Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə çoxsaylı problemlər mövcuddur. Zəhmət olmasa, səhifəni redaktə edərək və ya mövcud problemləri diskussiya edərək həll edin.
|
Xosrov mirzə Qacar (1813, Təbriz – 1875, Tehran) — Qacar şahzadəsi, diplomat.
| Xosrov mirzə | |
|---|---|
| fars. خسرو میرزا | |
 | |
| Doğum tarixi | 1813 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1875 |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Abbas mirzə |
| Fəaliyyəti | diplomat |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Abbas mirzə Qacarın yeddinci oğlu Xosrov mirzə Amol şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl saray təhsili almışdı. A. S. Qriboyedovun nəşini Sankt-Peterburqa aparmışdı.
1829-cu ildə İran hökuməti tərəfindən Хosrov mirzənin başçılığı ilə rus çarı sarayına göndərilmiş siyasi nümayəndə heyəti Moskva, Tula, Peterburq şəhərlərində inkişaf etməkdə olan sənaye mərkəzlərini, maarif, mədəniyyət və elm ocaqlarını, hərbi məktəbləri, rəsədxana və digər mühüm müəssisələri gəzərək onlarla tanış olduqda İranın geriliyinə, İran hökuməti başçılarının qəflət yuxusunda uymalarına, onların səhlənkarlıqlarına acıyır və kədərlənirdilər. İran nümayəndə heyəti vətənə qayıtdıqdan sonra Rusiya şəhərlərindəki yeni məktəblər və elm ocaqları tərzdə faydalı və lazımlı olan müəssisələrin İranda yaradılmasını öz hökumətinə təklif etmişdi.
Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: "Lakin Sankt-Peterburqda daima Abbas Mirzə ilə ilgili olaraq bir rahatsızlıq duyulmaqda idi. Düşünürdülər ki, şahzadə özünü toparlayıb savaşa başlayacaqdır. Abbas Mirzənin Osmanlı ilə gizlin anlaşması haqda Rusiya bilgi əldə etmişdi. Rusiya bu gizlin anlaşmanı bir xəyanət kimi yozurdu. Bu xəyanəti ortadan qaldırmaq üçün Qacar dövləti tərəfindən önəmli bir heyətin Sankt-Peterburqu ziyarət etməsini bəkləyirdi. Ancaq bu heyətin başında önəmli bir şəxsiyət durmalı idi ki, istənildiyində Qriboyedovun intiqamını onu girov saxlayaraq ala bilsinlər. Qriboyedov hadisəsi Abbas Mirzənin səfərinin baş tutmasını əngəlləmişdi. Bu üzdən Abbas Mirzə öz oğlu Xosrov Mirzəni bu səfər üçün nəzərdə tutdu. Xosrov Mirzə atasının ən yaxın danışmanı olmuş, Tufarqandakı müzakirələrdə də iştirak etmişdi. Hətta General Paskeviç ona "Yarım Abbas" (Bu ifadə tərcümə edilməmişdir. əsərin orjinal şəklində də "yarım Abbas" olaraq getməkdədir.) olaraq xitab etməkdə idi. "Yarım Abbas" Türk dilində, yəni Abbasın yarısı deməkdir. Abbasın yarısı deməkdə Paskeviç Abbas Mirzənin yarısı kimi bir anlamı nəzərdə tuturdu. Şübhəsiz ki, rus generalın ona bu şəkildə xitab etməsinin səbəbləri var idi. Xosrov Mirzə zəka və siyasi davranış olaraq atasına bənzəməkdə idi". Xosrov Mirzə İranın, Qacar dövlətinin ictimai-siyasi həyatında mühüm rol oynamışdı.
Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: "Gənc Xosrov Mirzə öz heyəti ilə bir yerdə Sankt-Peterburqa yola düşdü. Xosrov Mirzəni Gürcüstanda çox yüksək səviyədə qarşıladılar, lakin Xosrov Mirzə özünü Rusiya-Qacariyə dövlətləri arasındakı münasibətlərin qurbanlığı kimi sanırdı. Düşünürdü ki, Qriboyedovun intiqamını ondan alacaqlar, ancaq bu qurbanlığa hazır idi. Sankt-Peterburqda Xosrov Mirzəni qəbul etmə törənı yaylıq sarayında gerçəkləşdi. Sankt-Peterburq, Abbas Mirzənin Ucandakı hərbi paradından və ordusunu təkrar döyüş halına gətirməsindən, İstanbulla gizlin anlaşmasından xəbərdar idi. Xosrov mirzə öz davranışlarında özünə tam bir güvən örnəyini sərgiləyərək İmperatorla görüşə hazırlaşırdı. Rus imperatorunun önündə diz çökərək, qılıncının ucunu öz sinəsinə tərəf tutaraq ona təqdim etdi. Xosrov Mirzə atasının problemlərini həll etmək üçün fəda olmağa hazır idi. İmperator Xosrov Mirzənin girov olaraq saxlanılmasını da düşünmüşdü. Bu üzdən də iki ay müddətincə rəhinə kimi saxlanılan Xosrov Mirzə ilə bir diplomat kimi deyil, bir çocuqmuş kimi davranırdılar. Xosrov Mirzə iki ay müddətincə qaldığı sarayda oranın memarlıq gözəlliyi ilə bağlı heyrətlərini gizlədə bilmirdi. Olayların axışı Rusiyanın Avropa və Osmanlı ilə olan münasibəti fərqli düzeyə gəlmişdi. Bu hadisələr Rusiyanı Qacariyə ilə barışcıl irtibata girməyə zorlayırdı. Bu üzdən də Xosrov Mirzənin bu ziyarəti Rusiya tərəfindən Qacar dövlətinin Qriboyedov hadisəsi ilə bağlı üzr istəməsi kimi yozumlandı. Qacar dövləti ilə münasibətlərin normallaşdırılması qərarlaşdırıldı.
Fətəli şah Şiraz problemini həll etdikdən sonra Həmədanda ailəsi ilə bir yerdə dincəlməyi düşündü, lakin Xuzistanın isti çöllərindən keçərkən Şahın qadınları çox rahatsızlanmışdılar".
Xosrov Mirzə öz missiyasını yerinə yetirib İrana döndü.
Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: "Şah, Həmədanda yerləşdikdən sonra Abbas Mirzəyə bir məktub yazıb onun da Həmədana gəlməsini istədi. Abbas Mirzə oğlu Xosrov Mirzə ilə bir yerdə Həmədana getdi. Xosrov Mirzə Rusiya imperatoru ilə görüşünün nəticələrini şaha söyləyəcəkdi. "Yeni tarix"in yazarı Cahangir Mirzə ayrıntılarını söyləmədən şahın Abbas Mirzə və Xosrov Mirzə ilə çox yüksək səviyədə davrandığını yazır. Abbas Mirzənin gəlişi münasibətilə şənliklər edilmiş və böyük bir qarşılama törəni gerçəkləşmişdir". Xosrov Mirzə bir çox döyüşlərdə iştirak etmişdi.
Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: "Ancaq Kirmanda hökumət edən Xosrov Mirzəyə daha çətin görəv (vəzifə) verilmişdi. Xosrov Mirzə, Yusif xan Topçu ilə bir yerdə Azərbaycan ordusunun böyük bir hissəsini topları ilə bir yerdə Kirman və Xorasan arasında yerləşən qumsal çöllükdən keçirib Xorasana sövq etməli idilər.
Ancaq Məşhədə xəbər gəldi ki, Xosrov Mirzə öz ordusu ilə qumsal çöllərdən uzaqlaşmış və insan yaşayan yerlərə yaxınlaşmışdır. Təbəs vahələri Xosrov Mirzəni yaxşı qarşılamışdı. O bölgənin kiçik xanları hətta Xosrov Mirzəyə qatılıb, öz hörmətlərini Abbas Mirzəyə bildirmək üçün Xorasana yola düşmüşdülər. Ancaq Təbəsin yaxınlığında olan və möhkəm qalaları ilə səciyələnən Tərşiz şəhəri düşmənlik etməyə başladı. Bu şəhərin mühasirəsi və alınması iki ay sürdü. ən sonda bu nahiyənin Məhəmməd xan Gəraylı adında bir xanının Xosrov Mirzə ilə iş birliyi nəticəsində şəhər zəbt edildi. Məhəmməd xan Gəraylı özü istiqlaldan yana idi. Ancaq bəlli səbəblər üzündən 1832-ci ildə Azərbaycan ordusuna yardım etmək zorunda qalmışdı. O kiçik şəhərdə 10.000 xəlvər buğda ehtikar edilmişdi. Xosrov Mirzə bu buğdanı öz əsgərləri arasında paylamaq yerinə bazarda satışa buraxıb gəlirini orduya xərclədi. Bu qədər buğdanın satışa buraxılması Tərşiz əhalisini sevindirmişdi. Çünkü o soyuq qış günlərində ehtikar üzündən şəhərdə aclıq hiss edilməyə başlamışdı".
Ədəbiyyat
- Бойко С. А., Давыдов Б. Б., Сидорова М. В. Вступительная статья: Персидское посольство 1829 г. // Российский Архив: История Отечества в свидетельствах и документах XVIII–XX вв.: Альманах. — М.: Студия ТРИТЭ: Рос. Архив, 2003. — С. 187–188. — [Т. XII].
- "Отечественные Записки" 1829, ч. 40, стр. 118 и 138; ср. Записки П. А. Каратыгина, т. I, Л., 1929, стр. 283
- Записки Сухтелена, "Русский Архив", 1889 г., № 1
- Ад. П. Берже. Хосров-мирза. — Русская старина, 1879, с. 414
- Персидский поэт XIX в. Фазил-хан Шайда: (К встрече Пушкина с миссией Хосров-мирзы и к русско-иранским культурным отношениям) // Средневековый Восток: История, культура, источниковедение. М., 1980. С. 226–230, 313–318
- Боглачев С. В. Персидский принц Хосров-мирза // ХС, 2
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Qacarlar və Qacar kəndi, Bakı, "Şuşa", 2008, 334 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Qacarlar dövrünün diplomatları, Bakı, "Mütərcim", 2012. 334 səh.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede coxsayli problemler movcuddur Zehmet olmasa sehifeni redakte ederek ve ya movcud problemleri diskussiya ederek hell edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin mart 2024 Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin mart 2024 Bu meqalenin metnini Azerbaycan diline uygunlasdirmaq lazimdir Meqalede cumle quruluslarindaki yanlisliqlari ve orfoqrafik sehvleri duzeltdikden sonra Azerbaycanca deyil sablonunu silmeyi unutmayin mart 2024 Xosrov mirze Qacar 1813 Tebriz 1875 Tehran Qacar sahzadesi diplomat Xosrov mirzefars خسرو میرزا Dogum tarixi 1813Dogum yeri Tebriz Tebriz sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1875Vefat yeri Tehran Tehran sehristani Tehran ostani IranAtasi Abbas mirzeFealiyyeti diplomat Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAbbas mirze Qacarin yeddinci oglu Xosrov mirze Amol seherinde anadan olmusdu Mukemmel saray tehsili almisdi A S Qriboyedovun nesini Sankt Peterburqa aparmisdi 1829 cu ilde Iran hokumeti terefinden Hosrov mirzenin basciligi ile rus cari sarayina gonderilmis siyasi numayende heyeti Moskva Tula Peterburq seherlerinde inkisaf etmekde olan senaye merkezlerini maarif medeniyyet ve elm ocaqlarini herbi mektebleri resedxana ve diger muhum muessiseleri gezerek onlarla tanis olduqda Iranin geriliyine Iran hokumeti bascilarinin qeflet yuxusunda uymalarina onlarin sehlenkarliqlarina aciyir ve kederlenirdiler Iran numayende heyeti vetene qayitdiqdan sonra Rusiya seherlerindeki yeni mektebler ve elm ocaqlari terzde faydali ve lazimli olan muessiselerin Iranda yaradilmasini oz hokumetine teklif etmisdi Tarixci Emine Pakrevan yazir Lakin Sankt Peterburqda daima Abbas Mirze ile ilgili olaraq bir rahatsizliq duyulmaqda idi Dusunurduler ki sahzade ozunu toparlayib savasa baslayacaqdir Abbas Mirzenin Osmanli ile gizlin anlasmasi haqda Rusiya bilgi elde etmisdi Rusiya bu gizlin anlasmani bir xeyanet kimi yozurdu Bu xeyaneti ortadan qaldirmaq ucun Qacar dovleti terefinden onemli bir heyetin Sankt Peterburqu ziyaret etmesini bekleyirdi Ancaq bu heyetin basinda onemli bir sexsiyet durmali idi ki istenildiyinde Qriboyedovun intiqamini onu girov saxlayaraq ala bilsinler Qriboyedov hadisesi Abbas Mirzenin seferinin bas tutmasini engellemisdi Bu uzden Abbas Mirze oz oglu Xosrov Mirzeni bu sefer ucun nezerde tutdu Xosrov Mirze atasinin en yaxin danismani olmus Tufarqandaki muzakirelerde de istirak etmisdi Hetta General Paskevic ona Yarim Abbas Bu ifade tercume edilmemisdir eserin orjinal seklinde de yarim Abbas olaraq getmekdedir olaraq xitab etmekde idi Yarim Abbas Turk dilinde yeni Abbasin yarisi demekdir Abbasin yarisi demekde Paskevic Abbas Mirzenin yarisi kimi bir anlami nezerde tuturdu Subhesiz ki rus generalin ona bu sekilde xitab etmesinin sebebleri var idi Xosrov Mirze zeka ve siyasi davranis olaraq atasina benzemekde idi Xosrov Mirze Iranin Qacar dovletinin ictimai siyasi heyatinda muhum rol oynamisdi Tarixci Emine Pakrevan yazir Genc Xosrov Mirze oz heyeti ile bir yerde Sankt Peterburqa yola dusdu Xosrov Mirzeni Gurcustanda cox yuksek seviyede qarsiladilar lakin Xosrov Mirze ozunu Rusiya Qacariye dovletleri arasindaki munasibetlerin qurbanligi kimi sanirdi Dusunurdu ki Qriboyedovun intiqamini ondan alacaqlar ancaq bu qurbanliga hazir idi Sankt Peterburqda Xosrov Mirzeni qebul etme toreni yayliq sarayinda gerceklesdi Sankt Peterburq Abbas Mirzenin Ucandaki herbi paradindan ve ordusunu tekrar doyus halina getirmesinden Istanbulla gizlin anlasmasindan xeberdar idi Xosrov mirze oz davranislarinda ozune tam bir guven orneyini sergileyerek Imperatorla goruse hazirlasirdi Rus imperatorunun onunde diz cokerek qilincinin ucunu oz sinesine teref tutaraq ona teqdim etdi Xosrov Mirze atasinin problemlerini hell etmek ucun feda olmaga hazir idi Imperator Xosrov Mirzenin girov olaraq saxlanilmasini da dusunmusdu Bu uzden de iki ay muddetince rehine kimi saxlanilan Xosrov Mirze ile bir diplomat kimi deyil bir cocuqmus kimi davranirdilar Xosrov Mirze iki ay muddetince qaldigi sarayda oranin memarliq gozelliyi ile bagli heyretlerini gizlede bilmirdi Olaylarin axisi Rusiyanin Avropa ve Osmanli ile olan munasibeti ferqli duzeye gelmisdi Bu hadiseler Rusiyani Qacariye ile bariscil irtibata girmeye zorlayirdi Bu uzden de Xosrov Mirzenin bu ziyareti Rusiya terefinden Qacar dovletinin Qriboyedov hadisesi ile bagli uzr istemesi kimi yozumlandi Qacar dovleti ile munasibetlerin normallasdirilmasi qerarlasdirildi Feteli sah Siraz problemini hell etdikden sonra Hemedanda ailesi ile bir yerde dincelmeyi dusundu lakin Xuzistanin isti collerinden kecerken Sahin qadinlari cox rahatsizlanmisdilar Xosrov Mirze oz missiyasini yerine yetirib Irana dondu Tarixci Emine Pakrevan yazir Sah Hemedanda yerlesdikden sonra Abbas Mirzeye bir mektub yazib onun da Hemedana gelmesini istedi Abbas Mirze oglu Xosrov Mirze ile bir yerde Hemedana getdi Xosrov Mirze Rusiya imperatoru ile gorusunun neticelerini saha soyleyecekdi Yeni tarix in yazari Cahangir Mirze ayrintilarini soylemeden sahin Abbas Mirze ve Xosrov Mirze ile cox yuksek seviyede davrandigini yazir Abbas Mirzenin gelisi munasibetile senlikler edilmis ve boyuk bir qarsilama toreni gerceklesmisdir Xosrov Mirze bir cox doyuslerde istirak etmisdi Tarixci Emine Pakrevan yazir Ancaq Kirmanda hokumet eden Xosrov Mirzeye daha cetin gorev vezife verilmisdi Xosrov Mirze Yusif xan Topcu ile bir yerde Azerbaycan ordusunun boyuk bir hissesini toplari ile bir yerde Kirman ve Xorasan arasinda yerlesen qumsal collukden kecirib Xorasana sovq etmeli idiler Ancaq Meshede xeber geldi ki Xosrov Mirze oz ordusu ile qumsal collerden uzaqlasmis ve insan yasayan yerlere yaxinlasmisdir Tebes vaheleri Xosrov Mirzeni yaxsi qarsilamisdi O bolgenin kicik xanlari hetta Xosrov Mirzeye qatilib oz hormetlerini Abbas Mirzeye bildirmek ucun Xorasana yola dusmusduler Ancaq Tebesin yaxinliginda olan ve mohkem qalalari ile seciyelenen Tersiz seheri dusmenlik etmeye basladi Bu seherin muhasiresi ve alinmasi iki ay surdu en sonda bu nahiyenin Mehemmed xan Gerayli adinda bir xaninin Xosrov Mirze ile is birliyi neticesinde seher zebt edildi Mehemmed xan Gerayli ozu istiqlaldan yana idi Ancaq belli sebebler uzunden 1832 ci ilde Azerbaycan ordusuna yardim etmek zorunda qalmisdi O kicik seherde 10 000 xelver bugda ehtikar edilmisdi Xosrov Mirze bu bugdani oz esgerleri arasinda paylamaq yerine bazarda satisa buraxib gelirini orduya xercledi Bu qeder bugdanin satisa buraxilmasi Tersiz ehalisini sevindirmisdi Cunku o soyuq qis gunlerinde ehtikar uzunden seherde acliq hiss edilmeye baslamisdi EdebiyyatVikianbarda Xosrov mirze ile elaqeli mediafayllar var Bojko S A Davydov B B Sidorova M V Vstupitelnaya statya Persidskoe posolstvo 1829 g Rossijskij Arhiv Istoriya Otechestva v svidetelstvah i dokumentah XVIII XX vv Almanah M Studiya TRITE Ros Arhiv 2003 S 187 188 T XII Otechestvennye Zapiski 1829 ch 40 str 118 i 138 sr Zapiski P A Karatygina t I L 1929 str 283 Zapiski Suhtelena Russkij Arhiv 1889 g 1 Ad P Berzhe Hosrov mirza Russkaya starina 1879 s 414 Persidskij poet XIX v Fazil han Shajda K vstreche Pushkina s missiej Hosrov mirzy i k russko iranskim kulturnym otnosheniyam Srednevekovyj Vostok Istoriya kultura istochnikovedenie M 1980 S 226 230 313 318 Boglachev S V Persidskij princ Hosrov mirza HS 2MenbeEnver Cingizoglu Qacarlar ve Qacar kendi Baki Susa 2008 334 seh Enver Cingizoglu Qacarlar dovrunun diplomatlari Baki Mutercim 2012 334 seh Hemcinin baxQacarlar Abbas mirze Qovanli QacarXarici kecidlerO puteshestvii persidskogo princa Hozrev Mirzy Departament policii ispolnitelnoj 1 2