Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tulpar (başqırdca: Толпар, qazaxca: Тұлпар, tatarca: Тулпар, qırğızca: Тулпар, rusca: Тулпар və ya Тулпа́р) — türk, qırğız və altay mifologiyasında adı çəkilən qanadlı uçan at, Peqas ilə bənzərdir. Qırğızların Manas dastanında bu uçan qanadlı atlardan söz edilir. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində Qazaxıstanda kəşf edilən kurqanda olan qızıl geyimli adam adlı tapıntının başlığında tulpar fiquru vardır. Azərbaycan Koroğlu dastanında Qırat və Dürat tulparın (dəniz atı) nəslindən gəlir.
Tulparın adı, Türk, qırğız və Altay mifologiyalarında keçər. Ümumiyyətlə ağ və ya qara (tək rəng) bir at olaraq təsvir olunur. Ağ qanadları vardır və Kuday (Tanrı) tərəfindən qəhrəmanlara köməkçi olması üçün yaradılmışdır. Dünyanın ən uzun dastanı olan qırğızların Manas dastanında, Manasın məşhur döyüşçülərinin sürdüyü qanadları ilə küləkdən sürətli qaçdığı deyilən əfsanəvi atlardan bəhs olunur. Başqırd inanclarına görə qanadlarını heç kim görə bilməz. Tulpar qanadlarını yalnız qaranlıqda, böyük maneələri və məsafələri aşarkən açar. Əgər biri tərəfindən qanadları görülsə, Tulparın yox olacağına inanırlar. Osetinlər Tolpar, çeçenlər Turpal deyərlər. Qumuq atalar sözündə belə deyir.
- Tulpar yerun birevü buççağunda tapsa da, öz yılkısın tabar.
- (Tulpar dünyanın bir başqa küncündə olsa da, öz sürüsünü tapar.)
Etimologiya
(Tul/Yul) kökündən törəmişdir. Monqolca "Zulbah" (keçəl, saçsız) sözü ilə əlaqəli ola bilər. Çünki türk mifologiyasında keçəl atlara tez-tez rast gəlinir və keçəllik qəhrəmanlarda olduğu kimi atlarda da gücü bildirir. Yol sözü ilə də eyni kökdən gəlmə ehtimalı vardır. Tulu sözü qədim Altay dilində qır rəngi ifadə edir.
Mədəni təsiri
Tulpar əfsanəsinin günümüzə təsirləri:
- Türkiyənin ilk yerli istehsalı olan Zirehli Piyada Daşıyıcı (ZPT) vasitəsinə Tulpar adı verilmişdir.
- Monqolustanın gerbində var.
- Qazaxıstan gerbinin sağ və sol künclərdə bir dənə Tulpar vardır.
- Qazaxıstanda bir hava yolu şirkəti Tulpar adını seçmişdir, Tulpar Hava Yolları.
Tulpar atları
Tulpar atına igidlər, alp olanlar, bahadırları (tuvaca: maadır, qədim türkcə: bağatur) minə bilər. Türk əfsanələrinə görə bu ata ürəyi və bədəni güclü olanlar sahib ola bilər. Tulpar adı verilən qanadlı türk atlarına misal olaraq, Alpamısın Bayşubarını, Kobılandının Tayburılını, Er Targının Qarakaskasını, Kabanbayın Kubasını, Bugıbayın Akanserisini Kulagerinin Qaraserkesini, Navrızbayın Akazuvunu, İsatayın Aktabanını və s. göstərmək olar.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Halpress - Tulpar 2016-03-04 at the Wayback Machine
İstinad
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
- Turkish Mythology Dictionary - Multilingual (Azəri dili)
- Türk Əfsanə Lüğəti / Türk Söyləncə Sözlüyü (Azəri dilində)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tulpar basqirdca Tolpar qazaxca Tulpar tatarca Tulpar qirgizca Tulpar rusca Tulpar ve ya Tulpa r turk qirgiz ve altay mifologiyasinda adi cekilen qanadli ucan at Peqas ile benzerdir Qirgizlarin Manas dastaninda bu ucan qanadli atlardan soz edilir Arxeoloji qazintilar neticesinde Qazaxistanda kesf edilen kurqanda olan qizil geyimli adam adli tapintinin basliginda tulpar fiquru vardir Azerbaycan Koroglu dastaninda Qirat ve Durat tulparin deniz ati neslinden gelir Monqolustanin dovlet gerbi Tulparin adi Turk qirgiz ve Altay mifologiyalarinda kecer Umumiyyetle ag ve ya qara tek reng bir at olaraq tesvir olunur Ag qanadlari vardir ve Kuday Tanri terefinden qehremanlara komekci olmasi ucun yaradilmisdir Dunyanin en uzun dastani olan qirgizlarin Manas dastaninda Manasin meshur doyusculerinin surduyu qanadlari ile kulekden suretli qacdigi deyilen efsanevi atlardan behs olunur Basqird inanclarina gore qanadlarini hec kim gore bilmez Tulpar qanadlarini yalniz qaranliqda boyuk maneeleri ve mesafeleri asarken acar Eger biri terefinden qanadlari gorulse Tulparin yox olacagina inanirlar Osetinler Tolpar cecenler Turpal deyerler Qumuq atalar sozunde bele deyir Tulpar yerun birevu buccagunda tapsa da oz yilkisin tabar Tulpar dunyanin bir basqa kuncunde olsa da oz surusunu tapar Etimologiya Tul Yul kokunden toremisdir Monqolca Zulbah kecel sacsiz sozu ile elaqeli ola biler Cunki turk mifologiyasinda kecel atlara tez tez rast gelinir ve kecellik qehremanlarda oldugu kimi atlarda da gucu bildirir Yol sozu ile de eyni kokden gelme ehtimali vardir Tulu sozu qedim Altay dilinde qir rengi ifade edir Medeni tesiriTulpar efsanesinin gunumuze tesirleri Turkiyenin ilk yerli istehsali olan Zirehli Piyada Dasiyici ZPT vasitesine Tulpar adi verilmisdir Monqolustanin gerbinde var Qazaxistan gerbinin sag ve sol kunclerde bir dene Tulpar vardir Qazaxistanda bir hava yolu sirketi Tulpar adini secmisdir Tulpar Hava Yollari Tulpar atlariTulpar atina igidler alp olanlar bahadirlari tuvaca maadir qedim turkce bagatur mine biler Turk efsanelerine gore bu ata ureyi ve bedeni guclu olanlar sahib ola biler Tulpar adi verilen qanadli turk atlarina misal olaraq Alpamisin Baysubarini Kobilandinin Tayburilini Er Targinin Qarakaskasini Kabanbayin Kubasini Bugibayin Akanserisini Kulagerinin Qaraserkesini Navrizbayin Akazuvunu Isatayin Aktabanini ve s gostermek olar Hemcinin baxTekbuynuz CirenXarici kecidlerHalpress Tulpar 2016 03 04 at the Wayback MachineIstinadTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Turkish Mythology Dictionary Multilingual Azeri dili Turk Efsane Lugeti Turk Soylence Sozluyu Azeri dilinde