olmaqla insana qarşı silah işlədilməsinə yol verilmir.
Azərbaycan Respublikasının ilk milli konstitusiyasının 158- ci maddəsindən 48-i başqa sözlə uçdə biri insan və vətəndaş hüquqlarına və azadlıqlarına həsr edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının konstitusiyasının 12-ci maddəsinin I hissəsinə görə insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının, Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarına layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi dövlətin ali məqsədidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Aqşin Quliyev, Hüquq Ensiklopediyası, Bakı, Qanun Nəşriyyatı, 2007. Səh. 1069
- Орлов. А. Н. Милосердна ли легкая смерть: Красноярск: Офсет, 1995, с.116-118
- Beynəlxalq sənədlər toplusu, I cild, Bakı, GİSO Enterprise KRİNB, 2005. Səh.83
- Cəfərov İ. Azərbaycan respublikası Konstitusiyasının şərhi. Bakı, Hüquq ədəbiyyatı, 2004. Səh. 18
- Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Bakı, Qanun nəşriyyatı, 2019. Səh. 14-15
- Azərbaycan Respublikası konstitusiyası. Bakı. Hüquq ədəbiyyatı, 2012. Səh.9
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yasamaq huququ ing Right to life Insanin en muhum tebii huquqlarindan biri Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin 27 ci maddesine esasen her kesin yasamaq huququ vardir Yasamaq huququ insanin movcudlugu ile baglidir ve onu insana hec kes vermir Bu huquq sadece insanin dogulmasi fakti ile yaranir Her bir sexs psixobioloji catismazliga malik olub olmamasindan habele sexsi menevi keyfiyyetlerinden asili olmayaraq yasamaq huququna malikdir Yasamaq huququnun konstitusion teminatlarindan biri olum cezasi ile baglidir Yasamaq huququ olum cezasinin mehdudlasdiricisi kimi cixis edir Insanin yasamaq huququ beynelxalq birlik terefinden birmenali sekilde qebul edilmis ve beynelxalq huquqi aktlarda oz eksini tapmisdir Tarixi ve mezmunuUmumiyyetle insan ve vetendas huquqlari onun esas azadliqlari problemi murekkeb ve coxplanli xaraktere malikdir Insan zekasi defelerle insan huquqlari problemine muraciet etmis muxtelif dovrlerde ve muxtelif dovletlerde defelerle insanin azadliq huququ oz taleyinin sahibi olmaq huququ kimi beyanatlar vermisdir Ikinci dunya muharibesine qeder beynelxalq ictimaiyyet insan huquqlarina onalarin yasamaq beraberlik kimi huquqlarinin mudafiesine az diqqet yetirirdi Ikinci dunya muharibesi fasist cinayetkarlarinin hemin dovre qeder gorunmemis vehsilikleri onlarin bir sira xalqlara qarsi heyata kecirdikleri soyqirim kimi bele hallarin qarsisinin gelecekde alinmasi ucun 1945 ci ilde Birlesmis milletler Teskilatinin yaradilmasini sertlendirdi Teskilatin meqsedi beynelxalq sulhun desteklenmesi basqa sozle beseriyyetin muharibelerden heqiqi mudafiesi ve bununla da insanin yasamaq huququnun tesdiqi idi Beynelxalq huquqdaMahiyyetce beynelxalq munasibetler praktikasinda insanin esas huquq ve azdliqlari haqqinda genis muddealar spektrinin tesbit edildiyi ilk sened 1948 ci il dekabrin 10 da BMT Bas Assambleyasi terefinden qebul edilen Umumdunya insan huquqlari Beyannamesidir Hemin Beyannamenin 3 cu maddesinde gosterilir ki her bir insanin yasamaq azadliq ve toxunulmazliq huququ var Demek olar ki butun dunya dovletlerinin konstitusiyalarinda habele insan huquqlari sahesinde beynelxalq aktlarda her kesin yasamaq huququ vardir muddeasina rast gelmek olar Bu ilk novbede ictimai heyatin butun sahelerinde fealligi cemiyyetin inkisafinda ve subhesiz beseriyyetin movcud olmasinda ve yasamasinda misilsiz rolu ile izah olunur Huquq edebiyyatinada gosterildiyi kimi insan heyatinin ali sosial deyeri onun qurdugu dovlet terefinden temin edilmelidir Bu fundamental huququ iki aspektde nezerden kecirmek mumkundur Birincisi dovlet onun numayendeleri ve ayri ayri sexsler terefinden sexsiyyetin heyatinin her hansi qanunsuz qesdden qorunmasi huququ kimi Ikincisi sexsiyyetin oz heyati ile serbest etmek huququ kimi Mahiyyetce qalan butun diger huquqlar bu temel huququn etrafinda bu ve ya diger sekilde birlesirler Azerbaycan qanunvericiliyinde yasamaq huququAzerbaycan Respublikasinda konstitusion seviyyede beynelxalq standartlara cavab veren genis huquq ve azadliqlar kompleksi tesbit olunmusdur Respublikasinin Konstitusiyasinin 27 ci maddesinde qeyd edilir I Her kesin yasamaq huququ vardir II Dovlete silahli basqin zamani dusmen esgerlerinin oldurulmesi mehkemenin qanuni quvveye minmis hokmune esasen olum cezasinin tetbiqi ve qanunla nezerde tutulmus diger hallar istisna olmaqla her bir sexsin yasamaq huququ toxunulmazdir III Mustesna ceza tedbiri kimi olum cezasi tam legv edilenedek yalniz dovlete insan heyatina ve saglamligina qarsi xususile agir cinayetlere gore qanunla mueyyen edile biler IV Qanunla nezerde tutulmus zeruri mudafie son zeruret cinayetkarin yaxalanmasi ve tutulmasi hebsde olanin hebs yerinden qacmasinin qarsisinin alinmasi dovlete qarsi qiyamin yatirilmasi ve ya dovlet cevrilisinin qarsisinin alinmasi olkeye silahli basqin edilmesi hallari istisna olmaqla insana qarsi silah isledilmesine yol verilmir Azerbaycan Respublikasinin ilk milli konstitusiyasinin 158 ci maddesinden 48 i basqa sozle ucde biri insan ve vetendas huquqlarina ve azadliqlarina hesr edilmisdir Azerbaycan Respublikasinin konstitusiyasinin 12 ci maddesinin I hissesine gore insan ve vetendas huquqlarinin ve azadliqlarinin Azerbaycan Respublikasi vetendaslarina layiqli heyat seviyyesinin temin edilmesi dovletin ali meqsedidir Hemcinin baxMulkiyyet toxunulmazligi Vetendasliq huququIstinadlarAqsin Quliyev Huquq Ensiklopediyasi Baki Qanun Nesriyyati 2007 Seh 1069 Orlov A N Miloserdna li legkaya smert Krasnoyarsk Ofset 1995 s 116 118 Beynelxalq senedler toplusu I cild Baki GISO Enterprise KRINB 2005 Seh 83 Ceferov I Azerbaycan respublikasi Konstitusiyasinin serhi Baki Huquq edebiyyati 2004 Seh 18 Azerbaycan Respublikasinin Konstitusiyasi Baki Qanun nesriyyati 2019 Seh 14 15 Azerbaycan Respublikasi konstitusiyasi Baki Huquq edebiyyati 2012 Seh 9