üzüm lat Vitis üzümkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi üzümElmi təsnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsız Arxep

Qiymətli bitki olaraq dünyanın bir sıra ölkələrində çox qədimdən becərilir. Üzümdən şərab, kişmiş, şərbət, doşab (bəkməz) hazırlanır. FAO-ya (BMT ərzaq və kənd təsərrüfatı təşkilatı) görə dünyada üzüm istehsalının təxminən 71% şərab üçün, 27% təzə meyvə olaraq, 2% isə quru üzüm (kişmiş) olaraq istifadə olunur. Azərbaycanın əksər rayonlarında üzüm becərilir.

Kürdəmir rayonu məşhur Şirvanşahı üzüm növünün vətəni sayılır.

Xalq təbabəti

Müəyyən edilmişdir ki, üzümün şirəsində bir sıra müalicə əhəmiyyətli olan maddələr vardır. Bunlardan şəkəri (qlükoza, fruktoza, saxaroza), dəmir duzlarını, kalium-permanqanatı, C və B qrupu vitaminləri, karotin, aşı, boyayıcı və pektin maddələrini və s. göstərmək olar. Üzüm tənəyinin yarpağının tərkibində çoxlu miqdarda C vitamini, karotin, aşı maddəsi, üzvi turşular və s. vardır.

Üzümün giləsi və şirəsi ürək-qan damar sistemi xəstəliklərində, tənəffüs yolları iltihabında, mədə-bağırsaq, qaraciyər, öd yolları və böyrək xəstəliklərində çox xeyirlidir.

Üzümdən hazırlanan doşab qanazlığında, ümümi zəiflikdə çox faydalı qüvvətverici vasitədir. Üzüm qorasından hazırlanan "abqora" isə xəstəliyin ilk dövründə çox yaxşı təsir göstərir. O, susuzluğun qarşısını almaqla yanaşı, xəstənin tez sağalmasını tezləşdirir. Qurudulmuş üzüm gilələri isə qanazlığında çox xeyirlidir.

Növləri

Vitis acerifolia Raf.
Vitis aestivalis Michx.
- (Munson ex L.H. Bailey) Fernald
- (Munson) Bailey
- (L.H. Bailey) Comeaux
- (L.H. Bailey) W.M. Rogers
(Linden) G. Nicholson
Vitis amurensis Rupr.
- Skvortsov
- (Makino) Ohwi
Vitis arizonica Engelm.
Munson
Vitis balansana Planch.
- (W.T. Wang) C.L. Li
P.C.He
(Rehder) W.T. Wang
Vitis berlandieri Planch.
Vitis betulifolia Diels & Gilg
Rose
Comeaux
Planch.
Vitis bryoniifolia Bunge
- (W.T. Wang) C.L. Li
Vitis californica Benth.
Seem.
Vitis chunganensis Hu
Vitis chungii F.P. Metcalf
Vitis cinerea (Engelm.) Engelm. ex Millardet
- (Engelm.) L.H. Bailey
- (L.H. Bailey) M.O. Moore
(Blume) Backer
Vitis coignetiae Pulliat ex Planch.
Lam.
- (Planch.) Planch.
Vitis davidii (Rom.Caill.) Foëx
- (Gagnep.) Sarg.
(Vell.) Eichler
W.T. Wang
Vitis fengqinensis C.L. Li
(Webb) Baker
Vitis flexuosa Thunb.
- (Makino) Murata
Vitis girdiana Munson
Hance
Roem. & Schult.
- (Bunge) C.L. Li
- (R. Parker) Naithani & Biswas
Vitis hui W.C. Cheng
R. Parker
W.T. Wang
X.S. Shen
Vitis labrusca L.
- (Prince) Fernald
L.H. Bailey
C.L. Li
Buckley
P.L. Chiu
W.T. Wang
Vitis menghaiensis C.L. Li
Vitis mengziensis C.L. Li
Vitis monticola Buckley
Vitis mustangensis Buckley
- (L.H. Bailey) Shinners
Vitis nesbittiana Comeaux
Fernald (pro sp.)
(Blume) Backer
Maxim.
F.P. Metcalf
Vitis popenoei J.L. Fennell
W.T. Wang
(Schltdl.) Miq.
Rom. Caill. ex Planch.
(E. Mey. ex Harv.) Szyszył.
Rom. Caill.
Michx.
Small
Vitis rupestris Scheele
- (Eggert ex L.H. Bailey) Fernald
Vitis ruyuanensis C.L. Li
C.L. Li
Vitis shuttleworthii House
Vitis silvestrii Pamp.
Vitis sinocinerea W.T. Wang
(Pursh) G. Don
Siebold & Zucc.
- (Regel) Rehder
Vitis tiliifolia Humb. & Bonpl. ex Schult.
Munson ex L.H. Bailey
Merr.
(Makino) Maekawa
(Harv.) Kuntze
Vitis vinifera L.
- (Raf.) Kuntze
- (Vahl) Kuntze
Vitis vulpina L.
C. Ling
H.J. Veitch
Vitis wuhanensis C.L. Li
W.T. Wang
P.L. Chiu

Meşə üzümü

Status — arealı azalmaqda olan nadir növdür.
Yayılması — Quba rayonu (Alpan kəndi), Zaqatala rayonu (Muxax kəndi), Hadrut rayonu (Domu kəndi), Zəngilan (Ağbənd kəndi), Astara (Maşhan kəndi) rayonları. Azərbaycandan kənarda – Moldoviya, Krım, Ön Qafqaz, Dağıstan və Türkmənistan, Qərbi Avropa, Aralıq dənizi, Kiçik Asiya və İran.
Bitdiyi yer — çay subasarları və düzən meşələri.
Ehtiyatı — azdır.
Çoxalması — toxumla və vegetativ yolla çoxalır.
Ehtiyatının dəyişilmə səbəbləri — çaykənarı meşələrdən təsərrüfat üçün istifadə edilməsi.
Becərilməsi — məlumat yoxdur.
Qəbul edilmiş qorunma tədbirləri — xüsusi mühafizə tədbirləri hazırlanmamışdır.
Zəruri qorunma tədbirləri — botanika bağlarında əkmək, mövcüd yasaqlıqlarda və qoruqlarda qiymətli bitki kimi qorumaq lazımdır.
Məlumat mənbələri. Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı, 1989

Dində

"Quran"da üzüm haqqında belə bir ifadə var:

"Sənin bir xurma bağçan və üzüm bağın olmalı; belə ki, içlərindən gürül-gürül çaylar axıtmalısan."

— İsra surəsi, 91

Üzüm tumunun faydaları

Ən güclü antioksidant hesab edilən üzüm tumu xərçəng xəstəliyinə müsbət təsir edir; xərçəngin müalicəsindəki mənfilikləri aradan qaldırır.
Damarları qoruyur, damar xəstəliyinin qarşısını alır, damar xəstəliklərini müalicə edir.
İnfarkt xəstəliyini azaldır.
Pis xolesterolu azaldıb, yaxşı xolesterolu yüksəldir.
Diabet xəstələrinə müsbət təsir edir.
Qan damarlarını gücləndirir.
Kapilyar damarları gücləndirərək yüksək təzyiqə yaxşı kömək edir.
Gözdəki damarları gücləndirib qan dövranını yaxşılaşdırır.
Gözün şəffaf təbəqəsini qoruyur.
Yaşla birlikdə artan görmə zəifliyinə mane olur.
Kataraktanın əmələ gəlməsinə mane olur.
Qan və limfa dövranını nizamlayır.
Dəri problemlərinə müsbət təsir edir, dərini gözəlləşdirir və dəri sallanmasına mane olur.
Allergiya problemlərinin qarısını alan özəlliyi vardır.
Diş əti qanamalarında müalicəvi özəlliyə sahibdir.
C vitamininin təsirini artırır.
Saç hüceyrələrini inkişaf etdirir.
Qan yaradır, qan azlığının qarşısını alır və qanı təmizləyir.
Böyrək və bağırsaqları təmizləyir.
Revmatizm xəstəliyinə müsbət təsir edir.

İstinadlar

Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 95. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 202.
Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
Quranda adı çəkilən bitkilər 2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)
. 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-07-02.

Üzüm:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

Xarici keçidlər

Meyvələrin sirri 2011-08-13 at the Wayback Machine

[_2cca6b92c0b18c09-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 95. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_6329c822544f8762-2] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 202.

[3] Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.

[4] Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

[5] Quranda adı çəkilən bitkilər 2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)

[6] . 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-07-02.