Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Birinci sinif şagirdləri üçün nəzərdə tutulan I hissənin tərtibi baxımından əsasını görkəmli rus pedaqoqu, Rusiyada elmi pedaqogikanın banisi Konstantin Dmitriyeviç Uşinskinin (1824-1870/71) müəllifi olduğu "Родное слово" təşkil etmişdir. Sövti (səsli) adlanan metod əsasında yazıldığına görə, dərslik tədris-təhsil prosesini asanlaşdırılmasına yönəlmişdir.
Vaxtın darlığına baxmayaraq (bir ildən az) A.O.Çernyayevski ona tapşırılmış vəzifəyə olduqca həssas və məsul yanaşır və bu işə onun tərəfindən Qori seminariyasının ən layiqli və bacarıqlı Azərbaycanlı gəncləri cəlb olunur. Burada əsasən "Родное слово" dərsliyində verilmiş kiçik hekayələri tezliklə tərcümə edib yararlı vəziyyətə gətirmək kimi, yeni üsluba müvafiq nəzmin də verilməsi məsələləri dururdu. Rəşid bəy Əfəndiyevin İ.A.Krılovun təmsilinin "Tülkü və üzüm" tərcüməsi (səh. 61) buna sübutdur. Ehtimal ki, tərcümələrlə Firidun bəy Köçərli, Səfərəli bəy Vəlibəyov da məşğul olurdu.
1958-ci ildə nəşr olunmuş "Azərbaycan dili və ədəbiyyat tədrisi" metodik məqalələr məcmuəsində A.S.Abdullayev özünün "Azərbaycan dilinin tədrisi tarixinə dair" məqaləsində qeyd edir: "1880-ci ildə Qori seminariyasının Azərbaycan şöbəsinin müdiri A.O.Çernyayevski Tiflisə dəvət etdiyi azərbaycanlı ziyalıları qarşısında Ana dilində dərslik yaratmaq məsələsini qoyur; bu sahədə A.O.Çernyayevskinin ən yaxın köməkçiləri müəllim Səfərəli bəy Vəlibəyov və Həsənəliağa xan Qaradağski (Qaradaği) olur". I hissədə Həsənəliağa xan Qaradağskinin (Qaradağinin) İ.A.Krılovdan etdiyi "Xoruz və mirvarid danəsi" (səh. 36), "Uşaq və ilan" (səh. 39) təmsillərinin tərcüməsi, K.D.Uşinskidən etdiyi "Siçanlar" kiçik hekayəsinin nəzmlə tərcüməsi (səh. 47), "Uşaqlar yazda" adlı öz şeiri (səh. 55) verilib.
Strukturu
"Vətən dili"nin I hissəsi ilk dəfə 1882-ci ildə Tiflisdə çap olunub. Dərslik 66 səhifədən ibarətdir. Bu hissə iki qismdən təşkil olunub: I qism 1-30-cu səhifələr, II qism 31-64-cü səhifələr, 65-66-cı səhifələrdə isə mündəricat verilib.
I qism
I qismin ilk səhifəsində şəkil çəkmək, ikinci-üçüncü səhifələrində isə yazı üçün nümunələr verilib.
Nəzəri material dördüncü səhifədən "Bismillahir-rəhmanir-rəhim" ilə başlanır. Dördüncü səhifədən iyirmi səkkizinci səhifəyədək əlifba ilə tanışlıq, hərf və xüsusi yazı işarələrinin nümunələri, verilən mətnin birinci sözünü anladan şəkillər, sözlər, söz birləşmələri, qısa cümlələr, yeddi kiçik hekayə, qırx beş atalar sözü, beş tapmaca verilib. 29-30-cu səhifələrdə əski Azərbaycan əlifbasını təşkil edən hərflərin adlarını açıqlayan və sıralanmasını müəyyənləşdirən cədvəllər verilib.
I qism daşbasma üsulu ilə çap olunub. Qism bütövlüklə Rəşid bəy Əfəndiyev tərəfindən nəstəliq xətti ilə yazılıb.
II qism
31-32-ci səhifələrində hərf birləşmələri, sözlər, 33-cü səhifədən 64-cü səhifəyədək isə iyirmi səkkiz kiçik hekayə, on dörd mənzum əsər, altmış üç atalar sözü, on səkkiz tapmaca, bir yanıltmac verilib.
"Vətən dili" dərsliyinin I hissəsinin (VII nəşrinin) üz qabığında Firidun bəy Köçərlinin xidmətləri qeyd olunur: "islah edib və müvafiq hekayələri artırıb".
II qism artıq daşbasma deyil, tipoqraf üsulu ilə çap olunub (digər nüsxələrdə (II və V nəşrlər) II qism də daşbasma üsulu ilə çap olunub və bütövlüklə Rəşid bəy Əfəndiyev tərəfindən yazılıb (nəstəliq xətti ilə – mətn, nəsx xətti ilə yazı öyrənmək üçün mətnlər, ayə və dualar).
Həmçinin bax
Mənbə
- Çernyayevski A.O.Vətən dili, I hissə; Çernyayevski A.O., Vəlibəyov S.H. Vətən dili, II hissə. Faksimil nəşr. Tərtib və transfoneliterasiya edən, ön söz, qeyd və şərhlər, sözlük və cədvəllərin müəllifi: Vüqar Qaradağlı. CBS, Bakı – 2007. 740 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Birinci sinif sagirdleri ucun nezerde tutulan I hissenin tertibi baximindan esasini gorkemli rus pedaqoqu Rusiyada elmi pedaqogikanin banisi Konstantin Dmitriyevic Usinskinin 1824 1870 71 muellifi oldugu Rodnoe slovo teskil etmisdir Sovti sesli adlanan metod esasinda yazildigina gore derslik tedris tehsil prosesini asanlasdirilmasina yonelmisdir Vaxtin darligina baxmayaraq bir ilden az A O Cernyayevski ona tapsirilmis vezifeye olduqca hessas ve mesul yanasir ve bu ise onun terefinden Qori seminariyasinin en layiqli ve bacariqli Azerbaycanli gencleri celb olunur Burada esasen Rodnoe slovo dersliyinde verilmis kicik hekayeleri tezlikle tercume edib yararli veziyyete getirmek kimi yeni usluba muvafiq nezmin de verilmesi meseleleri dururdu Resid bey Efendiyevin I A Krilovun temsilinin Tulku ve uzum tercumesi seh 61 buna subutdur Ehtimal ki tercumelerle Firidun bey Kocerli Sefereli bey Velibeyov da mesgul olurdu 1958 ci ilde nesr olunmus Azerbaycan dili ve edebiyyat tedrisi metodik meqaleler mecmuesinde A S Abdullayev ozunun Azerbaycan dilinin tedrisi tarixine dair meqalesinde qeyd edir 1880 ci ilde Qori seminariyasinin Azerbaycan sobesinin mudiri A O Cernyayevski Tiflise devet etdiyi azerbaycanli ziyalilari qarsisinda Ana dilinde derslik yaratmaq meselesini qoyur bu sahede A O Cernyayevskinin en yaxin komekcileri muellim Sefereli bey Velibeyov ve Heseneliaga xan Qaradagski Qaradagi olur I hissede Heseneliaga xan Qaradagskinin Qaradaginin I A Krilovdan etdiyi Xoruz ve mirvarid danesi seh 36 Usaq ve ilan seh 39 temsillerinin tercumesi K D Usinskiden etdiyi Sicanlar kicik hekayesinin nezmle tercumesi seh 47 Usaqlar yazda adli oz seiri seh 55 verilib Strukturu Veten dili nin I hissesi ilk defe 1882 ci ilde Tiflisde cap olunub Derslik 66 sehifeden ibaretdir Bu hisse iki qismden teskil olunub I qism 1 30 cu sehifeler II qism 31 64 cu sehifeler 65 66 ci sehifelerde ise mundericat verilib I qism I qismin ilk sehifesinde sekil cekmek ikinci ucuncu sehifelerinde ise yazi ucun numuneler verilib Nezeri material dorduncu sehifeden Bismillahir rehmanir rehim ile baslanir Dorduncu sehifeden iyirmi sekkizinci sehifeyedek elifba ile tanisliq herf ve xususi yazi isarelerinin numuneleri verilen metnin birinci sozunu anladan sekiller sozler soz birlesmeleri qisa cumleler yeddi kicik hekaye qirx bes atalar sozu bes tapmaca verilib 29 30 cu sehifelerde eski Azerbaycan elifbasini teskil eden herflerin adlarini aciqlayan ve siralanmasini mueyyenlesdiren cedveller verilib I qism dasbasma usulu ile cap olunub Qism butovlukle Resid bey Efendiyev terefinden nesteliq xetti ile yazilib II qism 31 32 ci sehifelerinde herf birlesmeleri sozler 33 cu sehifeden 64 cu sehifeyedek ise iyirmi sekkiz kicik hekaye on dord menzum eser altmis uc atalar sozu on sekkiz tapmaca bir yaniltmac verilib Veten dili dersliyinin I hissesinin VII nesrinin uz qabiginda Firidun bey Kocerlinin xidmetleri qeyd olunur islah edib ve muvafiq hekayeleri artirib II qism artiq dasbasma deyil tipoqraf usulu ile cap olunub diger nusxelerde II ve V nesrler II qism de dasbasma usulu ile cap olunub ve butovlukle Resid bey Efendiyev terefinden yazilib nesteliq xetti ile metn nesx xetti ile yazi oyrenmek ucun metnler aye ve dualar Hemcinin baxVeten dili II hisse MenbeCernyayevski A O Veten dili I hisse Cernyayevski A O Velibeyov S H Veten dili II hisse Faksimil nesr Tertib ve transfoneliterasiya eden on soz qeyd ve serhler sozluk ve cedvellerin muellifi Vuqar Qaradagli CBS Baki 2007 740 seh