Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Uqra görüşü — Moskva knyazlığının Qızıl Orda dövlətindən asılılığına son qoyulması ilə nəticələnən münaqişə. 11 noyabr 1480-ci ildə Qızıl Orda hökmdarı Əhməd xanla Moskva knyazı III İvan arasında Uqra çayı ətrafında cərəyan edən qarşıdurmalı görüş başa çatmışdır.
Qarşıdurmanın gedişatı
Hələ XIII əsrin ortalarından monqol-tatarların (türk-moğollar) asılığı altında olan rus knyazlıqları onlara vergi verməyə məcbur edilmişdi. 1380-ci ildə baş vermiş Kulikovo döyüşündən sonra asılılıq zəifləsə də, rus torpaqları hələ tam azadlıq qazana bilməmişdi. Lakin XV əsrin ikinci yarısında Qızıl Orda dövlətindəki zəifləməni fürsət sayan rusların azadlıq hissləri güclənmişdi.
1476-cı ildə Moskva knyazlığı Qızıl Ordaya vergi ödəməkdən imtina etdi, 1480-ci ildə asılıqdan çıxdığını rəsmən bəyan etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, rus dövlətçiliyinin həlledici məqamlarından sayılan bu dövrdə artıq ağıllı manevrlər edilirdi. İki cəbhədə sıxışacağını görən rus knyazlıqları Litvaya qarşı Krım xanlığı ilə ittifaqa girərək hücumların birindən yayına bildi. Knyaz III İvan isə Əhməd xana qarşı döyüşə hazırlaşdı.
Qızıl Ordanın qüvvəsi qələbəyə iddialı sayılsa da, əlverişsiz hava şəraiti və rus artilleriyasının davamlı atəşi onları geri oturtmuş, hər iki tərəf mövqe savaşına başlamışdı. Bununla da, "Uqra müqaviməti" başlamışdı. Heç bir tərəf hücuma atılmadı, nəticədə hücum edən Qızıl Orda tərəfi məğlub vəziyyətə düşürdü. 11 noyabrda Əhməd xan qoşunlarını geri qaytardı və qarşıdurma sona çatdı.
Moskvalıların uğur qazanma səbəbləri
Moskva knyazlığının bu münaqişədən uğurla çıxmasında 3 əsas strateji-taktiki planın həyata keçirilməsi mühüm rol oynadı:
- 1) Qızıl Ordanın müttəfiqi Litvaya qarşı Krım xanlığının yönləndirilməsilə təklənməkdən sığortalanma;
- 2) III İvan tərəfindən müdafiəsiz qalan Qızıl Orda paytaxtına qoşun göndərməsi ilə rəqibi xoşagəlməz sürprizlə təəccübləndirmək və geriyə qaytarmaq məcburiyyəti yaratma;
- 3) Mümkün qədər açıq döyüşdən qaçmaqla hücum iddiası ilə gələn monqol-tatar qoşunlarının əzminin qırılması və usanıb, qaçmağa vadar edilməsi.
Nəticə
Görüşün Rusiya tarixində böyük önəmi var. Uqra görüşü nəticəsində rusların monqol-tatarlardan asılılığına son qoyuldu, vergilərin ödənməsi dayandırıldı. Moskva knyazlığı nəinki faktiki, həm də formal qaydada suveren dövlət oldu. 1980-ci ildə həmin hadisənin 500 illik ildönümü münasibətilə eyniadlı çayın sahilində abidə ucaldılıb.
İstinadlar
Mənbə
- Лурье Я. С. Новонайденный рассказ о «стоянии на Угре» // Труды Отдела древнерусской литературы / АН СССР. Ин-т русской литературы
- http://old-ru.ru/maps/kar13.htm
- Сборник материалов и статей по истоии Прибалтийского края. Т.11. Рига, 1979. с.597
- Скрынников Р. Г. Святители и власти. Л., 1990
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Uqra gorusu Moskva knyazliginin Qizil Orda dovletinden asililigina son qoyulmasi ile neticelenen munaqise 11 noyabr 1480 ci ilde Qizil Orda hokmdari Ehmed xanla Moskva knyazi III Ivan arasinda Uqra cayi etrafinda cereyan eden qarsidurmali gorus basa catmisdir Uqra gorusune aid XVI esr miniaturuQarsidurmanin gedisatiHele XIII esrin ortalarindan monqol tatarlarin turk mogollar asiligi altinda olan rus knyazliqlari onlara vergi vermeye mecbur edilmisdi 1380 ci ilde bas vermis Kulikovo doyusunden sonra asililiq zeiflese de rus torpaqlari hele tam azadliq qazana bilmemisdi Lakin XV esrin ikinci yarisinda Qizil Orda dovletindeki zeiflemeni furset sayan ruslarin azadliq hissleri guclenmisdi 1476 ci ilde Moskva knyazligi Qizil Ordaya vergi odemekden imtina etdi 1480 ci ilde asiliqdan cixdigini resmen beyan etdi Qeyd etmek lazimdir ki rus dovletciliyinin helledici meqamlarindan sayilan bu dovrde artiq agilli manevrler edilirdi Iki cebhede sixisacagini goren rus knyazliqlari Litvaya qarsi Krim xanligi ile ittifaqa girerek hucumlarin birinden yayina bildi Knyaz III Ivan ise Ehmed xana qarsi doyuse hazirlasdi Qizil Ordanin quvvesi qelebeye iddiali sayilsa da elverissiz hava seraiti ve rus artilleriyasinin davamli atesi onlari geri oturtmus her iki teref movqe savasina baslamisdi Bununla da Uqra muqavimeti baslamisdi Hec bir teref hucuma atilmadi neticede hucum eden Qizil Orda terefi meglub veziyyete dusurdu 11 noyabrda Ehmed xan qosunlarini geri qaytardi ve qarsidurma sona catdi Moskvalilarin ugur qazanma sebebleriMoskva knyazliginin bu munaqiseden ugurla cixmasinda 3 esas strateji taktiki planin heyata kecirilmesi muhum rol oynadi 1 Qizil Ordanin muttefiqi Litvaya qarsi Krim xanliginin yonlendirilmesile teklenmekden sigortalanma 2 III Ivan terefinden mudafiesiz qalan Qizil Orda paytaxtina qosun gondermesi ile reqibi xosagelmez surprizle teeccublendirmek ve geriye qaytarmaq mecburiyyeti yaratma 3 Mumkun qeder aciq doyusden qacmaqla hucum iddiasi ile gelen monqol tatar qosunlarinin ezminin qirilmasi ve usanib qacmaga vadar edilmesi Uqra gorusunun 500 illik ildonumu munasibetile Rusiyada Kaluqa diyarinin Uqra cayi sahilinde abide ucaldilmisdir 1980 ci ilNeticeGorusun Rusiya tarixinde boyuk onemi var Uqra gorusu neticesinde ruslarin monqol tatarlardan asililigina son qoyuldu vergilerin odenmesi dayandirildi Moskva knyazligi neinki faktiki hem de formal qaydada suveren dovlet oldu 1980 ci ilde hemin hadisenin 500 illik ildonumu munasibetile eyniadli cayin sahilinde abide ucaldilib IstinadlarMenbeLure Ya S Novonajdennyj rasskaz o stoyanii na Ugre Trudy Otdela drevnerusskoj literatury AN SSSR In t russkoj literatury http old ru ru maps kar13 htm Sbornik materialov i statej po istoii Pribaltijskogo kraya T 11 Riga 1979 s 597 Skrynnikov R G Svyatiteli i vlasti L 1990