Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaluqa - müasir Rusiyada şəhər, eyniadlı vilayət mərkəzi. Kaluqa Oka çayının dik sahilində salınmışdır.
| Kaluqa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Калуга | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| İlk məlumat | 1371 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 190 m | ||||
| Saat qurşağı | | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +7 4842 | ||||
| Poçt indeksi | 248000–248999 | ||||
| Digər | |||||
| kaluga-gov.ru | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Kaluqa sözünü müəyyən mənada qala mənasını verən kaluqa "qala qapısı" mənası ilə bağlayırlar. Kaluqa sözü türk-monqol mənşəlidir; xalqa~kalqa~kalqan~kaluqan~kaluqa "darvaza, alaqapı", "giriş-çıxış qapısı" (zastava) deməkdir. Görünür, bu yerdə keçmişdə tatar zastavası "giriş-çıxış qapısı" yerləşirdi Bununla yanaşı kalqa, kaluqa əski türkcə vəliəhd, monqol-tatarlarda titul, şahın (xanın) böyük oğluna verilən "kalqa" titulu ilə bağlı da ola bilməsi ehtimalını da nəzərə almaq lazımdır.
Məşhur türk əsilli soylardan olan rus familiyası Kaluginlər zadəgan nəsli bu torpaqla bağlı ailə olmuşdur. Hələ inqilaba qədər bu ailənin Kaluqada mülk torpaqları var idi. Hazırda Kaluqa Rusiyanın ən iri müasir sənaye mərkəzidir.
Tarixi
IX əsrə aid (859-cu il) sənədlərdən xəzərlərin burada hakim olduqları məlumdur. 1117-ci ildə isə Vladimir Monomaxın Kaluqaya hərbi yürüşü göstərilir. Kaluqanın salınma tarixi məlum deyil. XIV əsrdən ondan tez-tez bəhs edilir. Kaluqa adına ilk dəfə Litva knyazı Olgerdin 1371-ci ilə aid fərmanında rast gəlinir. Bundan sonra rus tarixi qaynaqlarında, məsələn, 1389-cu ilə aid sənəddə Dmitri Donskoyun oğlu knyaz Andreyə vəsiyyətində adı çəkilir. Adətən elə bu vaxtı da Kaluqanın tarixinin başlanğıcı hesab edirlər (1971-ci ildə şəhərin 600 illiyi qeyd olunub). Əslində Kaluqa torpaqları qədim yaşayış məskənlərindən sayılır. Bir neçə min il bundan əvvəl ilk sakinlər burada görünmüşlər. Bunları ilk insan düşərgələri, kurqanlar, məzarlıqlar, əski şəhər yerləri, qədim məntəqə qalıqları sübut edir.
Şəhərin hərbi funksiya oynadığı tarix Qızıl Orda dövründən başlayır. Çox güman ki, Kaluqa səlibçilərə qarşı möhkəm əleyhdar olan Qızıl Ordalıların litvalılardan qorunmaq üçün saldığı şəhərdir. Qızıl Orda xanı Axmat xan elə burada III İvanla üz-üzə gəlmiş, 1480-ci il 11 noyabrda xan Kaluqanı buraxıb Oka sahillərindən çəkilərək Aşağı Volqaya üz tutmuşdu. 1500-cü ildə Litva ilə açıq müharibəyə girən Moskva barışıqdan sonra 1503-cü ildə Kaluqaya sahib oldu . IV İvan gələrkən Kaluqanı ortancıl oğlu Simeona vəsiyyət etdi. Onun ölümündən sonra isə 1518-ci ildə Kaluqa qardaşı III Vasiliyə keçdi. Bununla Kaluqa Moskva dövlətinə qatıldı.
Kaluqa sərhəd qalası kimi XVI əsrdə Tula-Kaluqa xəttində yer aldı. Moskva sərhədlərini qoruyan Kaluqa vilayət şəhərləri olan Kozelsk, Peremışl, Meşov, Serpey(sk), Mosol(sk), Tarusa, Vorotınsk, Kremenets, Medın da möhkəm qalalara çevrildilər.
Mədəniyyəti
IV İvan Vasilyeviç də Kaluqaya Krım və Noqay ordalarına qarşı möhkəm sərhəd qalası kimi mühüm əhəmiyyət verirdi. Kaluqa torpağında ilk monastır və kilsələr də XVI əsrdən tikilməyə başlamışdır. Uzun müddət Moskva dövlətinin cənub-qərb hüdudunda sərhəd qalası kimi qalmaqda idi. 1619-cu ildə Kaluqanı hetman Saqaydaçın ələ keçirmişdi. Kaluqa 1607-ci ildə İvan Bolotnikovun başçılığı altında üsyanın mərkəzi olmuşdur.
Şəhərdə memarlıq abidələri sayıla biləcək binalar-məbədlər yalnız XVII əsrdən salınmağa başlamışdır. Kaluqanın Rus dövləti üçün necə bir əhəmiyyət kəsb etdiyini vaxtilə Moskvadan Kaluqaya uzanan böyük yol sübut edir. Hazırda Moskvadakı Kaluqa adı ilə bağlı küçə, döngə, keçid adları həmin qədim yoldan qalan xatirələrdir.
İstinadlar
- OKTMO. 179/2016..
- https://www.citypopulation.de/en/russia/cities/central/.
- http://vinfo.russianpost.ru/servlet/department.
- Мельхеев М.Н. Географические имена, М. Учпедгиз, 1961, с. 41.
- Mehmet Rıhtım, Türk Kitabı, Bakı, "Nurlar" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh 320
- Hammer. Büyük Osmanlı tarihi, 7 с. s. 423.
- Энциклопедический Словарь Брокгауз и Эфрона, т. 14, с. 90.
- Калужский край, кн.1. Калуга, 1976, с. 17
Mənbə
- Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix. Dəyişdirilən adlar. Bakı, NUrlar, 2009, səh 146-148
- Мельхеев М.Н. Географические имена, М. Учпедгиз, 1961, с. 41.
- Hammer. Büyük Osmanlı tarihi, 7 с. s. 423.
- Энциклопедический Словарь Брокгауз и Эфрона, т. 14, с. 90.
- Калужский край, кн.1. Калуга, 1976, с. 17
Xarici keçidlər
- Şəhərin rəsmi saytı 2018-11-14 at the Wayback Machine
- Kaluqa şəhər duması
- Kaluqa şəhərinin xəritəsi 2010-02-25 at the Wayback Machine
- Kaluqanın tarixi 2020-12-05 at the Wayback Machine
 | Rusiya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kaluqa muasir Rusiyada seher eyniadli vilayet merkezi Kaluqa Oka cayinin dik sahilinde salinmisdir KaluqaKalugaBayraq d Gerb54 32 sm e 36 16 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiIlk melumat 1371Sahesi 168 8 0 1 km Merkezin hundurluyu 190 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 331 842 nef 1 yanvar 2021 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 4842Poct indeksi 248000 248999Digerkaluga gov ruXeriteni goster gizle Kaluqa Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kaluqa sozunu mueyyen menada qala menasini veren kaluqa qala qapisi menasi ile baglayirlar Kaluqa sozu turk monqol menselidir xalqa kalqa kalqan kaluqan kaluqa darvaza alaqapi giris cixis qapisi zastava demekdir Gorunur bu yerde kecmisde tatar zastavasi giris cixis qapisi yerlesirdi Bununla yanasi kalqa kaluqa eski turkce veliehd monqol tatarlarda titul sahin xanin boyuk ogluna verilen kalqa titulu ile bagli da ola bilmesi ehtimalini da nezere almaq lazimdir Meshur turk esilli soylardan olan rus familiyasi Kaluginler zadegan nesli bu torpaqla bagli aile olmusdur Hele inqilaba qeder bu ailenin Kaluqada mulk torpaqlari var idi Hazirda Kaluqa Rusiyanin en iri muasir senaye merkezidir TarixiIX esre aid 859 cu il senedlerden xezerlerin burada hakim olduqlari melumdur 1117 ci ilde ise Vladimir Monomaxin Kaluqaya herbi yurusu gosterilir Kaluqanin salinma tarixi melum deyil XIV esrden ondan tez tez behs edilir Kaluqa adina ilk defe Litva knyazi Olgerdin 1371 ci ile aid fermaninda rast gelinir Bundan sonra rus tarixi qaynaqlarinda meselen 1389 cu ile aid senedde Dmitri Donskoyun oglu knyaz Andreye vesiyyetinde adi cekilir Adeten ele bu vaxti da Kaluqanin tarixinin baslangici hesab edirler 1971 ci ilde seherin 600 illiyi qeyd olunub Eslinde Kaluqa torpaqlari qedim yasayis meskenlerinden sayilir Bir nece min il bundan evvel ilk sakinler burada gorunmusler Bunlari ilk insan dusergeleri kurqanlar mezarliqlar eski seher yerleri qedim menteqe qaliqlari subut edir Seherin herbi funksiya oynadigi tarix Qizil Orda dovrunden baslayir Cox guman ki Kaluqa selibcilere qarsi mohkem eleyhdar olan Qizil Ordalilarin litvalilardan qorunmaq ucun saldigi seherdir Qizil Orda xani Axmat xan ele burada III Ivanla uz uze gelmis 1480 ci il 11 noyabrda xan Kaluqani buraxib Oka sahillerinden cekilerek Asagi Volqaya uz tutmusdu 1500 cu ilde Litva ile aciq muharibeye giren Moskva barisiqdan sonra 1503 cu ilde Kaluqaya sahib oldu IV Ivan gelerken Kaluqani ortancil oglu Simeona vesiyyet etdi Onun olumunden sonra ise 1518 ci ilde Kaluqa qardasi III Vasiliye kecdi Bununla Kaluqa Moskva dovletine qatildi Kaluqa serhed qalasi kimi XVI esrde Tula Kaluqa xettinde yer aldi Moskva serhedlerini qoruyan Kaluqa vilayet seherleri olan Kozelsk Peremisl Mesov Serpey sk Mosol sk Tarusa Vorotinsk Kremenets Medin da mohkem qalalara cevrildiler MedeniyyetiIV Ivan Vasilyevic de Kaluqaya Krim ve Noqay ordalarina qarsi mohkem serhed qalasi kimi muhum ehemiyyet verirdi Kaluqa torpaginda ilk monastir ve kilseler de XVI esrden tikilmeye baslamisdir Uzun muddet Moskva dovletinin cenub qerb hududunda serhed qalasi kimi qalmaqda idi 1619 cu ilde Kaluqani hetman Saqaydacin ele kecirmisdi Kaluqa 1607 ci ilde Ivan Bolotnikovun basciligi altinda usyanin merkezi olmusdur Seherde memarliq abideleri sayila bilecek binalar mebedler yalniz XVII esrden salinmaga baslamisdir Kaluqanin Rus dovleti ucun nece bir ehemiyyet kesb etdiyini vaxtile Moskvadan Kaluqaya uzanan boyuk yol subut edir Hazirda Moskvadaki Kaluqa adi ile bagli kuce donge kecid adlari hemin qedim yoldan qalan xatirelerdir IstinadlarOKTMO 179 2016 https www citypopulation de en russia cities central http vinfo russianpost ru servlet department Melheev M N Geograficheskie imena M Uchpedgiz 1961 s 41 Mehmet Rihtim Turk Kitabi Baki Nurlar Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh 320 Hammer Buyuk Osmanli tarihi 7 s s 423 Enciklopedicheskij Slovar Brokgauz i Efrona t 14 s 90 Kaluzhskij kraj kn 1 Kaluga 1976 s 17MenbeMinaxanim Tekleli Turk kitabi Unudulan tarix Deyisdirilen adlar Baki NUrlar 2009 seh 146 148 Melheev M N Geograficheskie imena M Uchpedgiz 1961 s 41 Hammer Buyuk Osmanli tarihi 7 s s 423 Enciklopedicheskij Slovar Brokgauz i Efrona t 14 s 90 Kaluzhskij kraj kn 1 Kaluga 1976 s 17Xarici kecidlerVikianbarda Kaluqa ile elaqeli mediafayllar var Seherin resmi sayti 2018 11 14 at the Wayback Machine Kaluqa seher dumasi Kaluqa seherinin xeritesi 2010 02 25 at the Wayback Machine Kaluqanin tarixi 2020 12 05 at the Wayback Machine Rusiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin