Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Türkiyə Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi (tür. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi) — Türkiyədə Konstitusiyaya nəzarəti həyata keçirən ən yüksək məhkəmə orqanı. Qanunların, Prezident fərmanlarının və Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Parlament prosedurunu həm forma, həm də mahiyyət baxımından konstitusiyaya uyğunluğunu araşdırır və qərar qəbul edir. Məhkəmə konstitusiya dəyişikliklərini yalnız forma baxımından araşdırır və ona nəzarət edir. Funksiyaları Türkiyə Konstitusiyasının 148-ci və 153-cü maddələri arasında göstərilib.
| Türkiyə Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi | |
|---|---|
 Türkiyə Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin emblemi | |
 Türkiyə Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Ankarada yerləşdiyi bina | |
| Ümumi məlumatlar | |
| house HGYO | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Yeri | Çankaya, Ankara |
| Yurisdiksiya | Türkiyə |
| Yaranma tarixi | 25 aprel 1962-ci il |
| Sədr | Kadir Özkaya |
| anayasa.gov.tr | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Lazım gələrsə, Konstitusiya Məhkəməsi, həm də Ali Məhkəmə (türk. Yüce Divan) kimi fəaliyyət göstərir ki, Prezident, Vitse-prezident, Nazirlər Kabinetinin üzvləri və ya yüksək məhkəmə hakimləri haqqında qaldırılan hər hansı işə baxır. Həmin funksiyalara əlavə olaraq, Konstitusiya ilə təmin edilən Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası çərçivəsində əsas hüquq və azadlıqlardan birinin dövlət orqanları tərəfindən pozulduğunu əsas gətirərək fərdi müraciətləri araşdırır.
Konstitusiya Məhkəməsinin müddəaları 1961-ci il Türkiyə Konstitusiyasının “Məhkəmə hakimiyyəti” adlı bölməsinə daxil edilmişdir (üçüncü hissə - üçüncü bölüm). Konstitusiya Məhkəməsinin funksiyası digər məhkəmə orqanlarından fərqlənir. Konstitusiya Məhkəməsi müxtəlif vəzifələri yerinə yetirir: qanunların Konstitusiyaya uyğunluğuna nəzarət edir, Qanunvericilik orqanlarının üzvlərinin hərəkətlərinə nəzarət edir, Ali Məhkəmə kimi fəaliyyət göstərir, siyasi partiyalara nəzarət edir və bəzi inzibati vəzifələri yerinə yetirir. Bu vəzifələr Konstitusiya Məhkəməsini digər məhkəmə orqanlarından fərqləndirir.
Konstitusiya Məhkəməsi öz funksiyasını yerinə yetirərkən digər məhkəmə orqanlarının funksiyalarından fərqli rol oynayır. Bütövlükdə Konstitusiya Məhkəməsinin funksiyasını mücərrəd hüquq məsələlərinin həlli, yəni hüquq prinsiplərinin obyektiv izahı və azadlığa əsaslanan demokratik dövlət quruluşunun müdafiəsi vəzifəsi kimi ümumiləşdirmək olar.
Bundan əlavə, Konstitusiya Məhkəməsi qanunlara baxarkən qanunvericinin siyasi baxışlarını və fikirlərini hüquqi baxımdan qiymətləndirməlidir. Lakin bu o demək deyil ki, Konstitusiya Məhkəməsi qanunları dəyişdirmək səlahiyyətinə malikdir, o, qanunları yalnız Konstitusiyaya uyğunlaşdırmaq üçün ləğv edə bilər.
Konstitusiya Məhkəməsi müstəqil dövlət orqanıdır və digər dövlət orqanlarını öz qərarları ilə ləğv edə bilər. Məhkəmə özünün inzibati işlərini aparmaq səlahiyyətinə malikdir və hətta üzvlərinə qarşı cinayət işləri də aparmaq hüququ var. Bu müstəqillik Konstitusiya Məhkəməsini əsl Konstitusiya orqanına çevirir.
Tarixi
Türkiyə Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi 25 aprel 1962-ci il tarixində yaradılmışdır.
Konstitusiya Məhkəməsinin 1961-ci il Konstitusiyası ilə təsbit edilən “qanunçuluq” və “məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyi” prinsipləri ilə təmin edilən əsas vəzifələri konstitusiya ilə müəyyən edilmişdir. Sonralar 1982-ci il Konstitusiyasına əsasən dəyişildi. 12 sentyabr 2010-cu ildə Türkiyədə keçirilən Konstitusiya dəyişikliyi Referendumunun təsdiqi ilə Məhkəmə üzvlərinin sayı artırılmış və fərdi müraciət etmək hüququ verilmişdir.
2010-cu il Konstitusiya dəyişikliyi
2010-cu il sentyabrın 12-də keçirilmiş Konstitusiya dəyişikliyi Referendumunun təsdiqi ilə bəzi dəyişikliklər qüvvəyə minmişdir:
- Konstitusiya Məhkəməsində əvəzedici üzvlük sistemi ləğv edildi. Məhkəmə "11 əsas və 4 əvəzedici" deyil, "15 əsas" üzvdən ibarət olacaq. Mövcud əvəzedici üzvlər tamhüquqlu üzv oldular.
- Konstitusiya Məhkəməsi üzvlərinin səlahiyyət müddəti 12 il müəyyən edildi.
- Vətəndaşlara Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası çərçivəsində konstitusiya ilə təmin edilmiş əsas hüquq və azadlıqlardan biri pozulduqda Konstitusiya Məhkəməsinə fərdi ərizə ilə müraciət etmək hüququ verildi.
- Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən aparılan “Ali Məhkəmə” proseslərindən Ali Məhkəməyə şikayət verilə bilər.
- Konstitusiya Məhkəməsi üç dairəyə bölünür. Dairələr 4 üzvün iştirakı ilə dairə sədrinin sədrliyi ilə iclas keçirəcək. Baş Assambleya siyasi partiyalarla bağlı işlərə və ərizələrə, ləğv və müxalifət işlərinə, Ali Məhkəmə kimi baxılacaq iddialara baxacaq.
- Konstitusiya dəyişikliyinin ləğvi və siyasi partiyaların bağlanması hallarında üzvlərin 3/5 əvəzinə 2/3-nin səsi tələb olunacaq.
2017-ci il Konstitusiya dəyişikliyi
2017-ci il aprelin 16-da keçirilən Konstitusiya dəyişikliyi referendumunun təsdiqi ilə Hərbi məhkəmələr ləğv edildiyindən Konstitusiya Məhkəməsinin üzvlərinin sayı 17-dən 15-ə endi. Hərbi Ali Apellyasiya Məhkəməsi və Yüksək Hərbi İnzibati Məhkəmənin ləğvi ilə Konstitusiya Məhkəməsinə prezidentin seçdiyi üzvlərin sayı 14-dən 12-yə enib, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 3 üzvünün hazırkı təyinatında isə heç bir dəyişiklik edilmədi.
Strukturu
Konstitusiya Məhkəməsi 15 üzvdən ibarətdir. Türkiyə Böyük Millət Məclisi, gizli səsvermə yolu ilə Hesablama Məhkəməsinin üzvləri arasından iki üzv, hər bir vakant vəzifəyə üç namizəddən, müstəqil hüquqşünaslar arasından isə Vəkillər Kollegiyasının sədrləri tərəfindən irəli sürülmüş üç namizəd arasından bir üzv seçir.
Prezident hər bir vakant vəzifəyə öz üzvləri arasından Ali Məhkəmə tərəfindən irəli sürülən üç namizəd arasından üç üzv, hər bir vakant vəzifəyə öz üzvləri arasından üç namizəddən iki üzv, Ali Təhsil Şurasının təqdim edəcəyi üç namizəd arasından üç üzv (ən azı ikisi hüquqşünas olmalıdır), iqtisad təhsili müəssisələrinin və fakültələrdə çalışan hüquq fakültələrinin üzvləri arasından və ən azı beş il məruzəçi kimi fəaliyyət göstərmiş Konstitusiya Məhkəməsinin yüksək səviyyəli hakimlər, sərbəst hüquqşünaslar, birinci dərəcəli hakimlər və prokurorlar və məruzəçilər arasından dörd üzv seçir.
Konstitusiya Məhkəməsinin üzvü seçilən şəxsin yaşı qırx beşdən yuxarı olmalıdır. Ali təhsil müəssisələrinin professor-müəllim heyəti, professor və ya dosent elmi adını almış, azı iyirmi il vəkillik fəaliyyəti ilə məşğul olmuş hüquqşünaslar, rəhbər vəzifəli şəxslər, ali təhsil almış və faktiki olaraq ən azı iyirmi il dövlət qulluğunda çalışmış birinci dərəcəli hakim və prokurorlar olmalıdır. Bir sədr və iki sədr müavini Konstitusiya Məhkəməsinin üzvləri arasında gizli səsvermə yolu ilə və üzvlərin ümumi sayının mütləq səs çoxluğu ilə dörd il müddətinə seçilir. Səlahiyyət müddəti bitmiş şəxslər yenidən seçilə bilərlər.
Vəzifə və səlahiyyətləri
Konstitusiya nəzarəti
Qanunların, Prezident fərmanlarının və Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Daxili nizamnamələrinin forma və mahiyyət baxımından Konstitusiyaya uyğunluğunu yoxlayır və fərdi müraciətlər üzrə qərar qəbul edir. O, konstitusiya dəyişikliklərini yalnız forma baxımından araşdırır və ona nəzarət edir. O, konstitusiya dəyişikliklərini yalnız forma baxımından araşdırır və onlara nəzarət edir.
Lakin fövqəladə və müharibə vəziyyətində verilən Prezident fərmanlarının forma və mahiyyət etibarilə Konstitusiyaya zidd olması ilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinə iddia qaldırıla bilməz. Bundan əlavə, müvafiq qaydada qüvvəyə minmiş beynəlxalq müqavilələrlə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edilə bilməz.
Ali Məhkəmə
Konstitusiya Məhkəməsi: Ali Məhkəmə olaraq o, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədrini, sədr müavinlərini, nazirləri, Konstitusiya Məhkəməsinin sədrini və üzvlərini, Ali Apellyasiya Məhkəməsi, Dövlət Şurasının sədri və üzvləri, Respublika Baş prokuroru, Respublika Baş prokurorunun müavini, Hakimlər Şurası və Baş Prokurorların cinayət işləri üzrə sədrləri və onların cinayət işləri üzrə məhkəmə üzvlərini mühakimə edir. Baş Qərargah rəisi, Quru, Dəniz və Hərbi Hava Qüvvələri komandanları da vəzifələrinə aid cinayətlərə görə Ali Məhkəmədə mühakimə olunurlar.
Ali Məhkəmədə prokurorluğ fəaliyyətini Baş Prokuror və ya Baş Prokurorun müavini həyata keçirir.
Fərdi müraciət
Türkiyə Respublikası 1954-cü ildə Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına üzv olmuşdur. 1987-ci ildə Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə fərdi müraciət hüququnu, 1990-cı ildə isə yurisdiksiyasını qəbul edib. 2004-cü ildə edilən konstitusiya dəyişikliyi ilə Türkiyənin də qoşulduğu əsas hüquq və azadlıqlarla bağlı beynəlxalq müqavilələrə, xüsusilə Avropa İnsan Haqları Konvensiyasına yüksək qiymət verildi. Əsas hüquqlarla bağlı “ümumbəşəri meyarlara” istinad edilən dəyişikliklərin son hissəsi 2010-cu ildə edilən Konstitusiya dəyişikliyi ilə Konstitusiya Məhkəməsinə fərdi müraciət yolunun açılması olub.
Fərdi müraciətin həyata keçirilməsi ilə 23 sentyabr 2012-ci il tarixdən dövlət hakimiyyətindən istifadə edən şəxslər və qurumlar tərəfindən hüquq pozuntularına qarşı konstitusiya məhkəmə nəzarətinə başlanılmışdır. Müvafiq olaraq, 23 sentyabr 2012-ci il tarixindən etibarən hər kəs Konstitusiyamızda Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası çərçivəsində təmin edilmiş hər hansı əsas hüquq və azadlıqların dövlət hakimiyyəti tərəfindən pozulduğunu iddia edərək Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edə bilər.
Digər vəzifə və səlahiyyətləri
- Siyasi partiyaların bağlanması: Siyasi partiyaların bağlanması ilə bağlı işlər Ali Apellyasiya Məhkəməsinin Baş Prokurorluğunun iddiası əsasında Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həll edilir. Konstitusiya Məhkəməsi daimi bağlanmaq əvəzinə, sözügedən əməllərin şiddətindən asılı olaraq müvafiq siyasi partiyanı dövlət yardımından qismən və ya tamamilə məhrum etmək barədə qərar qəbul edə bilər.
- Siyasi partiyaların maliyyəsi:: Siyasi partiyalara maliyyə nəzarəti Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən həyata keçirilir. Konstitusiya Məhkəməsi bu audit məsuliyyətini yerinə yetirməkdə Hesablama Palatasına kömək edir.
- Hüquq Mübahisələri Məhkəmənin sədrinin və sədr müavininin seçilməsi: Mübahisələr Məhkəməsinin sədri Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən öz üzvləri arasından təyin edilən üzvdür.
- Qanunvericilik toxunulmazlığı:: Türkiyə Böyük Millət Məclisi qanunvericilik toxunulmazlığının ləğvi və ya parlament üzvlüyünün itirilməsi barədə qərar qəbul edərsə, müvafiq üzvlərdən və ya millət vəkillərindən hər hansı biri bu qərarın qəbul edildiyi gündən başlayaraq yeddi gün müddətində Konstitusiya Məhkəməsinə bu qərarın ləğv edilməsi tələbi ilə müraciət edə bilər. Konstitusiya Məhkəməsi on beş gün müddətində bu ləğvetmə tələbi ilə bağlı yekun qərar qəbul edir.
- Millət vəkili mandatının götürülməsi: Konstitusiyanın 84-cü maddəsinin birinci, üçüncü və ya dördüncü bəndlərinə uyğun olaraq Millət vəkili üzvlüyünün çıxarılması haqqında qərar qəbul edildiyi halda, müvafiq deputat və ya digər millət vəkili qərarın Konstitusiyaya, qanuna və ya Daxili Nizamnaməyə zidd olması əsası ilə Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edə bilər.
Konstitusiya Məhkəməsinin üzvləri
Konstitusiya Məhkəməsi sədrin müavininin sədrliyi ilə dörd nəfərdən ibarət iki bölmədən ibarətdir. Şöbələr yalnız şəxsi müraciətlərə baxır. Baş Assambleya siyasi partiyalarla bağlı işlərə və ərizələrə, ləğv və müxalifət işlərinə, Ali Məhkəmədəki işlərə baxır. Konstitusiya dəyişikliyinin ləğvi və siyasi partiyaların bağlanması üçün üzvlərin üçdə ikisinin səsi tələb olunur.
Üzvlərin səsvermədə bitərəf qalmaq səlahiyyəti yoxdur. Konstitusiya Məhkəməsinin üzvləri əsas vəzifələrindən başqa heç bir şəxsi və ya rəsmi vəzifəyə təyin edilmirlər. Konstitusiya Məhkəməsi işlərində icraatın aşkarlığı prinsipi tətbiq edilmir. Onların səlahiyyət müddəti 12 ildir. Bundan əlavə, 65 yaşına çatan üzvlər - on iki ili tamamlamamış olsalar da - yaş həddinə uyğun olaraq təqaüdə çıxırlar.
| # | Adı | Vəzifəsi | Başlaması | Sonu | Kvota | Seçən |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Kadir Özkaya | Prezident | 22 dekabr 2014 | 22 dekabr 2026 | Dövlət şurası | Rəcəb Tayyib Ərdoğan |
| 2 | Həsən Tahsin Gökcan | Vitse-prezident | 24 Mart 2014 | 24 Mart 2026 | Ali Məhkəmə | Abdullah Gül |
| 3 | Bəsri Bağcı | 6 aprel 2020 | 6 aprel 2032 | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | ||
| 4 | Engin Yıldırım | Üzv | 15 aprel 2010 | 9 fevral 2031 | Ali Təhsil Şurası | Abdullah Gül |
| 5 | Rıdvan Güleç | 17 Mart 2015 | 17 Mart 2027 | Hesablama Palatası | Türkiyə Böyük Millət Məclisi | |
| 6 | Recai Akyel | 29 Avqust 2016 | 29 Avqust 2028 | Vəkil | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | |
| 7 | Y. Şevki Hakyemez | 20 Sentyabr 2016 | 20 Sentyabr 2028 | Ali Təhsil Şurası | ||
| 8 | Yıldız Seferinoğlu | 25 Yanvar 2019 | 25 Yanvar 2031 | Vəkil | ||
| 9 | Səlahəddin Menteş | 8 İyul 2019 | 8 İyul 2031 | |||
| 10 | İrfan Fidan | 25 Yanvar 2021 | 25 Yanvar 2033 | Ali Məhkəmə | ||
| 11 | Kanan Yaşar | 1 Fevral 2022 | 1 Fevral 2034 | Vəkillər Kollegiyasının sədri | Türkiyə Böyük Millət Məclisi | |
| 12 | Muhterem İnce | 17 Oktyabr 2022 | 17 Oktyabr 2034 | Hesablama Məhkəməsi | ||
| 13 | Yılmaz Akçil | 31 Yanvar 2024 | 16 Avqust 2033 | Türkiyə Dövlət Şurası | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | |
| 14 | Ömər Çınar | 20 Aprel 2024 | 20 Aprel 2036 | Ali Təhsil Şurası | ||
| 15 | Mətin Kıratlı | 18 İyul 2024 | 14 Fevral 2034 | Vəkil |
Həmçinin bax
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
- Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun
- Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü
- Anayasa Mahkemesi Hizmet Birimlerinin Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- Anayasa Mahkemesi Kadrolarına Atanan Raportörlerin Sınıfları, İlerlemeleri İle Birinci Sınıfa Ayrılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- Anayasa Mahkemesi Raportör Yardımcısı Adaylığı Giriş Sınavı Yönetmeliği
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 1 saniye evvel Nigar1972 muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Turkiye Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi tur Turkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Turkiyede Konstitusiyaya nezareti heyata keciren en yuksek mehkeme orqani Qanunlarin Prezident fermanlarinin ve Turkiye Boyuk Millet Meclisinin Parlament prosedurunu hem forma hem de mahiyyet baximindan konstitusiyaya uygunlugunu arasdirir ve qerar qebul edir Mehkeme konstitusiya deyisikliklerini yalniz forma baximindan arasdirir ve ona nezaret edir Funksiyalari Turkiye Konstitusiyasinin 148 ci ve 153 cu maddeleri arasinda gosterilib Turkiye Respublikasinin Konstitusiya MehkemesiTurkiye Respublikasi Konstitusiya Mehkemesinin emblemiTurkiye Respublikasi Konstitusiya Mehkemesinin Ankarada yerlesdiyi binaUmumi melumatlar39 50 42 sm e 32 47 24 s u house H G Y OOlke TurkiyeYeri Cankaya AnkaraYurisdiksiya TurkiyeYaranma tarixi 25 aprel 1962 ci ilSedr Kadir Ozkayaanayasa gov tr Vikianbarda elaqeli mediafayllar Lazim gelerse Konstitusiya Mehkemesi hem de Ali Mehkeme turk Yuce Divan kimi fealiyyet gosterir ki Prezident Vitse prezident Nazirler Kabinetinin uzvleri ve ya yuksek mehkeme hakimleri haqqinda qaldirilan her hansi ise baxir Hemin funksiyalara elave olaraq Konstitusiya ile temin edilen Avropa Insan Huquqlari Konvensiyasi cercivesinde esas huquq ve azadliqlardan birinin dovlet orqanlari terefinden pozuldugunu esas getirerek ferdi muracietleri arasdirir Konstitusiya Mehkemesinin muddealari 1961 ci il Turkiye Konstitusiyasinin Mehkeme hakimiyyeti adli bolmesine daxil edilmisdir ucuncu hisse ucuncu bolum Konstitusiya Mehkemesinin funksiyasi diger mehkeme orqanlarindan ferqlenir Konstitusiya Mehkemesi muxtelif vezifeleri yerine yetirir qanunlarin Konstitusiyaya uygunluguna nezaret edir Qanunvericilik orqanlarinin uzvlerinin hereketlerine nezaret edir Ali Mehkeme kimi fealiyyet gosterir siyasi partiyalara nezaret edir ve bezi inzibati vezifeleri yerine yetirir Bu vezifeler Konstitusiya Mehkemesini diger mehkeme orqanlarindan ferqlendirir Konstitusiya Mehkemesi oz funksiyasini yerine yetirerken diger mehkeme orqanlarinin funksiyalarindan ferqli rol oynayir Butovlukde Konstitusiya Mehkemesinin funksiyasini mucerred huquq meselelerinin helli yeni huquq prinsiplerinin obyektiv izahi ve azadliga esaslanan demokratik dovlet qurulusunun mudafiesi vezifesi kimi umumilesdirmek olar Bundan elave Konstitusiya Mehkemesi qanunlara baxarken qanunvericinin siyasi baxislarini ve fikirlerini huquqi baximdan qiymetlendirmelidir Lakin bu o demek deyil ki Konstitusiya Mehkemesi qanunlari deyisdirmek selahiyyetine malikdir o qanunlari yalniz Konstitusiyaya uygunlasdirmaq ucun legv ede biler Konstitusiya Mehkemesi musteqil dovlet orqanidir ve diger dovlet orqanlarini oz qerarlari ile legv ede biler Mehkeme ozunun inzibati islerini aparmaq selahiyyetine malikdir ve hetta uzvlerine qarsi cinayet isleri de aparmaq huququ var Bu musteqillik Konstitusiya Mehkemesini esl Konstitusiya orqanina cevirir TarixiTurkiye Respublikasinin Konstitusiya Mehkemesi 25 aprel 1962 ci il tarixinde yaradilmisdir Konstitusiya Mehkemesinin 1961 ci il Konstitusiyasi ile tesbit edilen qanunculuq ve mehkeme hakimiyyetinin musteqilliyi prinsipleri ile temin edilen esas vezifeleri konstitusiya ile mueyyen edilmisdir Sonralar 1982 ci il Konstitusiyasina esasen deyisildi 12 sentyabr 2010 cu ilde Turkiyede kecirilen Konstitusiya deyisikliyi Referendumunun tesdiqi ile Mehkeme uzvlerinin sayi artirilmis ve ferdi muraciet etmek huququ verilmisdir 2010 cu il Konstitusiya deyisikliyi 2010 cu il sentyabrin 12 de kecirilmis Konstitusiya deyisikliyi Referendumunun tesdiqi ile bezi deyisiklikler quvveye minmisdir Konstitusiya Mehkemesinde evezedici uzvluk sistemi legv edildi Mehkeme 11 esas ve 4 evezedici deyil 15 esas uzvden ibaret olacaq Movcud evezedici uzvler tamhuquqlu uzv oldular Konstitusiya Mehkemesi uzvlerinin selahiyyet muddeti 12 il mueyyen edildi Vetendaslara Avropa Insan Huquqlari Konvensiyasi cercivesinde konstitusiya ile temin edilmis esas huquq ve azadliqlardan biri pozulduqda Konstitusiya Mehkemesine ferdi erize ile muraciet etmek huququ verildi Konstitusiya Mehkemesi terefinden aparilan Ali Mehkeme proseslerinden Ali Mehkemeye sikayet verile biler Konstitusiya Mehkemesi uc daireye bolunur Daireler 4 uzvun istiraki ile daire sedrinin sedrliyi ile iclas kecirecek Bas Assambleya siyasi partiyalarla bagli islere ve erizelere legv ve muxalifet islerine Ali Mehkeme kimi baxilacaq iddialara baxacaq Konstitusiya deyisikliyinin legvi ve siyasi partiyalarin baglanmasi hallarinda uzvlerin 3 5 evezine 2 3 nin sesi teleb olunacaq 2017 ci il Konstitusiya deyisikliyi 2017 ci il aprelin 16 da kecirilen Konstitusiya deyisikliyi referendumunun tesdiqi ile Herbi mehkemeler legv edildiyinden Konstitusiya Mehkemesinin uzvlerinin sayi 17 den 15 e endi Herbi Ali Apellyasiya Mehkemesi ve Yuksek Herbi Inzibati Mehkemenin legvi ile Konstitusiya Mehkemesine prezidentin secdiyi uzvlerin sayi 14 den 12 ye enib Turkiye Boyuk Millet Meclisinin 3 uzvunun hazirki teyinatinda ise hec bir deyisiklik edilmedi StrukturuKonstitusiya Mehkemesi 15 uzvden ibaretdir Turkiye Boyuk Millet Meclisi gizli sesverme yolu ile Hesablama Mehkemesinin uzvleri arasindan iki uzv her bir vakant vezifeye uc namizedden musteqil huquqsunaslar arasindan ise Vekiller Kollegiyasinin sedrleri terefinden ireli surulmus uc namized arasindan bir uzv secir Prezident her bir vakant vezifeye oz uzvleri arasindan Ali Mehkeme terefinden ireli surulen uc namized arasindan uc uzv her bir vakant vezifeye oz uzvleri arasindan uc namizedden iki uzv Ali Tehsil Surasinin teqdim edeceyi uc namized arasindan uc uzv en azi ikisi huquqsunas olmalidir iqtisad tehsili muessiselerinin ve fakultelerde calisan huquq fakultelerinin uzvleri arasindan ve en azi bes il meruzeci kimi fealiyyet gostermis Konstitusiya Mehkemesinin yuksek seviyyeli hakimler serbest huquqsunaslar birinci dereceli hakimler ve prokurorlar ve meruzeciler arasindan dord uzv secir Konstitusiya Mehkemesinin uzvu secilen sexsin yasi qirx besden yuxari olmalidir Ali tehsil muessiselerinin professor muellim heyeti professor ve ya dosent elmi adini almis azi iyirmi il vekillik fealiyyeti ile mesgul olmus huquqsunaslar rehber vezifeli sexsler ali tehsil almis ve faktiki olaraq en azi iyirmi il dovlet qullugunda calismis birinci dereceli hakim ve prokurorlar olmalidir Bir sedr ve iki sedr muavini Konstitusiya Mehkemesinin uzvleri arasinda gizli sesverme yolu ile ve uzvlerin umumi sayinin mutleq ses coxlugu ile dord il muddetine secilir Selahiyyet muddeti bitmis sexsler yeniden secile bilerler Vezife ve selahiyyetleri Konstitusiya nezareti Qanunlarin Prezident fermanlarinin ve Turkiye Boyuk Millet Meclisinin Daxili nizamnamelerinin forma ve mahiyyet baximindan Konstitusiyaya uygunlugunu yoxlayir ve ferdi muracietler uzre qerar qebul edir O konstitusiya deyisikliklerini yalniz forma baximindan arasdirir ve ona nezaret edir O konstitusiya deyisikliklerini yalniz forma baximindan arasdirir ve onlara nezaret edir Lakin fovqelade ve muharibe veziyyetinde verilen Prezident fermanlarinin forma ve mahiyyet etibarile Konstitusiyaya zidd olmasi ile bagli Konstitusiya Mehkemesine iddia qaldirila bilmez Bundan elave muvafiq qaydada quvveye minmis beynelxalq muqavilelerle bagli Konstitusiya Mehkemesine muraciet edile bilmez Ali Mehkeme Konstitusiya Mehkemesi Ali Mehkeme olaraq o Turkiye Boyuk Millet Meclisinin sedrini sedr muavinlerini nazirleri Konstitusiya Mehkemesinin sedrini ve uzvlerini Ali Apellyasiya Mehkemesi Dovlet Surasinin sedri ve uzvleri Respublika Bas prokuroru Respublika Bas prokurorunun muavini Hakimler Surasi ve Bas Prokurorlarin cinayet isleri uzre sedrleri ve onlarin cinayet isleri uzre mehkeme uzvlerini muhakime edir Bas Qerargah reisi Quru Deniz ve Herbi Hava Quvveleri komandanlari da vezifelerine aid cinayetlere gore Ali Mehkemede muhakime olunurlar Ali Mehkemede prokurorlug fealiyyetini Bas Prokuror ve ya Bas Prokurorun muavini heyata kecirir Ferdi muraciet Turkiye Respublikasi 1954 cu ilde Avropa Insan Huquqlari Konvensiyasina uzv olmusdur 1987 ci ilde Avropa Insan Huquqlari Mehkemesine ferdi muraciet huququnu 1990 ci ilde ise yurisdiksiyasini qebul edib 2004 cu ilde edilen konstitusiya deyisikliyi ile Turkiyenin de qosuldugu esas huquq ve azadliqlarla bagli beynelxalq muqavilelere xususile Avropa Insan Haqlari Konvensiyasina yuksek qiymet verildi Esas huquqlarla bagli umumbeseri meyarlara istinad edilen deyisikliklerin son hissesi 2010 cu ilde edilen Konstitusiya deyisikliyi ile Konstitusiya Mehkemesine ferdi muraciet yolunun acilmasi olub Ferdi muracietin heyata kecirilmesi ile 23 sentyabr 2012 ci il tarixden dovlet hakimiyyetinden istifade eden sexsler ve qurumlar terefinden huquq pozuntularina qarsi konstitusiya mehkeme nezaretine baslanilmisdir Muvafiq olaraq 23 sentyabr 2012 ci il tarixinden etibaren her kes Konstitusiyamizda Avropa Insan Huquqlari Konvensiyasi cercivesinde temin edilmis her hansi esas huquq ve azadliqlarin dovlet hakimiyyeti terefinden pozuldugunu iddia ederek Konstitusiya Mehkemesine muraciet ede biler Diger vezife ve selahiyyetleri Siyasi partiyalarin baglanmasi Siyasi partiyalarin baglanmasi ile bagli isler Ali Apellyasiya Mehkemesinin Bas Prokurorlugunun iddiasi esasinda Konstitusiya Mehkemesi terefinden hell edilir Konstitusiya Mehkemesi daimi baglanmaq evezine sozugeden emellerin siddetinden asili olaraq muvafiq siyasi partiyani dovlet yardimindan qismen ve ya tamamile mehrum etmek barede qerar qebul ede biler Siyasi partiyalarin maliyyesi Siyasi partiyalara maliyye nezareti Konstitusiya Mehkemesi terefinden heyata kecirilir Konstitusiya Mehkemesi bu audit mesuliyyetini yerine yetirmekde Hesablama Palatasina komek edir Huquq Mubahiseleri Mehkemenin sedrinin ve sedr muavininin secilmesi Mubahiseler Mehkemesinin sedri Konstitusiya Mehkemesi terefinden oz uzvleri arasindan teyin edilen uzvdur Qanunvericilik toxunulmazligi Turkiye Boyuk Millet Meclisi qanunvericilik toxunulmazliginin legvi ve ya parlament uzvluyunun itirilmesi barede qerar qebul ederse muvafiq uzvlerden ve ya millet vekillerinden her hansi biri bu qerarin qebul edildiyi gunden baslayaraq yeddi gun muddetinde Konstitusiya Mehkemesine bu qerarin legv edilmesi telebi ile muraciet ede biler Konstitusiya Mehkemesi on bes gun muddetinde bu legvetme telebi ile bagli yekun qerar qebul edir Millet vekili mandatinin goturulmesi Konstitusiyanin 84 cu maddesinin birinci ucuncu ve ya dorduncu bendlerine uygun olaraq Millet vekili uzvluyunun cixarilmasi haqqinda qerar qebul edildiyi halda muvafiq deputat ve ya diger millet vekili qerarin Konstitusiyaya qanuna ve ya Daxili Nizamnameye zidd olmasi esasi ile Konstitusiya Mehkemesine muraciet ede biler Konstitusiya Mehkemesinin uzvleriKonstitusiya Mehkemesi sedrin muavininin sedrliyi ile dord neferden ibaret iki bolmeden ibaretdir Sobeler yalniz sexsi muracietlere baxir Bas Assambleya siyasi partiyalarla bagli islere ve erizelere legv ve muxalifet islerine Ali Mehkemedeki islere baxir Konstitusiya deyisikliyinin legvi ve siyasi partiyalarin baglanmasi ucun uzvlerin ucde ikisinin sesi teleb olunur Uzvlerin sesvermede biteref qalmaq selahiyyeti yoxdur Konstitusiya Mehkemesinin uzvleri esas vezifelerinden basqa hec bir sexsi ve ya resmi vezifeye teyin edilmirler Konstitusiya Mehkemesi islerinde icraatin askarligi prinsipi tetbiq edilmir Onlarin selahiyyet muddeti 12 ildir Bundan elave 65 yasina catan uzvler on iki ili tamamlamamis olsalar da yas heddine uygun olaraq teqaude cixirlar Adi Vezifesi Baslamasi Sonu Kvota Secen1 Kadir Ozkaya Prezident 22 dekabr 2014 22 dekabr 2026 Dovlet surasi Receb Tayyib Erdogan2 Hesen Tahsin Gokcan Vitse prezident 24 Mart 2014 24 Mart 2026 Ali Mehkeme Abdullah Gul3 Besri Bagci 6 aprel 2020 6 aprel 2032 Receb Tayyib Erdogan4 Engin Yildirim Uzv 15 aprel 2010 9 fevral 2031 Ali Tehsil Surasi Abdullah Gul5 Ridvan Gulec 17 Mart 2015 17 Mart 2027 Hesablama Palatasi Turkiye Boyuk Millet Meclisi6 Recai Akyel 29 Avqust 2016 29 Avqust 2028 Vekil Receb Tayyib Erdogan7 Y Sevki Hakyemez 20 Sentyabr 2016 20 Sentyabr 2028 Ali Tehsil Surasi8 Yildiz Seferinoglu 25 Yanvar 2019 25 Yanvar 2031 Vekil9 Selaheddin Mentes 8 Iyul 2019 8 Iyul 203110 Irfan Fidan 25 Yanvar 2021 25 Yanvar 2033 Ali Mehkeme11 Kanan Yasar 1 Fevral 2022 1 Fevral 2034 Vekiller Kollegiyasinin sedri Turkiye Boyuk Millet Meclisi12 Muhterem Ince 17 Oktyabr 2022 17 Oktyabr 2034 Hesablama Mehkemesi13 Yilmaz Akcil 31 Yanvar 2024 16 Avqust 2033 Turkiye Dovlet Surasi Receb Tayyib Erdogan14 Omer Cinar 20 Aprel 2024 20 Aprel 2036 Ali Tehsil Surasi15 Metin Kiratli 18 Iyul 2024 14 Fevral 2034 VekilHemcinin baxKonstitusiya huququIstinadlarhttps dergipark org tr en download article file 96771 https archive ph 20190521191340 https www anayasa gov tr tr mahkeme gorev ve yetkileri norm denetimi https www resmigazete gov tr eskiler 2024 01 20240131 pdfXarici kecidlerTurkiye Cumhuriyeti Anayasasi Anayasa Mahkemesinin Kurulusu ve Yargilama Usulleri Hakkinda Kanun Anayasa Mahkemesi Ictuzugu Anayasa Mahkemesi Hizmet Birimlerinin Gorevleri Calisma Usul ve Esaslari Hakkinda Yonetmelik Anayasa Mahkemesi Kadrolarina Atanan Raportorlerin Siniflari Ilerlemeleri Ile Birinci Sinifa Ayrilma Usul ve Esaslari Hakkinda Yonetmelik Anayasa Mahkemesi Raportor Yardimcisi Adayligi Giris Sinavi Yonetmeligi