Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xəzər Hərbi Donanması — Rusiya hərbi-dəniz donanmasının Xəzər dənizindəki hissəsi.
Yaradılması
I Pyotrun fərmanı ilə 1722-ci ildə yaradılmışdı. 1867-ci ildən əsas bazası Bakı idi. 1917-ci ildə 1,2 min şəxsi heyətdən, 2 kanoner (dənizin sahilyanı bölgələrində döyüş əməliyyatı aparan artilleriya qayığı), 2 xidmət gəmisi, bir neçə nəqliyyyat gəmisindən və katerdon, dəniz aviasiyası məktəbi və sahil xidmətindən ibarət idi. Fevral inqilabından (1917) sonra, martın 4-5 (17-18)-də matros və zabit komitələrinə, Bakı Sovetinə seçkilər keçirilmiş, donanma komandanı devrilmişdi. Xəzər hərbi donanmasında hakimiyyət gəmi komitəsinə keçmişdi. Matroslar martın 8 (21)-də əsgər deputatları sovetinə daxil olmuşdu. O martın 29-da (aprelin 10-da) Bakı qarnizonu hərbi deputatlar sovetində zabitlər soveti ilə birləşmişdi. Mayın 10-da (23-də) isə hərbi deputatlar soveti fəhlə deputatları soveti ilə birləşmişdi. Xəzər hərbi donanmasında rəhbərlik "Sentrokaspi"nin əlinə keçmişdi. Xəzər hərbi donanmasında bolşeviklər az idi, lakin Rusiya Sosial-Demokrat Fəhlə (bolşeviklər) Partiyası Bakı Komitəsi burada iş aparırdı. Komitə Oktyabr çevrilişindən (1917) sonra, oktyabrın 27-də (noyabrın 9-da) hakimiyyətin sovetlərə keçməsini tələb etmişdi. Xəzər hərbi donanmasının noyabrın 6 (19)-da keçirilən birinci qurultayı hakimiyyətin Bakı Sovetinə verilməsini təklif etmişdi. 1918-ci ilin yanvar-iyulunda P.M.Pendyurin, iyul-avqustunda V.F.Poluxin donanma komissarı olmuşdu. 1918-ci ilin yazında donanmada matrosların xeyli hissəsi tərxis edilmiş, antisovet əhvali-ruhiyyə güclənmişdi. Lakin Ş.Şaumyan başda olmaqla, Bakı Soveti gəmi komitələrinin tərkibini sovet hakimiyyəti tərəfdarları hesabına yeniləşdirmişdi.
Mart soyqırımı
Xəzər hərbi donanmasının matrosları 1918-ci ilin martında azərbaycanlılara qarşı soyqırımında Qırmızı qvardiya hissələri ilə birgə iştirak etmiş, İsmailiyyə binası donanmanın gəmilərindən artilleriya atəşinə tutulmuşdu. Bakı Soveti aprelin əvvəlində "Sentrokaspi"nin eser rəhbərliyini uzaqlaşdırmağa nail olmuşdu. Bakı Xalq Komissarları Sovetinin süqutundan (1918, 31 iyul) sonra Xəzər hərbi donanmasının gəmilərini "Sentrokaspi diktaturası" və Bakıya gəlmiş ingilislər ələ keçirmişdi. Bakı azad olunduqdan sonra Xəzər hərbi donanması Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə tabe edilmişdi. Çingiz İldırım başda olmaqla, bolşeviklər donanmada milli Hökumət əleyhinə iş aparmışlar. Donanma Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasında iştirak etmiş, 1920-ci il aprelin 27-də Bakı reydinə daxil olaraq, Hökumət və Parlament binalarını nişana almışdı. H.Sultanovun hakimiyyətin bolşeviklərə təhvil verilməsi haqqında ultimatumu ilə yanaşı, Ç.İldırım da Parlamentə ultimatum göndərmişdi. Bolşeviklər hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra Ç.İldırım hərbi dəniz işləri komissarı təyin olunmuşdu.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Katibli M., Çingiz Ġldırım, B., 1964;
- Восенные моряки в борьбе за власть Советов в Азербаиджане и Прикаспии. Сборник дакументов, Б., 1971.
İstinad
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, II cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2005, səh. 21-22
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xezer Herbi Donanmasi Rusiya herbi deniz donanmasinin Xezer denizindeki hissesi YaradilmasiI Pyotrun fermani ile 1722 ci ilde yaradilmisdi 1867 ci ilden esas bazasi Baki idi 1917 ci ilde 1 2 min sexsi heyetden 2 kanoner denizin sahilyani bolgelerinde doyus emeliyyati aparan artilleriya qayigi 2 xidmet gemisi bir nece neqliyyyat gemisinden ve katerdon deniz aviasiyasi mektebi ve sahil xidmetinden ibaret idi Fevral inqilabindan 1917 sonra martin 4 5 17 18 de matros ve zabit komitelerine Baki Sovetine seckiler kecirilmis donanma komandani devrilmisdi Xezer herbi donanmasinda hakimiyyet gemi komitesine kecmisdi Matroslar martin 8 21 de esger deputatlari sovetine daxil olmusdu O martin 29 da aprelin 10 da Baki qarnizonu herbi deputatlar sovetinde zabitler soveti ile birlesmisdi Mayin 10 da 23 de ise herbi deputatlar soveti fehle deputatlari soveti ile birlesmisdi Xezer herbi donanmasinda rehberlik Sentrokaspi nin eline kecmisdi Xezer herbi donanmasinda bolsevikler az idi lakin Rusiya Sosial Demokrat Fehle bolsevikler Partiyasi Baki Komitesi burada is aparirdi Komite Oktyabr cevrilisinden 1917 sonra oktyabrin 27 de noyabrin 9 da hakimiyyetin sovetlere kecmesini teleb etmisdi Xezer herbi donanmasinin noyabrin 6 19 da kecirilen birinci qurultayi hakimiyyetin Baki Sovetine verilmesini teklif etmisdi 1918 ci ilin yanvar iyulunda P M Pendyurin iyul avqustunda V F Poluxin donanma komissari olmusdu 1918 ci ilin yazinda donanmada matroslarin xeyli hissesi terxis edilmis antisovet ehvali ruhiyye guclenmisdi Lakin S Saumyan basda olmaqla Baki Soveti gemi komitelerinin terkibini sovet hakimiyyeti terefdarlari hesabina yenilesdirmisdi Mart soyqirimiXezer herbi donanmasinin matroslari 1918 ci ilin martinda azerbaycanlilara qarsi soyqiriminda Qirmizi qvardiya hisseleri ile birge istirak etmis Ismailiyye binasi donanmanin gemilerinden artilleriya atesine tutulmusdu Baki Soveti aprelin evvelinde Sentrokaspi nin eser rehberliyini uzaqlasdirmaga nail olmusdu Baki Xalq Komissarlari Sovetinin suqutundan 1918 31 iyul sonra Xezer herbi donanmasinin gemilerini Sentrokaspi diktaturasi ve Bakiya gelmis ingilisler ele kecirmisdi Baki azad olunduqdan sonra Xezer herbi donanmasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetine tabe edilmisdi Cingiz Ildirim basda olmaqla bolsevikler donanmada milli Hokumet eleyhine is aparmislar Donanma Azerbaycanda sovet hakimiyyetinin qurulmasinda istirak etmis 1920 ci il aprelin 27 de Baki reydine daxil olaraq Hokumet ve Parlament binalarini nisana almisdi H Sultanovun hakimiyyetin bolseviklere tehvil verilmesi haqqinda ultimatumu ile yanasi C Ildirim da Parlamente ultimatum gondermisdi Bolsevikler hakimiyyeti ele aldiqdan sonra C Ildirim herbi deniz isleri komissari teyin olunmusdu Hemcinin baxMart soyqirimi Herbi Donanma Gunu DonanmaEdebiyyatKatibli M Cingiz Ġldirim B 1964 Vosennye moryaki v borbe za vlast Sovetov v Azerbaidzhane i Prikaspii Sbornik dakumentov B 1971 IstinadAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Lider nesriyyat Baki 2005 seh 21 22