Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tuzla adası (krımtat. Tuzla, Тузла, ukr. Тузла, türkcə. tuz "duz", türk., qıpçak. tuzlu "duzlu") — qumdan təşkil olunmuş, sahəsi 3,5 km² təşkil edən ada. Adanın uzunluğu 5 - 6,5 km, eni isə 0,5 km təşkil edir. Kerç boğazı, Azov dənizi, Kerç yarımadası ilə Taman yarımadası arasında yerləşir. 2003-cü ildə Rusiya ilə Ukrayna arasında ada ilə əlaqədar yaranan konfliktdən sonra məşhurlaşmışdır.
| Tuzla adası | |
|---|---|
| ukr. Тузла, krımtat. Тузла | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 3,5 km² |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 0,7 km |
| Əhalisi | 0 nəfər (2012-ci il) |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Ukrayna |
| Akvatoriya | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
2,5 min il öncə adanın yerləşdiyi sahillərdə suyun səviyəsi 4 metr aşağı olmuşdur. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, adanın sahəsi indikindən dəfələrlə böyük və Taman yarımadasına birləşik olmuşdur.
Tuzla dili Kerç boğazında olan axınların hesabına təqdicən formalaşırdı. XVII əsr xəritələrinə baxdıqda dilin dəfələrlə formasını dəyişdiyni müşahidə etmək olar. Hətta bir necə adaya ayrılması belə olmuşdur. Bəzi dövrlərdə isə Taman yarımadasına birləşmişdir. Buna bənzər proseslər XIX əsrdə də davam etmişdir.
20-ci əsrin əvvəlində adanın dağılmış hissəsi fırtınalarla doldurulmuşdur.
Müasir ada Tuzla dilindən formalaşmışdır. 29 noyabr1925-ci ildə güçlü fırtına zamanı ada ilə dil arasında keçid əmələ gəlmişdir. İlk əvvəllər bu keçid 300 metr, 1926-cı ildə isə dil istiqamətində genişlənərək 940 metr olmuşdur. 1993-cü il ölçmələrinə görə bu hissədə maksimal dərinlik 3.1 m, orta dərinlik 1,2 m, minimal isə 0,3 metr təşkil edir. Bu boğazın eni 4,1 km idi.
7 yanvar 1941-ci ildə RSFSR Ali Sovetinin qərarı ilə ada Krım MSSR ərazisinə qatılmışdır. 19 fevral 1954-cü ildə növbəti qərarla isə Krım vilayəti Ukrayna SSR ərazisinə verilir. 29 sentyabr 2003-cü ildə Krasnodar vilayətinin rəhbərliyi Taman yarımadasından Tuzla dili istiqamətdə bənd inşa etməyə başlayır. Bu isə iki ölkə arasında münasibətlərin gərginləşməsi ilə nəticələnir. Rusiyanın bu addımında hədəf Azov dənizində iki ölkə rasında dəniz sərhədlərinin təyinində divident əldə etməsi olur.
23 oktyabr 2003-cü ildə dövlət sərhəddinə 102 metr qalmış damba inşa işləri dayandırılır. həmin ilin dekabrında isə Vladimir Putin və Leonid Kuçma «azov dənizi və Kerç boağından itifadədə əməkdaşlıq anlaşmasını» imzalayırlar. Münaqişədən sonra Krım MR Ali soveti 2003-cü ilin oktyabrında adada yeni yaşayış məntəqəsi salmaq qərarına gəlir. Ancaq 6 sentyabr 2006-cı ildən isə bundan imtina edir.
12 iyul 2012-ci ildə Yaltada Ukrayna və Rusiya prezidentləri Rusiya Federasiyası ilə Ukrayna arasındakı dəniz sərhədinin gələcək delimitasiyası haqqında birgə bəyanat imzalayıblar
Krımın Rusiya tərəfindən işğalından sonra 21 mart 2014-cü ildə Krım və Sevastopol Rusiyaya birləşdirilir. Bundan sonra Rusiya Xarici işlər naziri Sergey Lavrov Rusiya Ukrayna ilə Kerç məsələsində hansısa danışıq pridmetini görmədiyini bəyan etmişdir.
1 oktybr 2015-ci ildə ada materiklə işçi körpüsü vastəsi ilə birləşdirilmişdir
Ekologiya
Güclü fırtınalar zamanı adanın böyük hissəsi suyun altında qalır. Adanın cənub hissəsi isə daha çox zərər görür. Son beş ildə burada yarım km ərazi itirilmişdir. Bu səbəbdən burada sahil bərkitmə işləri aparılır.
Tuzla hqqında filmlər
- «Tuzla. Xəzinələr adası». Sənədli film, müəllifi Pavel Qriqoriyeviç Şeremet, 2003.
Ədəbiyyat
- Травников А. И. Коса Тузла: перечисленная территория. Изд. Краснодарские Известия. Краснодар. 1997.
- Травников А. И. Коса Тузла и стратегические интересы России. Изд. Феникс, Ростов на Дону, 2005.
İstinadlar
- Словарь имён собственных
- "Керченский пролив уже перегородили". Керчь - это мой город. 2017-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-03.
- "Историко-культурный заповедник «Керченская крепость» - Путешествия по Крыму". sites.google.com. 2020-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-03.
- "А. А. Пасынков. К вопросу о литодинамических процесса в Керченском проливе и в районе острова Коса Тузла. Геология и полезные ископаемые мирового океана". 2019-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
- Dmitry Ya. Fashchuk. Marine Ecological Geography: Theory and Experience. 2011
- "Делимитация российско-украинской границы в Керченском проливе". 2018-06-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
- "Украина: Дамба в Керченском проливе вредит экологии". Росбалт. 14.03.2005. 2018-02-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-08.
- "YTPO.ru — ежедневная e-газета". 2006-06-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
- «Крымчане не хотят остров Тузла (Украина)» 2018-06-25 at the Wayback Machine — Регнум (07.09.2006)
- Совместное заявление Президентов России и Украины по вопросам делимитации морских пространств в Азовском и Чёрном морях, а также в Керченском проливе
- Совместное заявление Президентов Украины и России по вопросам делимитации морских пространств в Азовском и Чёрном морях, а также в Керченском проливе
- "Россия и Украина договорились о морской границе". 2016-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
- «Путин и Янукович поделили море» 2013-12-28 at the Wayback Machine — Рамблер (13.07.2012)
- "Стенограмма 349 (внеочередного) заседания Совета Федерации" (PDF). 2014-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-03-29.
- "Лавров: Керченский пролив больше не может являться предметом переговоров с Украиной". . 2022-09-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-08.
- "Завершено строительство первого рабочего моста в Керченском проливе". 2020-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
- «Из-за размыва косы Тузла уже потеряно 15 гектаров украинской территории» 2022-04-07 at the Wayback Machine — Регнум (26.06.2007)
Topoqrafik xəritələr
- Topoqrafik xəritə L-37-098-A
- Topoqrafik xəritə L-37-098-A-c
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tuzla adasi krimtat Tuzla Tuzla ukr Tuzla turkce tuz duz turk qipcak tuzlu duzlu qumdan teskil olunmus sahesi 3 5 km teskil eden ada Adanin uzunlugu 5 6 5 km eni ise 0 5 km teskil edir Kerc bogazi Azov denizi Kerc yarimadasi ile Taman yarimadasi arasinda yerlesir 2003 cu ilde Rusiya ile Ukrayna arasinda ada ile elaqedar yaranan konfliktden sonra meshurlasmisdir Tuzla adasiukr Tuzla krimtat TuzlaUmumi melumatlarSahesi 3 5 km Uzunlugu 6 7 kmEni 0 7 kmEhalisi 0 nefer 2012 ci il Yerlesmesi45 16 06 sm e 36 33 00 s u Olke UkraynaAkvatoriya Kerc bogaziTuzla adasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi2 5 min il once adanin yerlesdiyi sahillerde suyun seviyesi 4 metr asagi olmusdur Bu ise onu demeye esas verir ki adanin sahesi indikinden defelerle boyuk ve Taman yarimadasina birlesik olmusdur Tuzla dili Kerc bogazinda olan axinlarin hesabina teqdicen formalasirdi XVII esr xeritelerine baxdiqda dilin defelerle formasini deyisdiyni musahide etmek olar Hetta bir nece adaya ayrilmasi bele olmusdur Bezi dovrlerde ise Taman yarimadasina birlesmisdir Buna benzer prosesler XIX esrde de davam etmisdir 20 ci esrin evvelinde adanin dagilmis hissesi firtinalarla doldurulmusdur Muasir ada Tuzla dilinden formalasmisdir 29 noyabr1925 ci ilde guclu firtina zamani ada ile dil arasinda kecid emele gelmisdir Ilk evveller bu kecid 300 metr 1926 ci ilde ise dil istiqametinde genislenerek 940 metr olmusdur 1993 cu il olcmelerine gore bu hissede maksimal derinlik 3 1 m orta derinlik 1 2 m minimal ise 0 3 metr teskil edir Bu bogazin eni 4 1 km idi 7 yanvar 1941 ci ilde RSFSR Ali Sovetinin qerari ile ada Krim MSSR erazisine qatilmisdir 19 fevral 1954 cu ilde novbeti qerarla ise Krim vilayeti Ukrayna SSR erazisine verilir 29 sentyabr 2003 cu ilde Krasnodar vilayetinin rehberliyi Taman yarimadasindan Tuzla dili istiqametde bend insa etmeye baslayir Bu ise iki olke arasinda munasibetlerin gerginlesmesi ile neticelenir Rusiyanin bu addiminda hedef Azov denizinde iki olke rasinda deniz serhedlerinin teyininde divident elde etmesi olur 23 oktyabr 2003 cu ilde dovlet serheddine 102 metr qalmis damba insa isleri dayandirilir hemin ilin dekabrinda ise Vladimir Putin ve Leonid Kucma azov denizi ve Kerc boagindan itifadede emekdasliq anlasmasini imzalayirlar Munaqiseden sonra Krim MR Ali soveti 2003 cu ilin oktyabrinda adada yeni yasayis menteqesi salmaq qerarina gelir Ancaq 6 sentyabr 2006 ci ilden ise bundan imtina edir Baliqci qesebesi 12 iyul 2012 ci ilde Yaltada Ukrayna ve Rusiya prezidentleri Rusiya Federasiyasi ile Ukrayna arasindaki deniz serhedinin gelecek delimitasiyasi haqqinda birge beyanat imzalayiblar Krimin Rusiya terefinden isgalindan sonra 21 mart 2014 cu ilde Krim ve Sevastopol Rusiyaya birlesdirilir Bundan sonra Rusiya Xarici isler naziri Sergey Lavrov Rusiya Ukrayna ile Kerc meselesinde hansisa danisiq pridmetini gormediyini beyan etmisdir 1 oktybr 2015 ci ilde ada materikle isci korpusu vastesi ile birlesdirilmisdir Ekologiya Adanin lansafti Adani qoruma qurgulari Guclu firtinalar zamani adanin boyuk hissesi suyun altinda qalir Adanin cenub hissesi ise daha cox zerer gorur Son bes ilde burada yarim km erazi itirilmisdir Bu sebebden burada sahil berkitme isleri aparilir Tuzla hqqinda filmler Tuzla Xezineler adasi Senedli film muellifi Pavel Qriqoriyevic Seremet 2003 EdebiyyatTravnikov A I Kosa Tuzla perechislennaya territoriya Izd Krasnodarskie Izvestiya Krasnodar 1997 Travnikov A I Kosa Tuzla i strategicheskie interesy Rossii Izd Feniks Rostov na Donu 2005 IstinadlarSlovar imyon sobstvennyh Kerchenskij proliv uzhe peregorodili Kerch eto moj gorod 2017 10 03 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 03 Istoriko kulturnyj zapovednik Kerchenskaya krepost Puteshestviya po Krymu sites google com 2020 10 13 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 03 A A Pasynkov K voprosu o litodinamicheskih processa v Kerchenskom prolive i v rajone ostrova Kosa Tuzla Geologiya i poleznye iskopaemye mirovogo okeana 2019 02 18 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 29 Dmitry Ya Fashchuk Marine Ecological Geography Theory and Experience 2011 Delimitaciya rossijsko ukrainskoj granicy v Kerchenskom prolive 2018 06 19 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 29 Ukraina Damba v Kerchenskom prolive vredit ekologii Rosbalt 14 03 2005 2018 02 08 tarixinde Istifade tarixi 2018 02 08 YTPO ru ezhednevnaya e gazeta 2006 06 23 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 29 Krymchane ne hotyat ostrov Tuzla Ukraina 2018 06 25 at the Wayback Machine Regnum 07 09 2006 Sovmestnoe zayavlenie Prezidentov Rossii i Ukrainy po voprosam delimitacii morskih prostranstv v Azovskom i Chyornom moryah a takzhe v Kerchenskom prolive Sovmestnoe zayavlenie Prezidentov Ukrainy i Rossii po voprosam delimitacii morskih prostranstv v Azovskom i Chyornom moryah a takzhe v Kerchenskom prolive Rossiya i Ukraina dogovorilis o morskoj granice 2016 03 14 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 29 Putin i Yanukovich podelili more 2013 12 28 at the Wayback Machine Rambler 13 07 2012 Stenogramma 349 vneocherednogo zasedaniya Soveta Federacii PDF 2014 07 05 tarixinde PDF Istifade tarixi 2018 03 29 Lavrov Kerchenskij proliv bolshe ne mozhet yavlyatsya predmetom peregovorov s Ukrainoj 2022 09 30 tarixinde Istifade tarixi 2018 02 08 Zaversheno stroitelstvo pervogo rabochego mosta v Kerchenskom prolive 2020 01 28 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 29 Iz za razmyva kosy Tuzla uzhe poteryano 15 gektarov ukrainskoj territorii 2022 04 07 at the Wayback Machine Regnum 26 06 2007 Topoqrafik xeritelerTopoqrafik xerite L 37 098 A Topoqrafik xerite L 37 098 A c