Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türkiyə-Suriya sərhədi — Suriya Ərəb Respublikası ilə Türk Respublikası arasında müasir dövlət sərhədi. Sərhəd 1939-cu ildə Hatay dövlətinin Türkiyə tərəfindən birləşdirilməsindən sonra müasir formasını alır. Hazırda sərhədin uzunluğu 822 kilometrdir. Sərhəd Mesopotamiyanın şimal hissəsi boyunca uzanır, Fəratı keçib şərqdə Dəclədə dayanır. Təxminən 37-ci paralel boyunca, 37 və 42-ci şərq meridianları arasından keçir. Qərbdə Türkiyənin Hatay ilinin Orontes çayı boyunca bükülür və Suriyanın Əl-Laziqiyyə mühafəzəsindəki Cebel əl-Akra dağı yaxınlığında Aralıq dənizi sahillərinə gedir.
| Türkiyə–Suriya sərhədi | |
|---|---|
 | |
| Xüsusiyyətləri | |
| Dövlətlər | |
| Uzunluğu |
|
| Tarixi | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarix
Sərhədin meydana gəlməsi Birinci Dünya müharibəsindən sonra 1916-cı ildə Fransa, İngiltərə və Rusiya arasında imzalanmış Says-Piko sazişinə əsasən Osmanlı İmperiyasının bölünməsi nəticəsində meydana gəlir. Sərhəd xətti ilk olaraq Hələb dövlətinin sərhəddi, daha sonra 1930-cu ilə qədər Fransa mandatı altında Suriya Respublikasının sərhəddi, 1946-cı ilə qədər Fransanın təsiri altında olan yeni Suriya Respublikasının sərhəddi, 1958-ci ildən Birləşmiş Ərəb Respublikasının sərhəddi və 1961-ci ildən bəri müasir Suriyanın sərhədi olur.
1916-cı ildə meydana gələn sərhəd xəttindəki yeganə dəyişiklik 1939-cu ildə Hatay vilayətinin Türkiyə tərəfindən ilhaq edilməsi olur. Fransa-Türkiyə müqaviləsinə uyğun olaraq, 20 oktyabr 1921-ci ildə Alexandretta Sanjak, Fransız mandatı daxilində xüsusi bir muxtar inzibati vahid olaraq ayrıldı, çünki ərəblər və ermənilərlə yanaşı, orada da xeyli sayda türk yaşayırdı. 1925-ci ilə qədər fransızların nəzarətində olan ərazilər beş “dövlətə” bölündüyündə, Aleksandretta sancağı “Hələb dövlətinin” bir hissəsi idi. 1925-ci ildə Fransanın nəzarətində olan Suriya Respublikası qurulduqdan sonra Aleksandretta Sancağı onun tərkibinə daxil olur. 1936-cı ildə Türkiyə Prezidenti Atatürk Alexandretta sancağı üçün “Hatay” adını bildirir və Millətlər Birliyində “Hatay sorununu” qaldırır. Tezliklə vilayət Suriya Respublikası daxilində muxtar bir status alır və 1938-ci ildə Hatay dövlətinin qurulması ilə müstəqillik qazanır. 1939-cu ilin fevralında Hatay Qanunvericilik Məclisi bütün Türk qanunlarını qəbul edir və mart ayında Türk lirəsini rəsmi pul vahidi edir. 29 iyun 1939-cu ildə Hatay dövləti Türkiyə tərəfindən birləşdirilir. Bu zaman Avropada İkinci Dünya müharibəsi başlayır. Bu səbəbdən Türkiyənin yeni Prezidenti İsmət İnönü tərəfindən həyata keçirilən birləşdirmə Fransa iddiaları olmadan reallaşır.
1952-ci ildən bəri, Türkiyə NATO-ya üzv olduğu andan etibarən dövlət sərhədi də blokun sərhədidir. Suriyada vətəndaş müharibəsinin başlandığı 2011-ci ildən bəri sərhəd dövlətlər arasında gərginlik məkanına çevrilmiş, bir neçə silahlı toqquşma baş vermişdir. Sərhəd suriyalı qaçqınların köç etdiyi bir yerə çevrilmişdir.
Coğrafiya
Qərbdən şərqə qədər, dövlətlər arasında sərhəd Cebel əl-Akra dağının cənubunda Aralıq dənizi sahillərində başlayırr. Bundan əlavə şimal-şərq istiqamətində, sərhəd Orontes çayı boyunca uzanır. Sonra Hələb və İskəndərun şəhərləri yaxınlığında Bab-əl-Xava sərhəd-keçid məntəqəsi ərazisində şərqə dönür. Xətt şimala dönərək Türkiyənin Hatay və [[Qaziantep ili|]Qaziantep] illərinin qovşağına gedir və burada Suriyanın Meydan Ekbes şəhəri yaxınlığında kəskin şəkildə şərqə dönür.
Daha sonrakı sərhəd xətti Bağdad dəmir yolu qoluna paralel olaraq nisbətən düz bir xətti izləyir. Türk tərəfdən hər zaman Cənub-Şərqi Anadolu bölgəsinin kənarından, Suriya tərəfdən Hələb, və Əl-Həsəkə vilayətləri dəyişir. Sərhəd Dəclə çayı üzərində yerləşən üç dövlətin (Suriya, Türkiyə və İraq) sərhəd qovşağında dayanır.
İstinadlar
- Syria-Turkey Boundary 2015-04-02 at the Wayback Machine (1978). «L’Accordo franco-turco del 23 giugno 1939 per la cessione del Sangiaccato di Alessandretta», Oriente Moderno Anno 19, Nr. 8 (Agosto 1939), pp. 438—443.
- Геополитика Турецкая Республика 2015-12-08 at the Wayback Machine
- Республика Хатай (1938—1939) — государство, просуществовавшее 1 год 2015-12-08 at the Wayback Machine
- "Взрыв сирийского снаряда в Турции: пятеро погибших, 13 раненых" (rus). Вести.Ru. 2012-10-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-10-04.
- "Турция начала обстрел Сирии в ответ на выпущенный снаряд" (rus). РБК. 2012-10-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-04.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turkiye Suriya serhedi Suriya Ereb Respublikasi ile Turk Respublikasi arasinda muasir dovlet serhedi Serhed 1939 cu ilde Hatay dovletinin Turkiye terefinden birlesdirilmesinden sonra muasir formasini alir Hazirda serhedin uzunlugu 822 kilometrdir Serhed Mesopotamiyanin simal hissesi boyunca uzanir Ferati kecib serqde Declede dayanir Texminen 37 ci paralel boyunca 37 ve 42 ci serq meridianlari arasindan kecir Qerbde Turkiyenin Hatay ilinin Orontes cayi boyunca bukulur ve Suriyanin El Laziqiyye muhafezesindeki Cebel el Akra dagi yaxinliginda Araliq denizi sahillerine gedir Turkiye Suriya serhediXususiyyetleriDovletler Suriya TurkiyeUzunlugu 911 kmTarixi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixSerhedin meydana gelmesi Birinci Dunya muharibesinden sonra 1916 ci ilde Fransa Ingiltere ve Rusiya arasinda imzalanmis Says Piko sazisine esasen Osmanli Imperiyasinin bolunmesi neticesinde meydana gelir Serhed xetti ilk olaraq Heleb dovletinin serheddi daha sonra 1930 cu ile qeder Fransa mandati altinda Suriya Respublikasinin serheddi 1946 ci ile qeder Fransanin tesiri altinda olan yeni Suriya Respublikasinin serheddi 1958 ci ilden Birlesmis Ereb Respublikasinin serheddi ve 1961 ci ilden beri muasir Suriyanin serhedi olur 1916 ci ilde meydana gelen serhed xettindeki yegane deyisiklik 1939 cu ilde Hatay vilayetinin Turkiye terefinden ilhaq edilmesi olur Fransa Turkiye muqavilesine uygun olaraq 20 oktyabr 1921 ci ilde Alexandretta Sanjak Fransiz mandati daxilinde xususi bir muxtar inzibati vahid olaraq ayrildi cunki erebler ve ermenilerle yanasi orada da xeyli sayda turk yasayirdi 1925 ci ile qeder fransizlarin nezaretinde olan eraziler bes dovlete bolunduyunde Aleksandretta sancagi Heleb dovletinin bir hissesi idi 1925 ci ilde Fransanin nezaretinde olan Suriya Respublikasi qurulduqdan sonra Aleksandretta Sancagi onun terkibine daxil olur 1936 ci ilde Turkiye Prezidenti Ataturk Alexandretta sancagi ucun Hatay adini bildirir ve Milletler Birliyinde Hatay sorununu qaldirir Tezlikle vilayet Suriya Respublikasi daxilinde muxtar bir status alir ve 1938 ci ilde Hatay dovletinin qurulmasi ile musteqillik qazanir 1939 cu ilin fevralinda Hatay Qanunvericilik Meclisi butun Turk qanunlarini qebul edir ve mart ayinda Turk liresini resmi pul vahidi edir 29 iyun 1939 cu ilde Hatay dovleti Turkiye terefinden birlesdirilir Bu zaman Avropada Ikinci Dunya muharibesi baslayir Bu sebebden Turkiyenin yeni Prezidenti Ismet Inonu terefinden heyata kecirilen birlesdirme Fransa iddialari olmadan reallasir 1952 ci ilden beri Turkiye NATO ya uzv oldugu andan etibaren dovlet serhedi de blokun serhedidir Suriyada vetendas muharibesinin baslandigi 2011 ci ilden beri serhed dovletler arasinda gerginlik mekanina cevrilmis bir nece silahli toqqusma bas vermisdir Serhed suriyali qacqinlarin koc etdiyi bir yere cevrilmisdir CografiyaQerbden serqe qeder dovletler arasinda serhed Cebel el Akra daginin cenubunda Araliq denizi sahillerinde baslayirr Bundan elave simal serq istiqametinde serhed Orontes cayi boyunca uzanir Sonra Heleb ve Iskenderun seherleri yaxinliginda Bab el Xava serhed kecid menteqesi erazisinde serqe donur Xett simala donerek Turkiyenin Hatay ve Qaziantep ili Qaziantep illerinin qovsagina gedir ve burada Suriyanin Meydan Ekbes seheri yaxinliginda keskin sekilde serqe donur Daha sonraki serhed xetti Bagdad demir yolu qoluna paralel olaraq nisbeten duz bir xetti izleyir Turk terefden her zaman Cenub Serqi Anadolu bolgesinin kenarindan Suriya terefden Heleb ve El Heseke vilayetleri deyisir Serhed Decle cayi uzerinde yerlesen uc dovletin Suriya Turkiye ve Iraq serhed qovsaginda dayanir IstinadlarSyria Turkey Boundary 2015 04 02 at the Wayback Machine 1978 L Accordo franco turco del 23 giugno 1939 per la cessione del Sangiaccato di Alessandretta Oriente Moderno Anno 19 Nr 8 Agosto 1939 pp 438 443 Geopolitika Tureckaya Respublika 2015 12 08 at the Wayback Machine Respublika Hataj 1938 1939 gosudarstvo prosushestvovavshee 1 god 2015 12 08 at the Wayback Machine Vzryv sirijskogo snaryada v Turcii pyatero pogibshih 13 ranenyh rus Vesti Ru 2012 10 09 tarixinde Istifade tarixi 2012 10 04 Turciya nachala obstrel Sirii v otvet na vypushennyj snaryad rus RBK 2012 10 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 04