Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tuzla dili, ukr. коса Тузла) — Kerç boğazında yerləşən dil. Vaxtı ilə Taman yarımadasına bitişik olaraq uzanır. 1920-ci illərdə Tuzla adasının yaranması ilə dilin uzunluğu azalmışdır.
| Tuzla dili | |
|---|---|
| rus. Тузлинская коса | |
 | |
| Yerləşməsi | |
| Akvatoriya | Kerç boğazı |
| Ölkələr | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimalogiya
Tuzla dilinin adı türk dillərində işlənən "duz" və ya "düz" sözlərindən yaranması ehtimal edilir. Yunan mənbələrində Аkme olaraq keçir.
Coğrafiya
Hazırda Tuzla adası uzun və ensiz dambanı xatırladır. Ada Taman yarımadasına doğru istiqamətlənir. Dilin qərb hissəsi boğazla ayrılır. Bu hissə Ukrayna ərazisinə daxildir. Şərq hissə isə Rusiyanın Krasnodar diyarı ərazisinə daxildir. Tuzla dili qumdan təşkil olunmuşdur. Sahil hissəyə qumların toplanması ilə sahəsi genişlənir. XVIII əsrdə dil kiçik adalardan ibarət olmuşdur. Dil ilk dəfə xəritələrdə 1830-cu ildə meydana gəlmişdir. 1925-ci ildə balıqçılar dilin üzərində ensiz kanal qazdılar. Səbəb isə uzun məsafəni qısaltmaq olmuşdur. Elə həmin ildə güçlü fırtına olur. Nəticədə kanal iri boğaza çevrilir. Dilin isə bir qismi adaya çevrilir. 2003-cü ildə materikdən adaya süni damba inşa efilmişdir.
Tarixi
28 noyabr 1869-cu ildə dil Kuban vilayətinə mənsub olmuşdur. 13 avqust 1922-ci ildə Tuzla dili Krım MSSR ərazisinə birləşdirilir. 1941-ci ilin yanvarında Tuzla dası Krasnodar diyarının Temryok rayonu ərazisindən ayrılaraq Krım MSSR ərazisinə verilir. 1954-cü ildə Krım vilayəti Ukrayna SSR ərazisi elan edilir. Bu zaman sərhədlər dəqiq müəyyən edilmir.
Böyük Vətən Müharibəsi dönəmində 6–9 oktyabr 1943-cü il tarixində dil almanlardan təmizlənmişdir. Praktiki olaraq RSFSR ilə Ukrayna SSR arasında sərhəd 1970-ci illərdə təstiqlənmişdur.
Ərazi mübahisəsi
Rusiya tərəfinin fikrinə görə Krımın Ukraynaya verilməsi zamanı yalnız materik hissə bu əraziyə daxil olmuşdur.
2003-cü ildə Krasnodar diyarının rəhbərliyi dili bərpa etmək məqsədilə süni dambanın inşasına başlamışdır. Bu Rusiya ilə Ukrayna arasında münaqişəyə səbəb olmuşdur. Vladimir Putin və Leonid Kuçma arasında olan görüşdən sonra dambanın tikintisi dayandırılmışdır.
2005-ci il Ukrayna Ali Radasının xüsusi komisiyası bir ildən sonra artıq Tuzla adasının yoxa çıxacağı fikrini irəli sürür. Səbəb isə 2003-cü ildə tikilən bənddir. Bu bəndin sayəsində Kerç boğazında axınlar güçləndiyindən Tuzla adası və Qamış Burun dili tədricən yoxa çıxır. Bundan sonra adanın sahilləri bloklarla möhkəmləndirilmişdir.
Krımın ilhaqından sonra Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrov Bü gündən etibarən Kerç boğazı Ukrayna arasında mübahisə predmeti deyil açıqlamasını vermişdir.
İstinadlar
- Serqey Qorbaçov. . Almanax "Krım adası" № 1-2. 2000. 2004-02-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-27.
- Seyqey Nikolayev [1] 2019-04-06 at the Wayback Machine // Rusiya qəzeti
- "Tuzla dili — hazırkı, mübahisənin əsas predmetidir". 2010-04-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-01.
- "Остров Тузла в Керченском проливе может исчезнуть уже через год, если не защитить его от волн". Эхо Москвы. 28 апреля 2005. 2012-02-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-14.
- Rüstəm Xəlilov. . 11 sentyabr 2012. 2014-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-27.
- Стенограмма 349 (внеочередного) заседания Совета Федерации 2014-07-05 at the Wayback Machine (rus.)
- "Lavrov: bundan sonra Kerç boğazı Ukrayna arasında mübahisə predmeti ola bilməz". İTAR-TASS. 2014-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-09-01.
Ədəbiyyat
- Травников А. И. "Коса Тузла: перечисленная территория". Издательство "Краснодарские Известия". Краснодар. 1997.
- Травников А. И. "Коса Тузла и стратегические интересы России". Издательство "Феникс", Ростов на Дону, 2005.
Topoqrafik xəritə
- Topoqrafik xəritə L-37–098-A Miqyas 1 sm-də 500 m
- Topoqrafik xəritə L-37–098-A-c Miqyas 1 sm-də 250 m
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tuzla dili ukr kosa Tuzla Kerc bogazinda yerlesen dil Vaxti ile Taman yarimadasina bitisik olaraq uzanir 1920 ci illerde Tuzla adasinin yaranmasi ile dilin uzunlugu azalmisdir Tuzla dilirus Tuzlinskaya kosaYerlesmesi45 16 06 sm e 36 33 00 s u Akvatoriya Kerc bogaziOlkeler Ukrayna RusiyaTuzla dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimalogiyaTuzla dilinin adi turk dillerinde islenen duz ve ya duz sozlerinden yaranmasi ehtimal edilir Yunan menbelerinde Akme olaraq kecir CografiyaHazirda Tuzla adasi uzun ve ensiz dambani xatirladir Ada Taman yarimadasina dogru istiqametlenir Dilin qerb hissesi bogazla ayrilir Bu hisse Ukrayna erazisine daxildir Serq hisse ise Rusiyanin Krasnodar diyari erazisine daxildir Tuzla dili qumdan teskil olunmusdur Sahil hisseye qumlarin toplanmasi ile sahesi genislenir XVIII esrde dil kicik adalardan ibaret olmusdur Dil ilk defe xeritelerde 1830 cu ilde meydana gelmisdir 1925 ci ilde baliqcilar dilin uzerinde ensiz kanal qazdilar Sebeb ise uzun mesafeni qisaltmaq olmusdur Ele hemin ilde guclu firtina olur Neticede kanal iri bogaza cevrilir Dilin ise bir qismi adaya cevrilir 2003 cu ilde materikden adaya suni damba insa efilmisdir TarixiTuzla dili 1902 28 noyabr 1869 cu ilde dil Kuban vilayetine mensub olmusdur 13 avqust 1922 ci ilde Tuzla dili Krim MSSR erazisine birlesdirilir 1941 ci ilin yanvarinda Tuzla dasi Krasnodar diyarinin Temryok rayonu erazisinden ayrilaraq Krim MSSR erazisine verilir 1954 cu ilde Krim vilayeti Ukrayna SSR erazisi elan edilir Bu zaman serhedler deqiq mueyyen edilmir Boyuk Veten Muharibesi doneminde 6 9 oktyabr 1943 cu il tarixinde dil almanlardan temizlenmisdir Praktiki olaraq RSFSR ile Ukrayna SSR arasinda serhed 1970 ci illerde testiqlenmisdur Erazi mubahisesi Rusiya terefinin fikrine gore Krimin Ukraynaya verilmesi zamani yalniz materik hisse bu eraziye daxil olmusdur 2003 cu ilde Krasnodar diyarinin rehberliyi dili berpa etmek meqsedile suni dambanin insasina baslamisdir Bu Rusiya ile Ukrayna arasinda munaqiseye sebeb olmusdur Vladimir Putin ve Leonid Kucma arasinda olan gorusden sonra dambanin tikintisi dayandirilmisdir 2005 ci il Ukrayna Ali Radasinin xususi komisiyasi bir ilden sonra artiq Tuzla adasinin yoxa cixacagi fikrini ireli surur Sebeb ise 2003 cu ilde tikilen benddir Bu bendin sayesinde Kerc bogazinda axinlar guclendiyinden Tuzla adasi ve Qamis Burun dili tedricen yoxa cixir Bundan sonra adanin sahilleri bloklarla mohkemlendirilmisdir Krimin ilhaqindan sonra Rusiya Xarici Isler Naziri Sergey Lavrov Bu gunden etibaren Kerc bogazi Ukrayna arasinda mubahise predmeti deyil aciqlamasini vermisdir IstinadlarSerqey Qorbacov Almanax Krim adasi 1 2 2000 2004 02 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 03 27 Seyqey Nikolayev 1 2019 04 06 at the Wayback Machine Rusiya qezeti Tuzla dili hazirki mubahisenin esas predmetidir 2010 04 29 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 01 Ostrov Tuzla v Kerchenskom prolive mozhet ischeznut uzhe cherez god esli ne zashitit ego ot voln Eho Moskvy 28 aprelya 2005 2012 02 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 08 14 Rustem Xelilov 11 sentyabr 2012 2014 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 03 27 Stenogramma 349 vneocherednogo zasedaniya Soveta Federacii 2014 07 05 at the Wayback Machine rus Lavrov bundan sonra Kerc bogazi Ukrayna arasinda mubahise predmeti ola bilmez ITAR TASS 2014 10 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 09 01 EdebiyyatTravnikov A I Kosa Tuzla perechislennaya territoriya Izdatelstvo Krasnodarskie Izvestiya Krasnodar 1997 Travnikov A I Kosa Tuzla i strategicheskie interesy Rossii Izdatelstvo Feniks Rostov na Donu 2005 Topoqrafik xeriteTopoqrafik xerite L 37 098 A Miqyas 1 sm de 500 m Topoqrafik xerite L 37 098 A c Miqyas 1 sm de 250 m