Vorteks

Vorteks — Təzyiq fərqinə görə bir ox mərkəzində fırlanan bir mayenin hərəkəti. Döndüyü ox, düz və ya əyri, tək və ya çox, bir yerə sabit olan və ya gəzən formada ola bilər. İçdiyimiz çayda olduğu kimi, mayenin hər hansı bir xarici məhlul və ya maddə ilə qarışdırılması ilə vorteksin əmələ gəlməsi baş verir. Gəmilərin istiqamət rulunda, hərəkət edən təyyarənin arxasında, qayıq avarının çəkilməsi ilə, bəzi külək hadisələrində fırlanan və ya yellənən vorteksləri görmək mümkündür. Bu təbii fenomen Bernoulli tərəfindən meydana çıxarılmış hidroaeromexanikanın prinsipləri ilə izah edilə bilər.

Təyyarənin qanadlarının üstü və altı arasındakı təzyiq fərqindən (wingtip vortix, wingtip vortices) təyyarənin arxasında yaranan vortekslərdən meydana gələn quyruq turbulansının vizuallaşdırılmış versiyası (NASA)

Bernoulli qanununa görə, mayelərdəki təzyiq sürətə tərs mütənasibdir. Vorteks mərkəzində sürət çox yüksək olsa da, təzyiq çox aşağıdır. Mərkəzdən uzaqlaşdıqca, əksinə, təzyiq yüksəkdir və sürət aşağı olur. Bu vəziyyətdə, maye yüksək təzyiq zonasından aşağı təzyiq zonasına keçməyə meyllidir. Təzyiqin aşağı olduğu bölgə yüksək təzyiqin ortasında qalırsa, aşağı təzyiq zonası mərkəz olmağa başlayır və beləliklə vorteks baş verir. Bir bölgədəki mayenin aktivləşməsi başqa bir qüvvənin təsirli olmasını tələb edir. Hər bir təsir bir reaksiya meydana gətirdiyindən reaksiya yenidən yeni bir effektə və ya təsirə çevrilir.