Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yan Palax (çex. Jan Palach; 11 avqust 1948, Praqa — 19 yanvar 1969, oradaca) — Praqa şəhərinin fəlsəfə fakültəsinin tələbəsi. SSRİ və Varşava Müqaviləsi Təşkilatınin qoşunlarının Çexoslovakiyanı işğal etməsinə etiraz olaraq 16 yanvar 1969-cu ildə özünü yandırmışdır.
| Yan Palax | |
|---|---|
| çex. Jan Palach | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Praqa, Çexoslovakiya |
| Vəfat tarixi | (20 yaşında) |
| Vəfat yeri | Praqa, Çexoslovakiya Sosialist Respublikası |
| Vəfat səbəbi | özünü yandırma |
| Dəfn yeri |
|
| Dəfn tarixi | 25 yanvar 1969 |
| Milliyyəti | çex |
| Fəaliyyəti | tələbə |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1991-ci ildə Palax ölümündən sonra Çexiyada demokratiya, humanizm və insan hüquqlarının inkişafında töhfələrə görə verilən birinci dərəcəli ilə təltif olunmuşdur.
Həyatı
Yan Palax 1948-ci ildə Praqada anadan olmuşdur, uşaqlığı Orta Çexiya diyarının Melnik rayonunda keçmişdir. Melnik şəhərində gimnaziyanı bitirmişdir. 1966-cı ildə Karlov Universitetinin fəlsəfə fakültəsinə qəbu olmağa çalışırdı və imtahanı uğurlu versə də, sosial mənşə səbəbindən qəbul olunmamışdır. Həmin ildə Praqa İqtisad Universitetinə daxil oldu. 1968-ci ildə Palax fəlsəfə fakültəsi girmək üçün yenə cəhd göstərdi, və bu dəfə onu qəbul etdilər. 1968-ci ilin avqustunda Varşava Müqaviləsi Təşkilatına üzv olan ölkələr Çexoslavakiyaya qoşun yeritdikdən sonra, Yan Palax işğala qarşı etiraz aksiyalarının çoxunda iştirak etmişdir. Aksiyaların heç biri effekt vermədiyini görən Yan daha radikal variantlar barədə düşünməyə başladı.
Özünüyandırma
Qısa tarix
1968-ci ilin avqustunda Varşava Müqaviləsi Təşkilatının üzv ölkələri "Praqa baharı" kimi məşhurlaşan islahatların dayandırılması məqsədilə Çexoslavakiyaya qoşun yeritdilər. Aleksandr Dubçekin hökuməti zorla ləğv olunmuşdur və onun səlahiyyətləri işğalçı dövlətlərin şəxslərinə verilmişdir. İslahatların tərəfdarlarını həbs edirdilər və işdən çıxardırdılar. Senzura daha da sərtləşməyə başladı.
Palaxın etirazı
16 yanvar 1969-cu ildə Yan Palax ölkəsin işğal edildiyinə dözməyərək, Praqanın özünü yandırmışdır. Palaxın portfelində onun hərəkətini izah edən məktublar tapılmışdır, həmçinin orda Çexoslavakiyanın işlərinə edilən xarici hərbi müdaxiləyə qarşı bu cür etiraz etmək istəyən gənclərdən ibarət təşkilatın mövcud olması da qeyd olunmuşdur.
Bədəninin 85% ikinci və üçüncü dərəcəli yanıqlar almışdır, Karlov universitetin klinikasına yerləşdirildi və 3 gün sonra orada dünyasını dəyişdı.
Yanvarın 25-də keçirilən Palaxın dəfni nümayişlərə çevrildi.
Palaxın ölümünə reaksiya
Çexoslovakiya hakimiyyəti Yan Palaxın intiharının səbəblərini gizlətməyə çalışırdılar. Yanvarın 20-dən başlayaraq Çexoslovakiyanın mətbuat və informasiya idarəsi yalnız rəsmi olan məlumatların çap edilməsinə göstəriş verdi. Elə həmin vaxt bir çox xarici jurnalistlər ölkədən çıxardıldı.
Çexoslovakiya hakimiyyəti Yan Palaxın intiharının səbəblərini həmçinin təhrif etməyə çalışırdı. Kommunist partiyasından deputat Vilem Novi bəyan etmişdir ki, Palax intihar etmək istəyi yox idi. Guya əvvəlcə hansısa "soyuq alov"un istifadəsi planlaşdırılırdı, lakin sonra Palaxın xəbəri olmadan onu benzinlə əvəz etmişdilər. Palaxın anası da daxil olmaqla beş nəfər şərəf və ləyaqətin təhqirinə görə Vilem Novini məhkəməyə verdi. 1970-ci ildə məhkəmə Vilem Novini günahsız saydı, iddiaçıları isə "sosializmin düşmənləri" adlandırdı.
Rəsmi sovet hakimiyyəti də gəncin xəbəri olmadan təxribat məqsədi ilə istifadə edilməsi versiyasını dəstəkləyirdi.
Palaxın ölümündən sonra 1969-cu ilin aprel ayınadək daha 26 nəfər intihar cəhdi göstərmişdir, o cümlədən 7 nəfər ölmüşdür, bununla onlar sovet intervensiyası və "Praqa baharı"nın susdurulmasına etiraz edirdilər,
1973-cü ilin oktyabrında Palaxın qalıqları Çexoslovakiya xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları tərəfindən Vşetatı şəhərinin qəbiristanlığına köçürülmüşdür, lakin Məxməri inqilabından sonra onlar Olşan qəbirstanlığında yenidən dəfn edilmişdir.
İstinadlar
- BillionGraves (ing.). 2011.
- Nešpor Z., Vojtíšek Z., Klementová T., Beláňová A. Malý slovník českých nekatolických náboženských osobností 20. a 21. století (çeş.). Kalich, 2019. S. 279. 466 s.
- Dowling Maria. Czechoslovakia (Brief Histories). — London: Hodder Arnold, 2002. — P.121-122. —
- "BLAŽEK, Petr. První následovník. Sebeupálení Josefa Hlavatého 20. ledna 1969" (PDF). 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2017-11-12.
- "Ян Палах и его последователи 2014-04-08 at the Wayback Machine" (rusca)
- Authorities’ Response 2018-10-03 at the Wayback Machine (ingiliscə) Yan Palaxın xatirə saytından
- Сдаться или умереть? Почему Ян Палах сжег себя 2014-04-08 at the Wayback Machine — интервью с профессором Кириллом Хешлем (rusca)
- "Trial 2018-10-04 at the Wayback Machine" (ingiliscə) Yan Palaxın xatirə saytından
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yan Palax cex Jan Palach 11 avqust 1948 Praqa 19 yanvar 1969 oradaca Praqa seherinin felsefe fakultesinin telebesi SSRI ve Varsava Muqavilesi Teskilatinin qosunlarinin Cexoslovakiyani isgal etmesine etiraz olaraq 16 yanvar 1969 cu ilde ozunu yandirmisdir Yan Palaxcex Jan PalachDogum tarixi 11 avqust 1948Dogum yeri Praqa CexoslovakiyaVefat tarixi 19 yanvar 1969 20 yasinda Vefat yeri Praqa Cexoslovakiya Sosialist RespublikasiVefat sebebi ozunu yandirmaDefn yeri Olsani qebiristanligi d Defn tarixi 25 yanvar 1969Milliyyeti cexFealiyyeti telebeMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1991 ci ilde Palax olumunden sonra Cexiyada demokratiya humanizm ve insan huquqlarinin inkisafinda tohfelere gore verilen birinci dereceli ile teltif olunmusdur HeyatiYan Palax 1948 ci ilde Praqada anadan olmusdur usaqligi Orta Cexiya diyarinin Melnik rayonunda kecmisdir Melnik seherinde gimnaziyani bitirmisdir 1966 ci ilde Karlov Universitetinin felsefe fakultesine qebu olmaga calisirdi ve imtahani ugurlu verse de sosial mense sebebinden qebul olunmamisdir Hemin ilde Praqa Iqtisad Universitetine daxil oldu 1968 ci ilde Palax felsefe fakultesi girmek ucun yene cehd gosterdi ve bu defe onu qebul etdiler 1968 ci ilin avqustunda Varsava Muqavilesi Teskilatina uzv olan olkeler Cexoslavakiyaya qosun yeritdikden sonra Yan Palax isgala qarsi etiraz aksiyalarinin coxunda istirak etmisdir Aksiyalarin hec biri effekt vermediyini goren Yan daha radikal variantlar barede dusunmeye basladi OzunuyandirmaQisa tarix 1968 ci ilin avqustunda Varsava Muqavilesi Teskilatinin uzv olkeleri Praqa bahari kimi meshurlasan islahatlarin dayandirilmasi meqsedile Cexoslavakiyaya qosun yeritdiler Aleksandr Dubcekin hokumeti zorla legv olunmusdur ve onun selahiyyetleri isgalci dovletlerin sexslerine verilmisdir Islahatlarin terefdarlarini hebs edirdiler ve isden cixardirdilar Senzura daha da sertlesmeye basladi Palaxin etirazi 16 yanvar 1969 cu ilde Yan Palax olkesin isgal edildiyine dozmeyerek Praqanin ozunu yandirmisdir Palaxin portfelinde onun hereketini izah eden mektublar tapilmisdir hemcinin orda Cexoslavakiyanin islerine edilen xarici herbi mudaxileye qarsi bu cur etiraz etmek isteyen genclerden ibaret teskilatin movcud olmasi da qeyd olunmusdur Bedeninin 85 ikinci ve ucuncu dereceli yaniqlar almisdir Karlov universitetin klinikasina yerlesdirildi ve 3 gun sonra orada dunyasini deyisdi Yanvarin 25 de kecirilen Palaxin defni numayislere cevrildi Palaxin olumune reaksiyaCexoslovakiya hakimiyyeti Yan Palaxin intiharinin sebeblerini gizletmeye calisirdilar Yanvarin 20 den baslayaraq Cexoslovakiyanin metbuat ve informasiya idaresi yalniz resmi olan melumatlarin cap edilmesine gosteris verdi Ele hemin vaxt bir cox xarici jurnalistler olkeden cixardildi Cexoslovakiya hakimiyyeti Yan Palaxin intiharinin sebeblerini hemcinin tehrif etmeye calisirdi Kommunist partiyasindan deputat Vilem Novi beyan etmisdir ki Palax intihar etmek isteyi yox idi Guya evvelce hansisa soyuq alov un istifadesi planlasdirilirdi lakin sonra Palaxin xeberi olmadan onu benzinle evez etmisdiler Palaxin anasi da daxil olmaqla bes nefer seref ve leyaqetin tehqirine gore Vilem Novini mehkemeye verdi 1970 ci ilde mehkeme Vilem Novini gunahsiz saydi iddiacilari ise sosializmin dusmenleri adlandirdi Resmi sovet hakimiyyeti de gencin xeberi olmadan texribat meqsedi ile istifade edilmesi versiyasini destekleyirdi Palaxin olumunden sonra 1969 cu ilin aprel ayinadek daha 26 nefer intihar cehdi gostermisdir o cumleden 7 nefer olmusdur bununla onlar sovet intervensiyasi ve Praqa bahari nin susdurulmasina etiraz edirdiler 1973 cu ilin oktyabrinda Palaxin qaliqlari Cexoslovakiya xususi xidmet orqanlarinin emekdaslari terefinden Vsetati seherinin qebiristanligina kocurulmusdur lakin Mexmeri inqilabindan sonra onlar Olsan qebirstanliginda yeniden defn edilmisdir IstinadlarBillionGraves ing 2011 Nespor Z Vojtisek Z Klementova T Belanova A Maly slovnik ceskych nekatolickych nabozenskych osobnosti 20 a 21 stoleti ces Kalich 2019 S 279 466 s Dowling Maria Czechoslovakia Brief Histories London Hodder Arnold 2002 P 121 122 ISBN 0 340 76369 8 BLAZEK Petr Prvni nasledovnik Sebeupaleni Josefa Hlavateho 20 ledna 1969 PDF 2016 03 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2017 11 12 Yan Palah i ego posledovateli 2014 04 08 at the Wayback Machine rusca Authorities Response 2018 10 03 at the Wayback Machine ingilisce Yan Palaxin xatire saytindan Sdatsya ili umeret Pochemu Yan Palah szheg sebya 2014 04 08 at the Wayback Machine intervyu s professorom Kirillom Heshlem rusca Trial 2018 10 04 at the Wayback Machine ingilisce Yan Palaxin xatire saytindan