Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trilobitkimilər (lat. Trilobitomorpha) — Buğumayaqlılar (lat. Arthropoda)tipinə aid nəsli kəsilmiş .
| Trilobitkimilər | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Trilobitkimilər | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Ümumi xarakteristika
Trilobitlər dəniz . Onlar paleozoyun ortalarında geniş yayılmış, paleozoyun axırlarında isə nəsli kəsilmişdir. Qazıntı halında tapılmış qalıqlarına əsasən trilobitlərin 4000-ə qədər növü təsvir edilmişdir. Trilobitlər , , , devon dövrlərində çoxsaylı olmuş, karbonda onların sayı azalaraq, permdə tamamilə nəsli kəsilmişdir. Onların qazıntı halında tapılmış, yaxşı saxlanılmış möhkəm zirehləri paleozoyun əvvəllərində geoloji sistemin öyrənilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Xarici quruluşu
Trilobitlərin bədən ölçüləri 2-10 sm, nadir hallarda 75 sm olan buğumayaqlılardır. Primitiv quruluşlu nümayəndələrinin bədəni 2 şöbədən: baş və homonom buğumlu gövdədən ibarətdir. Bədən kiçik anal pərlə- nəhayətlənir. Nisbətən yüksək quruluşlu trilobitlərdə telson və bir neçə arxa buğum birləşərək, üçüncü-arxa və ya quyruq() şöbəni əmələ gətirir. Bədən orta hissədən uzununa istiqamətdə şırımla 3 hissəyə: ox hissə, raxis adlanan qabarıq orta hissə və sıxlaşmış yan hissələrə (plevra) bölünür. Bədənləri həm uzununa, həm eninə istiqamətdə üç hissəyə bölündüyünə görə, bu heyvanlara trilobitlər adı verilmişdir. Bədən bel hissədən möhkəm zirehlə, qarın tərəfdən nazik örtüklə örtülmüşdür. Buğumlar bir-birilə hərəkətli birləşdiyi üçün, trilobitlərin bədəni qarın tərəfə bükülmək qabiliyyətinə malik olmuşdur.
Baş hissə akrondan və dörd ədəd ağızdan sonrakı buğumdan əmələ gəlmişdir. ayparaşəkilli baş zirehinin ön və yan tərəflərini əmələ gətirir. Baş zirehinin dorzal hissəsində bir cüt fasetli göz, bəzən sadə gözcük, ventral hissəsində isə ağızdan öndə, cüt sapşəkilli antenullalar yerləşmişdir. Ağızdan sonra başda 4 cüt ikişaxəli ətraflar yerləşir. Bu ətraflar gövdədə yerləşən ətraflardan seçilmir. Bütün bu ətraflar ikişaxəlidir. Ətaflar endit adlanan çeynəyici törəmələrə malikdir.
İnkişafı
Trilobitlərin inkişafı olur. Yumurtadan 1 mm-ə qədər ölçüdə protaspis sürfəsi çıxır. İnkişafın ilk mərhələsində bütöv bədənə malik olur. Sonradan bədən-gözlərə və malik baş pərinə, 4 baş buğumuna və anal pərinə bölünür. Bu buğumlar larval adlanır. Trilobitin inkişafının sonraki mərhələsində telsondan öndə yerləşən buğumlar formalaşmağa başlayır. qabıq dəyişməklə inkişaf edərək yetkin fərdə çevrilir.
Nəslinin kəsilmə səbəbləri
Trilobitlərin məhv olması, nəslinin kəsilməsi bir çox səbəblərlə izah edilir. Əsas səbəb olaraq, abiotik amillərin təsiri və trilobitlərin təbii düşmənləri göstərilir. Trilobitlərin təbii düşmənləri- , və qədim balıqlar hesab olunur. Bunu onların zireh örtüyü, qarın tərəfə burulması və s. əlamətlər təsdiq edir.
Trilobitlər dənizlərin müxtəlif dərinliklərində yaşayaraq, üzən, dib həyat tərzi keçirən və s. formaları olmuşdur. Çöküntülərin üzrə təyin edilməsində trilobitlərin böyük əhəmiyyəti vardır.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Trilobitkimiler lat Trilobitomorpha Bugumayaqlilar lat Arthropoda tipine aid nesli kesilmis TrilobitkimilerElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir TrilobitkimilerBeynelxalq elmi adiTrilobitomorphaSekil axtarisiFW 420574Umumi xarakteristikaTrilobitler deniz Onlar paleozoyun ortalarinda genis yayilmis paleozoyun axirlarinda ise nesli kesilmisdir Qazinti halinda tapilmis qaliqlarina esasen trilobitlerin 4000 e qeder novu tesvir edilmisdir Trilobitler devon dovrlerinde coxsayli olmus karbonda onlarin sayi azalaraq permde tamamile nesli kesilmisdir Onlarin qazinti halinda tapilmis yaxsi saxlanilmis mohkem zirehleri paleozoyun evvellerinde geoloji sistemin oyrenilmesinde muhum ehemiyyet kesb edir Xarici qurulusuTrilobitlerin beden olculeri 2 10 sm nadir hallarda 75 sm olan bugumayaqlilardir Primitiv quruluslu numayendelerinin bedeni 2 sobeden bas ve homonom bugumlu govdeden ibaretdir Beden kicik anal perle nehayetlenir Nisbeten yuksek quruluslu trilobitlerde telson ve bir nece arxa bugum birleserek ucuncu arxa ve ya quyruq sobeni emele getirir Beden orta hisseden uzununa istiqametde sirimla 3 hisseye ox hisse raxis adlanan qabariq orta hisse ve sixlasmis yan hisselere plevra bolunur Bedenleri hem uzununa hem enine istiqametde uc hisseye bolunduyune gore bu heyvanlara trilobitler adi verilmisdir Beden bel hisseden mohkem zirehle qarin terefden nazik ortukle ortulmusdur Bugumlar bir birile hereketli birlesdiyi ucun trilobitlerin bedeni qarin terefe bukulmek qabiliyyetine malik olmusdur Bas hisse akrondan ve dord eded agizdan sonraki bugumdan emele gelmisdir ayparasekilli bas zirehinin on ve yan tereflerini emele getirir Bas zirehinin dorzal hissesinde bir cut fasetli goz bezen sade gozcuk ventral hissesinde ise agizdan onde cut sapsekilli antenullalar yerlesmisdir Agizdan sonra basda 4 cut ikisaxeli etraflar yerlesir Bu etraflar govdede yerlesen etraflardan secilmir Butun bu etraflar ikisaxelidir Etaflar endit adlanan ceyneyici toremelere malikdir InkisafiTrilobitlerin inkisafi olur Yumurtadan 1 mm e qeder olcude protaspis surfesi cixir Inkisafin ilk merhelesinde butov bedene malik olur Sonradan beden gozlere ve malik bas perine 4 bas bugumuna ve anal perine bolunur Bu bugumlar larval adlanir Trilobitin inkisafinin sonraki merhelesinde telsondan onde yerlesen bugumlar formalasmaga baslayir qabiq deyismekle inkisaf ederek yetkin ferde cevrilir Neslinin kesilme sebebleriTrilobitlerin mehv olmasi neslinin kesilmesi bir cox sebeblerle izah edilir Esas sebeb olaraq abiotik amillerin tesiri ve trilobitlerin tebii dusmenleri gosterilir Trilobitlerin tebii dusmenleri ve qedim baliqlar hesab olunur Bunu onlarin zireh ortuyu qarin terefe burulmasi ve s elametler tesdiq edir Trilobitler denizlerin muxtelif derinliklerinde yasayaraq uzen dib heyat terzi keciren ve s formalari olmusdur Cokuntulerin uzre teyin edilmesinde trilobitlerin boyuk ehemiyyeti vardir IstinadlarHemcinin bax