Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tomas Peyn (ing. Thomas Paine, 29 yanvar (9 fevral) 1737 – 8 iyun 1809[…], Qrinviç Villic[d], Nyu-York ştatı) — məşhur ingilis publisisti, inqilabçısı və intellektualı.
| Tomas Peyn | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 29 yanvar (9 fevral) 1737 |
| Vəfat tarixi | 8 iyun 1809[…](72 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | filosof, siyasətçi, yazıçı, təşəbbüskar, jurnalist, nasir, publisist |
| Üzvlüyü |
|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəaliyyəti
Tomas Peyn təhsilini yerli məktəbdə almış, gənc yaşlarında gömrük məmuru kimi işləmiş, lakin müəyyən səbəblərdən işdən azad edilmişdi, 1774-cü ildə İngiltərədə tanış olduğu Bencamin Franklinin dəvəti ilə ABŞ-yə yollanmışdır. Bu Birləşmiş Ştatlar və İngiltərə arasındakı müharibə ərəfəsində baş tutur, ABŞ-də izdihamlı kütlə qarşısında çıxış edən Peyn o dövr İngiltərə hakimiyyətini amansız tənqid atəşinə tutaraq amerikalıları özlərini müstəqil elan etməyə çağırmışdır.
1775-ci ildə Konqresin tapşırığı əsasında koloniyaların müraciətini çatdırmaq məqsədilə İngiltərəyə yollanır. Müraciət cavabsız qaldıqda Peyn Amerikaya qayıdır və özünün "Sağlam Düşüncə" (ing. "Common Sense") broşürsını dərc etdirir. Peyn bu əsərində hər bir xalqın özünün arzuladığı hökuməti qurmaq hüququna malik olduğunu göstərir. Corc Vaşinqtonun sözlərinə görə Peynin broşürsı şüurlarda çevrilişə səbəb oldu. elan olunduqdan sonra ABŞ və İngiltərə arasında müharibə başlayır və Peyn Vaşinqtonun düşərgəsinə yollanaraq Amerika ordusunun nümayiş etdirdiyi şücaəti təsvir edən "Amerika Böhranı" qəzetini nəşr etdirir. Belə məqalələrdən biri Vaşinqtonun əmri ilə əsgərlərın gündəlik əmr yerinə oxunur və ordunu o dərəcədə ruhlandırır ki, döyüşə atılan amerikalı əsgərlər Peynin məqaləsindən olan ilk kəlməni durmadan təkrarlayırlar: "İnsan ruhunun gücünü nümayiş etdirməyin vaxtı gəldi".
Bunların sayəsində Peyn Amerikada Vaşinqtondan sonra ikinci ən məşhur adam sayılır. 1780-ci ildə Çarlstoun ingilislər tərəfindən ələ keçiriləndə Vaşinqton çıxılmaz vəziyyətə düşür. Bu vaxt Peyn hərbi xərcləri ödəmək üçün milli iltizam təşkil etməyi təklif edir və özü 500 dollar yazdırır. 1781-ci ildə o Amerika hökumətinin qərarı ilə Parisə maddi yardım almaq üçün göndərilir və bu tapşırığın öhdəsindən uğurla gəlir.
Müharibədən sonra Peyn İngiltərəyə qayıdır, Peyn Berns və Vordvordla birgə 1789-cu ildə baş verən Fransa inqilabını bütün bəşəriyyətin azadlığının başlanğıcı adlandıraraq alqışlayır. 1790-cı ildə Bork "Fransa inqilabı haqqında düşüncələr" əsərini dərc etdirəndə Peyn Borka qarşı "İnsanın hüququ" ("The Rights for Man") adlı böyük bir məqalə ilə çıxış edir Peyn bu məqaləsində insanın təbii hüquqlarını müdafiə edir. Peynin fikrincə insan ictimai birliyə öz təbii hüquqlarını qurban vermək üçün deyil, hüquqlarının bir qismini cəmiyyətin maraqlarına güzəştə getməklə onların təmin edilməsi məqsədilə daxil olur. Özündən sonra fikir azadlığı, vicdan azadlığı və başqalarına zərər yetirmədən öz xoşbəxtliyi üçün çalışmaq hüququnu qoyur. Borkla bu məsələ barəsində mübahisə aparan Peyn ən cüzi vergi verən fransıza belə səsvermə hüququ bəxş edən Fransanın yeni konstitusiyasını alqışlayır və bununla yanaşı İngiltərə konstitusiyasını şiddətli tənqid atəşinə tutur. Hakimiyyət məqalənin müəllifini təqib etmək qərarına gəlir.
1792-ci ilin mayında Peynə qarşı kral və konstitusiyanı təhqir etmə ittihamı irəli sürülür. Milli Konventin üzvü olan və Parisdə yaşayan Peyn məhkəmədə özü iştirak edə bilmədiyindən kitabının və şəxsiyyətinin müdafiəsini məşhur vəkil Tomas Erskinə həvalə edir. Gənc Erskinin məhkəmədəki möhtəşəm cıxışına baxmayaraq məhkəmə Peyni müqəssir elan edir. Konventin üzvü olan Peyn jirondistlərin qəti tərəfdarı idi və həmişə onlara səs verirdi. Kralın məhkəmə prosesində Peyn XVI Lüdoviqin sürgün edilməsini təklif edir və kralın edamının böyük siyasi yanlışlıq olacağını kütlənin diqqətinə çatdırır. Edam əvəzinə o kralın Amerikaya sürgün edilməsini təklif edir və kralın orada azadlıq və ədalətli hakimiyyət prinsiplərinə əsaslanan respublika idarəetmə sistemində ictimai rifahın necə çiçəkləndiyini öz gözləri ilə görəcəyini bildirir. Montanyarlar Peynin krala havadarlığını heç cür bağışlaya bilmirlər. Jirondistlərin məğlubiyyətindən sorna Peyn həbs olunur, ölümə məhkum edilir və yalnız möcüzə sayəsində edamdan qaça bilir. Dustaq olduğu vaxt özünün məşhur "Ağıl əsri" məqaləsini qələmə alır. Bu əsərdə Peyn İncilin təhlilində rasional təndiq üsullarını tətbiq etməyə cəhd göstərir.
Dini görüşlərində Peyn ingilis deistlərinin ardıcılı idi. Onun məqsədi özünün ifadə etdiyi kimi İncilin və xristian mifologiyasının nüfuzunu sarsıtmaq idi. 1795-ci ildə Peyn özünün siyasi baxışları əks olunmuş kiçik bir traktatını dərc etdirir. 1797-ci ildə o, teofilantropik dərnək təsis edir. Bu dərnəyin görüşlərində o özünün mövhumatdan ayrılmış dininin əsaslarını qoyur. 1804-cü ildə Peyn Amerikaya yollanır. Prezident Tomas Cefferson Peynin Amerikanın azadlığında göstərdiyi xidmətlərini xatırlayaraq bir gəmini onun ixtiyarına verir. Ozünün yenə də böyük sevinc hissi ilə qarşılanacağını düşünən Peyn dərindən yanılır. "Ağlın əsri" əsəri Amerika cəmiyyətini əsərin müəllifinə qarşı qoyur. Ən yaxın dostları belə ondan öz döndərir. Peyn bunlara dözə bilməyərək içkiyə qurşanır. O Nyu-Yorkda hamı tərəfindən atılmış, lakin rahat bir halda, həyatını heç də əbəs yerə yaşamadığı hissi ilə vəfat edir. "Mənim həyatım bəşəriyyət üçün xeyirli oldu, mən bacardığım qədər yaxşılıq etdim və odur ki tanrının mərhəmətinə ümid edərək rahat ölürəm".
Peyn həm siyasi, həm də dini baxışlarında rasionalizmin tipik nümayəndəsi idi. Onun qədər insan ağlına inana biləcək ikinci şəxs yox idi. Bəzən fikirlərini olduqca sadəlövhlüklə bildirdiyindən özünə kifayət qədər düşmən qazanmışdı. Lakin şübhəsiz ki, Peyn sağlam düşüncəsi, güclü məntiqi və özünü gözəl və aydın ifadə etmə qabiliyyətinə görə başqalarından fərqlənirdi. Peyn sözün əsl mənasında xalq tribunu idi. Bu təkcə onun sadə xalqın başa düşə biləcəyi dildə danışmaq qabiliyyəti ilə bağlı deyildi, həm də həyatının ən aparıcı ideyalarını məhz xalqa xidmətdə görməsində idi. Bencamin Franklinin məşhur "Mənim vətənim, harda azadlıq varsa, oradır" kəlamına bir qədər düzəliş verən Peyn isə belə deyirdi: "Mənim vətənim oradır ki, orda azadlıq yoxdur, amma insanları azadlıq əldə etmək üçün vuruşurlar". Bu sözlər onu xarakterizə edə biləcək ən yaxşı sözlərdir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Thomas Paine (fr.). / Assemblée nationale
- http://www.ushistory.org/paine.
Xarici kəçidlər
- Tomas Peynin şəxsi vebsaytı 2009-04-16 at the Wayback Machine
- Dəyişik yönləriylə Tomas Peyn 2015-03-30 at the Wayback Machine
- Tomas Peynin teolojik çalışmaları
- Tomas Peyn cəmiyyəti
- Tomas Peynin Dini ve Politik filosofisi
- Tomas Peynin həyatı
- Tomas Peynin sözləri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tomas Peyn ing Thomas Paine 29 yanvar 9 fevral 1737 8 iyun 1809 Qrinvic Villic d Nyu York stati meshur ingilis publisisti inqilabcisi ve intellektuali Tomas PeynDogum tarixi 29 yanvar 9 fevral 1737Vefat tarixi 8 iyun 1809 1809 06 08 72 yasinda Vefat yeri Qrinvic Villic d Manhetten Nyu York Nyu York stati ABSDefn yeri Nyu Rasel d Fealiyyeti filosof siyasetci yazici tesebbuskar jurnalist nasir publisistUzvluyu Amerika Felsefe Cemiyyeti d Vikianbarda elaqeli mediafayllarFealiyyetiTomas Peyn tehsilini yerli mektebde almis genc yaslarinda gomruk memuru kimi islemis lakin mueyyen sebeblerden isden azad edilmisdi 1774 cu ilde Ingilterede tanis oldugu Bencamin Franklinin deveti ile ABS ye yollanmisdir Bu Birlesmis Statlar ve Ingiltere arasindaki muharibe erefesinde bas tutur ABS de izdihamli kutle qarsisinda cixis eden Peyn o dovr Ingiltere hakimiyyetini amansiz tenqid atesine tutaraq amerikalilari ozlerini musteqil elan etmeye cagirmisdir 1775 ci ilde Konqresin tapsirigi esasinda koloniyalarin muracietini catdirmaq meqsedile Ingiltereye yollanir Muraciet cavabsiz qaldiqda Peyn Amerikaya qayidir ve ozunun Saglam Dusunce ing Common Sense brosursini derc etdirir Peyn bu eserinde her bir xalqin ozunun arzuladigi hokumeti qurmaq huququna malik oldugunu gosterir Corc Vasinqtonun sozlerine gore Peynin brosursi suurlarda cevrilise sebeb oldu elan olunduqdan sonra ABS ve Ingiltere arasinda muharibe baslayir ve Peyn Vasinqtonun dusergesine yollanaraq Amerika ordusunun numayis etdirdiyi sucaeti tesvir eden Amerika Bohrani qezetini nesr etdirir Bele meqalelerden biri Vasinqtonun emri ile esgerlerin gundelik emr yerine oxunur ve ordunu o derecede ruhlandirir ki doyuse atilan amerikali esgerler Peynin meqalesinden olan ilk kelmeni durmadan tekrarlayirlar Insan ruhunun gucunu numayis etdirmeyin vaxti geldi Tomas Peynin heyatini kecirdiyi ev Bunlarin sayesinde Peyn Amerikada Vasinqtondan sonra ikinci en meshur adam sayilir 1780 ci ilde Carlstoun ingilisler terefinden ele kecirilende Vasinqton cixilmaz veziyyete dusur Bu vaxt Peyn herbi xercleri odemek ucun milli iltizam teskil etmeyi teklif edir ve ozu 500 dollar yazdirir 1781 ci ilde o Amerika hokumetinin qerari ile Parise maddi yardim almaq ucun gonderilir ve bu tapsirigin ohdesinden ugurla gelir Tomas Peynin bustu Nyu York Muharibeden sonra Peyn Ingiltereye qayidir Peyn Berns ve Vordvordla birge 1789 cu ilde bas veren Fransa inqilabini butun beseriyyetin azadliginin baslangici adlandiraraq alqislayir 1790 ci ilde Bork Fransa inqilabi haqqinda dusunceler eserini derc etdirende Peyn Borka qarsi Insanin huququ The Rights for Man adli boyuk bir meqale ile cixis edir Peyn bu meqalesinde insanin tebii huquqlarini mudafie edir Peynin fikrince insan ictimai birliye oz tebii huquqlarini qurban vermek ucun deyil huquqlarinin bir qismini cemiyyetin maraqlarina guzeste getmekle onlarin temin edilmesi meqsedile daxil olur Ozunden sonra fikir azadligi vicdan azadligi ve basqalarina zerer yetirmeden oz xosbextliyi ucun calismaq huququnu qoyur Borkla bu mesele baresinde mubahise aparan Peyn en cuzi vergi veren fransiza bele sesverme huququ bexs eden Fransanin yeni konstitusiyasini alqislayir ve bununla yanasi Ingiltere konstitusiyasini siddetli tenqid atesine tutur Hakimiyyet meqalenin muellifini teqib etmek qerarina gelir 1792 ci ilin mayinda Peyne qarsi kral ve konstitusiyani tehqir etme ittihami ireli surulur Milli Konventin uzvu olan ve Parisde yasayan Peyn mehkemede ozu istirak ede bilmediyinden kitabinin ve sexsiyyetinin mudafiesini meshur vekil Tomas Erskine hevale edir Genc Erskinin mehkemedeki mohtesem cixisina baxmayaraq mehkeme Peyni muqessir elan edir Konventin uzvu olan Peyn jirondistlerin qeti terefdari idi ve hemise onlara ses verirdi Kralin mehkeme prosesinde Peyn XVI Ludoviqin surgun edilmesini teklif edir ve kralin edaminin boyuk siyasi yanlisliq olacagini kutlenin diqqetine catdirir Edam evezine o kralin Amerikaya surgun edilmesini teklif edir ve kralin orada azadliq ve edaletli hakimiyyet prinsiplerine esaslanan respublika idareetme sisteminde ictimai rifahin nece ciceklendiyini oz gozleri ile goreceyini bildirir Montanyarlar Peynin krala havadarligini hec cur bagislaya bilmirler Jirondistlerin meglubiyyetinden sorna Peyn hebs olunur olume mehkum edilir ve yalniz mocuze sayesinde edamdan qaca bilir Dustaq oldugu vaxt ozunun meshur Agil esri meqalesini qeleme alir Bu eserde Peyn Incilin tehlilinde rasional tendiq usullarini tetbiq etmeye cehd gosterir Tomas Peynin heykeli Dini goruslerinde Peyn ingilis deistlerinin ardicili idi Onun meqsedi ozunun ifade etdiyi kimi Incilin ve xristian mifologiyasinin nufuzunu sarsitmaq idi 1795 ci ilde Peyn ozunun siyasi baxislari eks olunmus kicik bir traktatini derc etdirir 1797 ci ilde o teofilantropik dernek tesis edir Bu derneyin goruslerinde o ozunun movhumatdan ayrilmis dininin esaslarini qoyur 1804 cu ilde Peyn Amerikaya yollanir Prezident Tomas Cefferson Peynin Amerikanin azadliginda gosterdiyi xidmetlerini xatirlayaraq bir gemini onun ixtiyarina verir Ozunun yene de boyuk sevinc hissi ile qarsilanacagini dusunen Peyn derinden yanilir Aglin esri eseri Amerika cemiyyetini eserin muellifine qarsi qoyur En yaxin dostlari bele ondan oz donderir Peyn bunlara doze bilmeyerek ickiye qursanir O Nyu Yorkda hami terefinden atilmis lakin rahat bir halda heyatini hec de ebes yere yasamadigi hissi ile vefat edir Menim heyatim beseriyyet ucun xeyirli oldu men bacardigim qeder yaxsiliq etdim ve odur ki tanrinin merhemetine umid ederek rahat olurem Peyn hem siyasi hem de dini baxislarinda rasionalizmin tipik numayendesi idi Onun qeder insan aglina inana bilecek ikinci sexs yox idi Bezen fikirlerini olduqca sadelovhlukle bildirdiyinden ozune kifayet qeder dusmen qazanmisdi Lakin subhesiz ki Peyn saglam dusuncesi guclu mentiqi ve ozunu gozel ve aydin ifade etme qabiliyyetine gore basqalarindan ferqlenirdi Peyn sozun esl menasinda xalq tribunu idi Bu tekce onun sade xalqin basa duse bileceyi dilde danismaq qabiliyyeti ile bagli deyildi hem de heyatinin en aparici ideyalarini mehz xalqa xidmetde gormesinde idi Bencamin Franklinin meshur Menim vetenim harda azadliq varsa oradir kelamina bir qeder duzelis veren Peyn ise bele deyirdi Menim vetenim oradir ki orda azadliq yoxdur amma insanlari azadliq elde etmek ucun vurusurlar Bu sozler onu xarakterize ede bilecek en yaxsi sozlerdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Thomas Paine fr Assemblee nationale http www ushistory org paine Xarici kecidlerVikianbarda Tomas Peyn ile elaqeli mediafayllar var Tomas Peynin sexsi vebsayti 2009 04 16 at the Wayback Machine Deyisik yonleriyle Tomas Peyn 2015 03 30 at the Wayback Machine Tomas Peynin teolojik calismalari Tomas Peyn cemiyyeti Tomas Peynin Dini ve Politik filosofisi Tomas Peynin heyati Tomas Peynin sozleri