Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tonkin körfəzi olayı (vyet. Sự kiện Vịnh Bắc Bộ; ing. Gulf of Tonkin incident) və ya USS Maddox olayı (ing. USS Maddox incident) — ABŞ-ni Vyetnam müharibəsinə cəlb edən beynəlxalq hərbi qarşıdurma. Qarşıdurma iki toqquşmadan ibarət idi: biri həqiqi, o biri isə iddia olan uydurma.
| Tonkin körfəzi olayı | |||
|---|---|---|---|
| Vyetnam müharibəsi | |||
 USS Maddox gəmisindən alınan Şimali Vyetnamın torpeda gəmilərin şəkili | |||
| Tarix | 2 avqust 1964 | ||
| Yeri | Tonkin körfəzi | ||
| Nəticəsi | Tonkin körfəzi qətnaməsi, Vyetnam müharibəsinin eskalasiyası | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Mənşə
Birinci Hindçin müharibəsinin sonunda, Fransa ilə Vyetnamlılar arasında olan əleyhdarlığına son qoymaq üçün Cenevrə konfransı (1954) yığılıb. ABŞ da onda iştrak edib, fəqət, Cenevrə akkordlarını (1954) imzalamağdan imtina etmişdi. 1961-ci ildə Cənubi Vyetnamın prezidenti, No Din Diem, əhalisinin bəzi hissələrdən, o cümlədən onun katolik tərəfdarlarının hakimiyyətinə qarşı olan buddistlər tərəfindən narzılıqlarnan üzləşib.
1963-cü ildə Cənubi Vyetnam hökumətinə qarşı buddist etirazları artıq beynəlxalq diqqəti cəlb edib. Bu il ABŞ-nin regionda kommunizm cilovlaması planı üçün pis il idi. Vyetkon (və ya Cənubi Vyetnamım Azadolma Milli Cəbhəsi) üzvlərinin sayı artırdı, korrupsiya problemləri olan Cənubi Vyetnam hərbi qüvvələri isə ona qarşı qeyri-effektiv idi.
1964-cü ilin iyulunda Şimali Vyetnama kəşfiyyat qrupları daxil edən Cənubi Vyetnamın təxribatçı dəstələri ilə aviadesant və Şimali Vyetnamın buna cavablarına görə Şimali Vyetnamın məhəlli suların boyunca vəziyyət qaynar hala yaxın idi.
Olay
Avqustun 4-ünün gecəsi Pentaqonda iş yerində gəmidən ismarıcları alan Daniel Elsberq məlumat verir ki, gəmi sirrli elektron hərbi dəstək tədbiri (ESM) missiyası (kod adı DESOTO) çərçivəsində Şimali Vyetnamın məhəlli sularında olub. 1964-cü ilin iyulun 31-i USS Maddox Tonkin körfəzində kəşfiyyatı toplama missiyasını başlayıb. Flaqman olan USS Bon Homme Richard gəmisində olan kapitan Con Stiven Morrison yerli ABŞ qoşunlarının başçısı idi. Maddox üçün əmr verilib ki, Şimali Vyetnamın sahilinə səkkiz mil (13 km), Hon Nieu adasından isə dörd mildən (6 km) daha yaxın üzməsin.
Birinci hücum
1964-cü ilin iyulun 30-u Cənubi Vyetnam təxribatçı dəstələri Hon Me adasında yerləşən Şimali Vyetnamın radar stansiyasına hücum ediblər. Tarixçi Robert C. Hanyok fikrinə görə, qarşıdurmanı başlayan Cənubi Vyetnamlı təxtibatçı dəstələrin Maddox ilə yaxınlıqda adalarına və özəlliklə Hon Meyə hücumları idi, ona baxmıyaraq ki Maddox o dəstələrin hücumlarında iştrak eləmirdi. Maddox iyulun 31-də bu şəraitdə Şimali Vyetnamın sahilində patrullarını başlayıb, Hon Me adasının bir neçə mil yaxınlığında üzürdü.
Avqustun 1-də Şimali Vyetnam patrul qayıqları artıq Maddox gəmisini izləyirdilər. Radio şəbəkəsi ilə bir neçə ələ geçirilmiş söhbət göstərib ki, onlar hücuma hazırlaşırdılar. Maddox geri çəkilib. Halbuki, avqustun 2-də, maksimum sürəti 28 düyün olan Maddox patrula qayıdıb. O zaman, Şimali Vyetnamın maksimum sürətləri 50 düyün olan üç P 4 torpeda gəmisi onun ardınca üzməyə başlayıblar. Gəmilər cənub-qərbdən yaxınlaşan kimi Maddox kursunu şimal-şəqdən cənub-şərqinə dəyişib, sürətini 25 düyünə qədər artıb. Avqustun 2-nin axşamında torpeda gəmiləri yaxınlaşanda, Maddox üç dəfə xəbərdarlıq atəşi açıb. Bundan sonra, Şimali Vyetnam gəmiləri hücum ediblər.Maddox radio şəbəkə ilə xəbər verib ki, ona 10 dəniz mili (19 km) uzaqlıqdan yaxınlaşan, özü, Şimali Vyetnam sahilindən 28 dəniz mili (52 km) uzaqlıqda, yəni neytral sularında yerləşərkən, hücum olunub. Maddox-dan gələn məlumata görə, o, torpeda hücumudan yayınıb, 127 mm silahları ilə atəş açıb və beləliklə torpeda gəmilər geri çəkilməyə başlayıblar. Şimali Vyetnam gəmilərin ikisi 5 dəniz mili (9,3 km) yaxınlığdan hərəsi bir torpeda vurdular, halbuki ikisidə hədəfə dəyməyib. Başqa P 4 gəmisinin torpedası işləməyib və Maddox onu 5 düyməlik (12,7 sm) mərmi ilə vurub. Xəbərdarlıq atəşindən 15 dəqiqə sonra, ABŞ Hərbi Donanmasının dörd Vought F-8 Crusader təyyarəsi USS Ticonderoga aviadaşıyıcıdan uçub, geri çəkilən P 4 gəmilərinə hücum edib.
Birinci hücum həm bir sıra ABŞ araşdırmaçı, həm də Vyetnam tərəfindən fakt kimi tanınır. Məsələn, Şimali Vyetnam sabiq Müdafiə Naziri, Vo Nuen Zəp və Vyetnamın rəsmi hərbi tarixi tərəfindən, bu fakt tanınır.
İddia olunan ikinci hücum
Avqustun 4-də hidrolokasiya sistemi verən məlumatının edilən yanlış təfsiri əsasında ikinci hücum haqqında xəbər yayılıb. Bu xəbərin doğru olmasının təsdiqi olmayıb və tezliklə, ikinci hücumun baş vermədiyinin sübut olunub.
İstinadlar
- Moïse, 1996. səh. 78.
- Moïse, 1996. səh. 82.
- Doyle, Edward; Lipsman, Samuel, Weiss, Stephen. Passing the Torch. Boston: Boston Publishing Company. 1981. ISBN ., pp. 145-148
- Leahey, Christopher. Whitewashing War: Historical Myth, Corporate Textbooks, and Possibilities for Democratic Education. New York and London: Teachers College Press. 2010., p. 46
- Robert J. Hanyok, "Skunks, Bogies, Silent Hounds, and the Flying Fish: The Gulf of Tonkin Mystery, 2–4 August 1964" 31 yanvar 2016 at the Wayback Machine, Cryptologic Quarterly, Winter 2000/Spring 2001 Edition, Vol. 19, No. 4 / Vol. 20, No. 1.
- Polmar, Norman "The U. S. Navy Electronic Warfare (Part 1)" United States Naval Institute Proceedings October 1979 p.138
- . March 2, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 12, 2006.
- Pentagon Papers, Part IV. C. 2. b. avqust 9, 2013, at the Wayback Machine, "Evolution of the War. Military Pressures Against NVN." July–October 1964, National Archives Identifier no. 5890500
- McNamara asks Giap: What happened in Tonkin Gulf? 2015-03-06 at the Wayback Machine
- Victory in Vietnam: The Official History of the People’s Army of Vietnam, 1954—1975. University Press of Kansas. 2002. 132.
- Miller, Edward. The Vietnam War: A Documentary Reader. Wiley Blackwell. 2016. səh. 103. ISBN .
- Appy, Chirstian B. Patriots: The Vietnam War Remembered from All Sides. Penguin Books. ISBN .
Mənbələr
- Moïse, Edwin E. Tonkin Gulf and the Escalation of the Vietnam War. Chapel Hill: University of North Carolina Press. 1996. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tonkin korfezi olayi vyet Sự kiện Vịnh Bắc Bộ ing Gulf of Tonkin incident ve ya USS Maddox olayi ing USS Maddox incident ABS ni Vyetnam muharibesine celb eden beynelxalq herbi qarsidurma Qarsidurma iki toqqusmadan ibaret idi biri heqiqi o biri ise iddia olan uydurma Tonkin korfezi olayiVyetnam muharibesiUSS Maddox gemisinden alinan Simali Vyetnamin torpeda gemilerin sekiliTarix 2 avqust 1964Yeri Tonkin korfeziNeticesi Tonkin korfezi qetnamesi Vyetnam muharibesinin eskalasiyasiMunaqise terefleriABS Vyetnam Demokratik RespublikasiKomandan lar Corc S Morrison Con C Herrik Le Duy XoaiTereflerin quvvesiDeniz 1 aviadasiyici 1 eskadra minadasiyici Hava 4 teyyate 3 torpeda gemisiItkiler1 eskadra minadasiyici yungul zerer cekib 1 teyyare yungul zerer cekib 1 torpeda gemisi agir zerer cekib 2 torpeda gemisi orta dereceli zerer cekib 4 adam olub 6 adam yaralanib Vikianbarda elaqeli mediafayllarMenseBirinci Hindcin muharibesinin sonunda Fransa ile Vyetnamlilar arasinda olan eleyhdarligina son qoymaq ucun Cenevre konfransi 1954 yigilib ABS da onda istrak edib feqet Cenevre akkordlarini 1954 imzalamagdan imtina etmisdi 1961 ci ilde Cenubi Vyetnamin prezidenti No Din Diem ehalisinin bezi hisselerden o cumleden onun katolik terefdarlarinin hakimiyyetine qarsi olan buddistler terefinden narziliqlarnan uzlesib 1963 cu ilde Cenubi Vyetnam hokumetine qarsi buddist etirazlari artiq beynelxalq diqqeti celb edib Bu il ABS nin regionda kommunizm cilovlamasi plani ucun pis il idi Vyetkon ve ya Cenubi Vyetnamim Azadolma Milli Cebhesi uzvlerinin sayi artirdi korrupsiya problemleri olan Cenubi Vyetnam herbi quvveleri ise ona qarsi qeyri effektiv idi 1964 cu ilin iyulunda Simali Vyetnama kesfiyyat qruplari daxil eden Cenubi Vyetnamin texribatci desteleri ile aviadesant ve Simali Vyetnamin buna cavablarina gore Simali Vyetnamin mehelli sularin boyunca veziyyet qaynar hala yaxin idi OlayUSS Maddox Avqustun 4 unun gecesi Pentaqonda is yerinde gemiden ismariclari alan Daniel Elsberq melumat verir ki gemi sirrli elektron herbi destek tedbiri ESM missiyasi kod adi DESOTO cercivesinde Simali Vyetnamin mehelli sularinda olub 1964 cu ilin iyulun 31 i USS Maddox Tonkin korfezinde kesfiyyati toplama missiyasini baslayib Flaqman olan USS Bon Homme Richard gemisinde olan kapitan Con Stiven Morrison yerli ABS qosunlarinin bascisi idi Maddox ucun emr verilib ki Simali Vyetnamin sahiline sekkiz mil 13 km Hon Nieu adasindan ise dord milden 6 km daha yaxin uzmesin Birinci hucum 1964 cu ilin iyulun 30 u Cenubi Vyetnam texribatci desteleri Hon Me adasinda yerlesen Simali Vyetnamin radar stansiyasina hucum edibler Tarixci Robert C Hanyok fikrine gore qarsidurmani baslayan Cenubi Vyetnamli textibatci destelerin Maddox ile yaxinliqda adalarina ve ozellikle Hon Meye hucumlari idi ona baxmiyaraq ki Maddox o destelerin hucumlarinda istrak elemirdi Maddox iyulun 31 de bu seraitde Simali Vyetnamin sahilinde patrullarini baslayib Hon Me adasinin bir nece mil yaxinliginda uzurdu P 4 torpeda gemisi Simali Vyetnam terefinden islenilen gemiye oxsar numune F 8 Crusader Avqustun 1 de Simali Vyetnam patrul qayiqlari artiq Maddox gemisini izleyirdiler Radio sebekesi ile bir nece ele gecirilmis sohbet gosterib ki onlar hucuma hazirlasirdilar Maddox geri cekilib Halbuki avqustun 2 de maksimum sureti 28 duyun olan Maddox patrula qayidib O zaman Simali Vyetnamin maksimum suretleri 50 duyun olan uc P 4 torpeda gemisi onun ardinca uzmeye baslayiblar Gemiler cenub qerbden yaxinlasan kimi Maddox kursunu simal seqden cenub serqine deyisib suretini 25 duyune qeder artib Avqustun 2 nin axsaminda torpeda gemileri yaxinlasanda Maddox uc defe xeberdarliq atesi acib Bundan sonra Simali Vyetnam gemileri hucum edibler Maddox radio sebeke ile xeber verib ki ona 10 deniz mili 19 km uzaqliqdan yaxinlasan ozu Simali Vyetnam sahilinden 28 deniz mili 52 km uzaqliqda yeni neytral sularinda yerleserken hucum olunub Maddox dan gelen melumata gore o torpeda hucumudan yayinib 127 mm silahlari ile ates acib ve belelikle torpeda gemiler geri cekilmeye baslayiblar Simali Vyetnam gemilerin ikisi 5 deniz mili 9 3 km yaxinligdan heresi bir torpeda vurdular halbuki ikiside hedefe deymeyib Basqa P 4 gemisinin torpedasi islemeyib ve Maddox onu 5 duymelik 12 7 sm mermi ile vurub Xeberdarliq atesinden 15 deqiqe sonra ABS Herbi Donanmasinin dord Vought F 8 Crusader teyyaresi USS Ticonderoga aviadasiyicidan ucub geri cekilen P 4 gemilerine hucum edib Birinci hucum hem bir sira ABS arasdirmaci hem de Vyetnam terefinden fakt kimi taninir Meselen Simali Vyetnam sabiq Mudafie Naziri Vo Nuen Zep ve Vyetnamin resmi herbi tarixi terefinden bu fakt taninir Iddia olunan ikinci hucum Avqustun 4 de hidrolokasiya sistemi veren melumatinin edilen yanlis tefsiri esasinda ikinci hucum haqqinda xeber yayilib Bu xeberin dogru olmasinin tesdiqi olmayib ve tezlikle ikinci hucumun bas vermediyinin subut olunub IstinadlarMoise 1996 seh 78 Moise 1996 seh 82 Doyle Edward Lipsman Samuel Weiss Stephen Passing the Torch Boston Boston Publishing Company 1981 ISBN 0 939526 01 8 pp 145 148 Leahey Christopher Whitewashing War Historical Myth Corporate Textbooks and Possibilities for Democratic Education New York and London Teachers College Press 2010 p 46 Robert J Hanyok Skunks Bogies Silent Hounds and the Flying Fish The Gulf of Tonkin Mystery 2 4 August 1964 31 yanvar 2016 at the Wayback Machine Cryptologic Quarterly Winter 2000 Spring 2001 Edition Vol 19 No 4 Vol 20 No 1 Polmar Norman The U S Navy Electronic Warfare Part 1 United States Naval Institute Proceedings October 1979 p 138 March 2 2007 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi September 12 2006 Pentagon Papers Part IV C 2 b avqust 9 2013 at the Wayback Machine Evolution of the War Military Pressures Against NVN July October 1964 National Archives Identifier no 5890500 McNamara asks Giap What happened in Tonkin Gulf 2015 03 06 at the Wayback Machine Victory in Vietnam The Official History of the People s Army of Vietnam 1954 1975 University Press of Kansas 2002 132 Miller Edward The Vietnam War A Documentary Reader Wiley Blackwell 2016 seh 103 ISBN 978 1405196789 Appy Chirstian B Patriots The Vietnam War Remembered from All Sides Penguin Books ISBN 978 0142004494 MenbelerMoise Edwin E Tonkin Gulf and the Escalation of the Vietnam War Chapel Hill University of North Carolina Press 1996 ISBN 0 8078 2300 7