Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Turgenyevlər--Rusiya xalqının tanınmış soylarından biri.
| Turgenyevlər | |
|---|---|
 | |
| Titul | Boyar |
| Əcdadı | , |
| Mənşəyi | Qızıl Orda |
| Təbəəliyi | Rusiya imperiyası |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Soyun yaranması
Qızıl Orda mirzəsi (murza – şahzadə) Arslan Turgen Turgenevlər nəslinin banisi sayılmalıdır. 1440-cı ildə Böyük Knyaz (1415-1462) yanına gəlmiş, xaç suyuna çəkilmiş və İoann adını götürmüşdür.
Böyük knyaz ona lütf və inayət göstərmiş, çünki Turgen mirzə titulundan göründüyü kimi tatarlar içində şan-şöhrətli simalardan olmuşdur.
Yazıçı İvan Turgenyevin doğulduğu və mərkəzi malikanələri olan Spassk-Lutovinovada mülkədar kontorunun üstündə asılan gerbində də onların əsil köklərini əks edən əlamətlər saxlanılırdı:
Böyük cəngavər qalxanı üzərində mavi rəng fonunda qızıl ulduz, həmçinin ulduzu dövrələmiş gümüşü əyri hilal onların keçmiş inamlarının islamın əsas simvolunu əks etdirməklə bərabər Turgenevlərin Qızıl Ordadan çıxan əsil-nəcabətli kişilərdən olduğunu da göstərirdi. Gerbdə Turgenevlər nəslinin xristianlığı qəbul etdikdən sonrakı tarixçələrini də ifadə edən simvollar var idi. Buradaca əyri hilalın sanki üstündəncə qanadlanıb pərvaz edən qartal rəsmi ailənin Məhəmmədi dinindən qopub xristianlığa qoĢulmasını əks etdirir. Qırmızı rəng fonunda qılınc təsviri və yaĢıl düzənlikdə ox kimi süzən yəhər-yüyəni at Turgenevlərin hər zaman xidmətə, atlanmağa hazır olduqlarını göstərirdi.
Yazıçı İvan Turgenevin anası mahalda varlı-dövlətli qızlardan biri sayılırdı. başqa Kaluqa, Tula, Tambov, Kursk quberniyalarında da kəndləri var idi.
Ata Turgenevin isə mirası yox idi. O, qonşu Turgenevo kəndindən başqa heç nəyə malik deyildi. Lakin hər bir qadını başdan çıxarıb, yoldan edən gözəlliyə və şöhrətli soyadına malik idi.
1440-cı ildən başlayaraq öz tatar kökündən boy atan bu nəsil Rusiya üçün böyük şəxsiyyətlər – dövlət adamları vermişlər. Turgenevlər əsasən hərb işində özlərini göstərmişdir. Rus çarı İvan Qroznı Kazan üzərinə yürüşü niyyət edərkən Həştərxana elçi göndərir. Pyotr Turgenev noqay mirzələrini Kazan xanına köməkdən çəkindirməli idi. Lakin Yusuf Murza (rus knyazı Yusupovların ulu babası, Kazan xanının arvadı Süyüm Bikənin atası) onu söyüb, biabır etmişdi.
Yazıçı İvan Turgenev öz nəsillərinin tarixçəsindəki bir hadisənin qürurunu hər zaman daşıyır, hər yerdə onu söyləməkdən usanmırdı. Onun ulu babası 1606-cı ildə yalançı Dmitriyə edam kötüyü qarşısında ötkəm-ötkəm demişdi: "Sən Çar İoannın oğlu deyilsən, sən qaçaq Qrişka Otepyevsən, mən səni tanıyıram". Bu cəsarətinə başı ilə cavab vermişdi, onu Moskvada edam etmişdilər. Bir çox rus zadəganları – əyanları Yalançı Dmitrinin əlini öpərkən ona belə qanlı cavab vermək bu nəslin tərcümeyi-halına yaraşırdı. Rusiyada bu nəsli doğrucul, sədaqətli, ciddi insanlar kimi tanıyırdılar. İndi isə Mirzə Turgenin nəvələri kasıblamışdı; Çar İvan Qroznı Kazanm fəthindən sonra onları yenidən torpaq və mülklə mükafatlandırsa da indilik ata Turgenev çox kasıb nişanlı sayılırdı. Budur,Vətən müharibəsi bitmiş, döyüşçülər evə dönmüşdülər.
Adın anlamı
Qədim Türk sivilizasiyasının araşdırıcısı və cəfakeşi böyük alim N.Baskakovun "Türk mənşəli rus familiyaları" kitabında göstərildiyi kimi, Turgenev soyadının kökündə türk, monqol sözü olan turgen "cəld, sürətli, iti" durur. Həmin söz özünün əlavə mənalarına da malikdir, turgen "qızğın, əsəbi, hərarətli, tələsgən, savaşqan" məna çalarlarıyla Sibirin türk xalqlarının dillərində, o cümlədən altay, xakas dillərində rast gəlinməkdədir. Hər halda soyadının əsasında duran turgen lüğəvi vahidi sözün həmin bu əlavə mənalarıyla əlaqədardır. Çünki turgen sözünün məhz "qızğın, öcəşkən" mənaları insanın xasiyyətini və temperamentini xarakterizə etdiyi üçün soyadı (ləqəb) yaratmağa daha əlverişlidir.
Soyun məşhur nümayəndələri
Mənbə
- Баскаков Н.А. Русские фамилии тюркского происхождения, Баку, Язычы,
1992.
- Minaxanım Təkləli, Türk əsilli ruslar, Bakı, Nurlar, 2010, II nəşr.
İstinadlar
- N.Baskakov, "Türk mənşəli rus familiyaları", s.155-156.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Руммель В. В., Голубцов В. В. — Родословный сборник русских дворянских фамилий в двух томах, 1886. djvu 2011-06-23 at the Wayback Machine
 | Soylarla əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Turgenyevler Rusiya xalqinin taninmis soylarindan biri TurgenyevlerTitul BoyarEcdadi Menseyi Qizil OrdaTebeeliyi Rusiya imperiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarSoyun yaranmasiQizil Orda mirzesi murza sahzade Arslan Turgen Turgenevler neslinin banisi sayilmalidir 1440 ci ilde Boyuk Knyaz 1415 1462 yanina gelmis xac suyuna cekilmis ve Ioann adini goturmusdur Boyuk knyaz ona lutf ve inayet gostermis cunki Turgen mirze titulundan gorunduyu kimi tatarlar icinde san sohretli simalardan olmusdur Yazici Ivan Turgenyevin doguldugu ve merkezi malikaneleri olan Spassk Lutovinovada mulkedar kontorunun ustunde asilan gerbinde de onlarin esil koklerini eks eden elametler saxlanilirdi Boyuk cengaver qalxani uzerinde mavi reng fonunda qizil ulduz hemcinin ulduzu dovrelemis gumusu eyri hilal onlarin kecmis inamlarinin islamin esas simvolunu eks etdirmekle beraber Turgenevlerin Qizil Ordadan cixan esil necabetli kisilerden oldugunu da gosterirdi Gerbde Turgenevler neslinin xristianligi qebul etdikden sonraki tarixcelerini de ifade eden simvollar var idi Buradaca eyri hilalin sanki ustundence qanadlanib pervaz eden qartal resmi ailenin Mehemmedi dininden qopub xristianliga qoGulmasini eks etdirir Qirmizi reng fonunda qilinc tesviri ve yaGil duzenlikde ox kimi suzen yeher yuyeni at Turgenevlerin her zaman xidmete atlanmaga hazir olduqlarini gosterirdi Yazici Ivan Turgenevin anasi mahalda varli dovletli qizlardan biri sayilirdi basqa Kaluqa Tula Tambov Kursk quberniyalarinda da kendleri var idi Ata Turgenevin ise mirasi yox idi O qonsu Turgenevo kendinden basqa hec neye malik deyildi Lakin her bir qadini basdan cixarib yoldan eden gozelliye ve sohretli soyadina malik idi 1440 ci ilden baslayaraq oz tatar kokunden boy atan bu nesil Rusiya ucun boyuk sexsiyyetler dovlet adamlari vermisler Turgenevler esasen herb isinde ozlerini gostermisdir Rus cari Ivan Qrozni Kazan uzerine yurusu niyyet ederken Hesterxana elci gonderir Pyotr Turgenev noqay mirzelerini Kazan xanina komekden cekindirmeli idi Lakin Yusuf Murza rus knyazi Yusupovlarin ulu babasi Kazan xaninin arvadi Suyum Bikenin atasi onu soyub biabir etmisdi Yazici Ivan Turgenev oz nesillerinin tarixcesindeki bir hadisenin qururunu her zaman dasiyir her yerde onu soylemekden usanmirdi Onun ulu babasi 1606 ci ilde yalanci Dmitriye edam kotuyu qarsisinda otkem otkem demisdi Sen Car Ioannin oglu deyilsen sen qacaq Qriska Otepyevsen men seni taniyiram Bu cesaretine basi ile cavab vermisdi onu Moskvada edam etmisdiler Bir cox rus zadeganlari eyanlari Yalanci Dmitrinin elini operken ona bele qanli cavab vermek bu neslin tercumeyi halina yarasirdi Rusiyada bu nesli dogrucul sedaqetli ciddi insanlar kimi taniyirdilar Indi ise Mirze Turgenin neveleri kasiblamisdi Car Ivan Qrozni Kazanm fethinden sonra onlari yeniden torpaq ve mulkle mukafatlandirsa da indilik ata Turgenev cox kasib nisanli sayilirdi Budur Veten muharibesi bitmis doyusculer eve donmusduler Adin anlamiQedim Turk sivilizasiyasinin arasdiricisi ve cefakesi boyuk alim N Baskakovun Turk menseli rus familiyalari kitabinda gosterildiyi kimi Turgenev soyadinin kokunde turk monqol sozu olan turgen celd suretli iti durur Hemin soz ozunun elave menalarina da malikdir turgen qizgin esebi heraretli telesgen savasqan mena calarlariyla Sibirin turk xalqlarinin dillerinde o cumleden altay xakas dillerinde rast gelinmekdedir Her halda soyadinin esasinda duran turgen lugevi vahidi sozun hemin bu elave menalariyla elaqedardir Cunki turgen sozunun mehz qizgin ocesken menalari insanin xasiyyetini ve temperamentini xarakterize etdiyi ucun soyadi leqeb yaratmaga daha elverislidir Soyun meshur numayendeleriIvan TurgenyevMenbeBaskakov N A Russkie familii tyurkskogo proishozhdeniya Baku Yazychy 1992 Minaxanim Tekleli Turk esilli ruslar Baki Nurlar 2010 II nesr IstinadlarN Baskakov Turk menseli rus familiyalari s 155 156 Hemcinin baxXarici kecidlerRummel V V Golubcov V V Rodoslovnyj sbornik russkih dvoryanskih familij v dvuh tomah 1886 djvu 2011 06 23 at the Wayback Machine Soylarla elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin