Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xanka — Çinin Xeylunszyan vilayəti və Rusiyanın Primorsk diyarı ərazisində yerləşən sərhər gölüdür. Ümumilikdə Xanka Uzaq şərqin ən iri şirinsulu gölüdür. Onun sahəsi 4070 km² təşkil edir. Uzunluğu 95 km, orta dərinliyi 4,5 m, ən dərin yeri isə 10,6 m olan göldür.
| Xanka gölü | |
|---|---|
| çin. 興凱湖, 兴凯湖, rus. Xaнка | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 68-70 m |
| Eni | 45 km |
| Uzunluğu | 90 km |
| Sahil uzunluğu | 308 km |
| Sahəsi | 4070 km² |
| Həcmi | 18,3 km³ |
| Dərin yeri | 10,6 m |
| Orta dərinliyi | 4,5 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkələr | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gölə 24 çay axır. Onlar arasında ən iriləri Melqunovka, İlistaya, Sunqaça, Komissarovka və Ussuri çaylarıdır. Gölün kənarında Turıy Roq, Novonaçalnik və Kamen-Rıbalov kəndləri yerləşir. Göldə Rusiya və Çinin təşkil etdiyi müştərək qoruq yaradılmışdır.
Etimalogiyası
Delilin 1706-cı il xəritəsində gölün adı Xinqon olaraq keçir və ondan çay axır. Bu çay iki adla göstərilir — Usurou və Ousuri İ. М. Хаsii (alm. Johannes Matthiæ Hasii, (1684—1742) 1739-cı ildə yrrdiyi məlumatda göldən axan çayları Ousouri və Şur adlandırır.
De'Anvilin 1752-ci ildə tərtib etdiyi xəritədə Xinka adlandırılır və ondan artıq Sonqaçan çayı başlayır. XVIII əsr xəritəsində isə Qinka gölündən Uzuri çayı başlayır.
1861-ci ildə M. Popovun xəritəsibdə böyük göl «Kenqka» kiçik göl isə «Ai-Kenqka» adlandırılır.
1864-ci xəritələrində gölün adı «Xinkay (Sinkay)» olaraq keçir.
L.İ.Şkrenkin etnoqrafik xəritəsində böyük gölün adı «Xanka», kiçik gölün adı isə «Kiçik Xanka» olaraq keçmir.
Araşdırmaçı, naturalist-səyyah Arsenev göl haqqında belə yazır:Gölün lyason sülaləsinin dönəmində Beysin-xay adlansada hazırda Xanka adlandırılır. Xanka adı „хаnхаy“ sözündən törəyib, mənası tökülmə yeri mənasını verir. Sonradan isə хаnхаy sözü ruslar tərəsindən təhrif edilərək Xankaya çevrilmişdir.
Fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri
Xeylunszyan vilayəti və Primorsk diyarı ərazisində yerləşən sərhəd gölüdür. Gölün şimalı Çinə məxsusdur. Göl armudvari formaya malikdir. Gölün səviyəsi iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Maksimal səviyə 5010 km², minimal isə 3940 km² olur. Gölün uzunluğu 90 km, mksimal eni isə 67 km təşkil edir. Gölə 24 çay tökülür. Bircə Sunqaça çayı göldən başlayır və Ussuri ilə birləşir. Ussuri isə öz növbəsində gölü Amur çayı ilə birləşdirir. Gölün orta dərinliyi 4,5 m təşkil edir. Ən dərin yeri 10,6 metrdir. Gölün suyu durğundur. Orta axın sürəti 1,94 km³ təşkil edir
Gölün şimal hissəsində Kiçik Xanka gölündən qumlu burunlar ayrılır. Göl əsasən noyabrın ikinci yarısından aprelə kimi donur.
Xanka gölünün rəngarəng heyvan və bitki aləminə malikdir. 1990-cı ildə Xanka gölünün ərazisi də daxil olmaqla goruğun yaradılması haqqında qərar qəbul edilir. 1996-cı ildə isə Çin və Rusiya müştərək qoruğun yaradılması haqqında sənəd hər iki ölkə tərəfindən təstiqlənir.
Su-bataqlıq sahəsi unikaldır. Xankada bir çox balıq və onurğasız növləri vardır ki, onlar endemikdirlər. Göldə 52 növ balıq yaşayır. Onların yarıya qədəri Çəkilərə daxildir. Sahillərində rəngarəng köçəri quşlar yuva qoyur.
Gölün öyrənilmə tarixi
Xanka gölü qədimdir. Onun suları və sahilləri balıq və quşlarla zəngindir. Onun qədim adlarında bir «Xankay-Omo» adıdır. Xankadan tutulan balıqlar hələ orta əsirlərdən Çin və Çjurçjen imperatorlarının süfrələrini bəzəyirdi.
1868-ci ildə burada Nikolay Prjevalski olmuş və ətraf ərazilərdə yaayılmış flora və fauna nümayəndələrini qeydə almışdır.
1902-ci ildə Vladimir Klavdieviç Arsenev ilk ekspedisiyasını gölün yerləşdiyi əraziyə təşkil etmişdir.
İstirahət və turizm
Xanka gölünün dayazlığı səbəbindən yaxınlıqdakı Yapon dənizinə nisbətən suyu daha tez qızır. Suyunun qulanıq olmasına baxmayaraq onda istirahət etmək istəyənlərin sayı kifayət qədərdir. Şərq sahilləri dayazdır. Dekək olar ki, çimərlikləri yoxdur. Sahillərini manqrov kolluqları basmışdır. Dabi narın qum və lildir. Qərb hissədən gölün digər saihili görünmədiyindən dənizi xatırladır. Yszın axırı yayın əvvəllərində gölə güçlü küləklər əsir. Yayda gölün ətrafı çiçəkləyir. Suyunun temperaturu +30° olur.
İncəsəntdə
İstinadlar
- "Q. Levin. Amurun neçə adı var?". 2019-12-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-04.
- V. K. Arsenev — Ussuri diyarının keçilməz meşələrində. М., 1950, səf. 50.
- Jin Xiangcan, Jiang Xia. (PDF). Status and Prospects of the Russian-Chinese Cooperation in Environment Conservation and Water Management. Materials of the international conference, Moscow, MNR of Russia, 2007: 84. 2009-05-30 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- "Водно-болотные угодья озера Ханка". 2016-08-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-04.
Mənbə
- Xanka gölünün flora və faunası
- Всё о Xsnka rayonu və Xsnka gölündə istirahət
- Rusiyanın layihəsinə səs vermə-10
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xanka Cinin Xeylunszyan vilayeti ve Rusiyanin Primorsk diyari erazisinde yerlesen serher goludur Umumilikde Xanka Uzaq serqin en iri sirinsulu goludur Onun sahesi 4070 km teskil edir Uzunlugu 95 km orta derinliyi 4 5 m en derin yeri ise 10 6 m olan goldur Xanka golucin 興凱湖 兴凯湖 rus XankaUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 68 70 mEni 45 kmUzunlugu 90 kmSahil uzunlugu 308 kmSahesi 4070 km Hecmi 18 3 km Derin yeri 10 6 mOrta derinliyi 4 5 mYerlesmesi45 01 00 sm e 132 25 00 s u Olkeler CXR RusiyaXanka golu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Gole 24 cay axir Onlar arasinda en irileri Melqunovka Ilistaya Sunqaca Komissarovka ve Ussuri caylaridir Golun kenarinda Turiy Roq Novonacalnik ve Kamen Ribalov kendleri yerlesir Golde Rusiya ve Cinin teskil etdiyi musterek qoruq yaradilmisdir EtimalogiyasiDelilin 1706 ci il xeritesinde golun adi Xinqon olaraq kecir ve ondan cay axir Bu cay iki adla gosterilir Usurou ve Ousuri I M Hasii alm Johannes Matthiae Hasii 1684 1742 1739 ci ilde yrrdiyi melumatda golden axan caylari Ousouri ve Sur adlandirir De Anvilin 1752 ci ilde tertib etdiyi xeritede Xinka adlandirilir ve ondan artiq Sonqacan cayi baslayir XVIII esr xeritesinde ise Qinka golunden Uzuri cayi baslayir 1861 ci ilde M Popovun xeritesibde boyuk gol Kenqka kicik gol ise Ai Kenqka adlandirilir 1864 ci xeritelerinde golun adi Xinkay Sinkay olaraq kecir L I Skrenkin etnoqrafik xeritesinde boyuk golun adi Xanka kicik golun adi ise Kicik Xanka olaraq kecmir Arasdirmaci naturalist seyyah Arsenev gol haqqinda bele yazir Golun lyason sulalesinin doneminde Beysin xay adlansada hazirda Xanka adlandirilir Xanka adi hanhay sozunden toreyib menasi tokulme yeri menasini verir Sonradan ise hanhay sozu ruslar teresinden tehrif edilerek Xankaya cevrilmisdir Fiziki cografi xususiyyetleriGolun qerb sahileri Xeylunszyan vilayeti ve Primorsk diyari erazisinde yerlesen serhed goludur Golun simali Cine mexsusdur Gol armudvari formaya malikdir Golun seviyesi iqlim seraitinden asili olaraq deyisir Maksimal seviye 5010 km minimal ise 3940 km olur Golun uzunlugu 90 km mksimal eni ise 67 km teskil edir Gole 24 cay tokulur Birce Sunqaca cayi golden baslayir ve Ussuri ile birlesir Ussuri ise oz novbesinde golu Amur cayi ile birlesdirir Golun orta derinliyi 4 5 m teskil edir En derin yeri 10 6 metrdir Golun suyu durgundur Orta axin sureti 1 94 km teskil edir Golun simal hissesinde Kicik Xanka golunden qumlu burunlar ayrilir Gol esasen noyabrin ikinci yarisindan aprele kimi donur Xanka golunun rengareng heyvan ve bitki alemine malikdir 1990 ci ilde Xanka golunun erazisi de daxil olmaqla gorugun yaradilmasi haqqinda qerar qebul edilir 1996 ci ilde ise Cin ve Rusiya musterek qorugun yaradilmasi haqqinda sened her iki olke terefinden testiqlenir Su bataqliq sahesi unikaldir Xankada bir cox baliq ve onurgasiz novleri vardir ki onlar endemikdirler Golde 52 nov baliq yasayir Onlarin yariya qederi Cekilere daxildir Sahillerinde rengareng koceri quslar yuva qoyur Golun oyrenilme tarixiXanka golu qedimdir Onun sulari ve sahilleri baliq ve quslarla zengindir Onun qedim adlarinda bir Xankay Omo adidir Xankadan tutulan baliqlar hele orta esirlerden Cin ve Cjurcjen imperatorlarinin sufrelerini bezeyirdi 1868 ci ilde burada Nikolay Prjevalski olmus ve etraf erazilerde yaayilmis flora ve fauna numayendelerini qeyde almisdir 1902 ci ilde Vladimir Klavdievic Arsenev ilk ekspedisiyasini golun yerlesdiyi eraziye teskil etmisdir Istirahet ve turizmGolun sahili Xanka golunun dayazligi sebebinden yaxinliqdaki Yapon denizine nisbeten suyu daha tez qizir Suyunun qulaniq olmasina baxmayaraq onda istirahet etmek isteyenlerin sayi kifayet qederdir Serq sahilleri dayazdir Dekek olar ki cimerlikleri yoxdur Sahillerini manqrov kolluqlari basmisdir Dabi narin qum ve lildir Qerb hisseden golun diger saihili gorunmediyinden denizi xatirladir Yszin axiri yayin evvellerinde gole guclu kulekler esir Yayda golun etrafi cicekleyir Suyunun temperaturu 30 olur Incesentde1970 ci ilde taninmis yapon kinorejisoru Akira Kurosava Dersu Uzala senedli filmini cekmisdir 2000 ci ilde ise onun oglu atasi haqqinda film cekerken golde olmusdur Gol Primorsk diyarindan Rusiyanin 10 esas remzine namized olaraq gosterilmisdir Istinadlar Q Levin Amurun nece adi var 2019 12 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 04 V K Arsenev Ussuri diyarinin kecilmez meselerinde M 1950 sef 50 Jin Xiangcan Jiang Xia PDF Status and Prospects of the Russian Chinese Cooperation in Environment Conservation and Water Management Materials of the international conference Moscow MNR of Russia 2007 84 2009 05 30 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Vodno bolotnye ugodya ozera Hanka 2016 08 21 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 04 MenbeXanka golunun flora ve faunasi Vsyo o Xsnka rayonu ve Xsnka golunde istirahet Rusiyanin layihesine ses verme 10