Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tolerantlıq — dini dözümlülük. Yəni digər inanc və əqidələrə dözümlü yanaşma. Tolerantlıq insan hüquqları və vicdanı ilə bağlıdır. Tolerantlıq insan azadlıqları və hüqüqlarının təsdiqi, plüralizm və demokratiya əsasında formalaşır. Onun üçün həm də irqçilik, ksenofobiya, dini dözümsüzlük, terror və ekstremizmin qəbul edilməməsi xarakterikdir.
Tarixi
Dözümlülük ideyası heç də yeni deyildir, belə ki, bu haqda ilk fikirlər XVI–XVII əsrlərdə Avropada peyda olmuşdur. Bu zaman dözümlülük yalnız din və vicdan ilə bağlı olmuşdur. 1648-ci ildə imzalanmış dini dözümlülüklə bağlı ilk sənəddir. Ancaq Vestfal sülhünün ardınca gələn 30 illik müharibə və bu müharibə zamanı göstərilən dini dözümsüzlük həmin dövr üçün dözümlülüyün yetişmədiyini sübut etdi. Dözümlülük haqqında tam dolğun fikirlər yalnız II minilliyin sonunda formalaşmağa başladı.
Dözümlülük konsepsiyası
Müxtəlif qaynaqlarda tolerantlığın bəzi əsas izahları diskussiya üçün yaxşı başlanğıc nöqtə sayıla bilər. Məsələn, Etnik Ensiklopediyada Susan Mendus göstərmişdir ki, "Dözümlülük beynəlxalq səviyyədə bir şəxsin xoşlamadığı və ya əxlaqi cəhətdən yanlış saydığı hərəkətə icazə verməsi və ya bu hərəkətin qarşısını almamağıdır", buna əlavə olaraq o qeyd edir ki, "Dözümlülük tolerant şəxsin müdaxilə etmə gücü olmasını, yalnız onun bu gücdən istifadə etməkdən imtinasını tələb edir" (4,1251)
Digər bir qaynaqda, Fəlsəfə Ensiklopediyasında Maurise Kranston qeyd edir ki: "Dözümlülük xoşlanılmayan və ya bəyənilməyən hər hansı bir şeyin mövcudluğunda təmkinlik göstərmə siyasətidir".
İlk fikirdə dözümlülüyün aspektlərinin insanın xoşlamadığı şeylərdən əxlaqi inanclara qədər geniş olması göstərilir. Burada həmçinin dözümlülüyün beynəlxalq aspektdə olması da qeyd edilir və vurğulanır ki, bir kəsə və ya bir qrupa dözmə müəyyən bir istiqamətdə seçilmiş rəftar olmalıdır.
İkinci fikirdə isə dözümlülüyün yalnız insanın davranış siyasəti ilə bağlı olduğu və dözümlülüyün beynəlxalq hərəkətdən çox insanın bu gün, sabah və gələcəkdə müəyyən qaydada davranışı olduğu vurğulanır. Hər iki fikir açıq-aydın göstərir ki, dözümlülük heç də xoşbəxt dövlət demək deyildir. Dözümlülük baş verən hadisələrə məmnun olmamaq və eyni zamanda bəyənilməyən hərəkətin qarşısını almaq üçün heçnə etməməkdir. Dözümlülük doğru və yanlış, günahkar və ya günahsız, pis və yaxşı kimi üç hissəli etik konsepsiyadan fərqlənir. Burada bir tərəfdə dözümsüzlük digər tərəfdə isə başqalarının inancını qəbul etmə dayanır. Tolerantlığı başa düşməkdən ötrü tərəddüd edən digər tərəfin konsepsiyasını anlamaq çox vacibdir. Ümumilikdə götürdükdə dözümsüzlük əsasən başqasına qarşı mənfi münasibətdə olmaq və bu münasibətə qarşı hər hansı bir hərəkət etməməkdir.
Məşhur siyasi xadim Mahatma Qandinin qeyd etdiyi kimi, "Günümüzün ehtiyacı yalnız bir din deyil, müxtəlif dinlərin tərəfdarlarına qarşı qarşılıqlı hörmət və dözümlülükdür". Həqiqətən də dinlər arasında dialoqun yaradılması, qarşılıqlı hörmət göstərilməsi müasir cəmiyyətdə demokratik stabilliyin yaradılması üçün çox vacibdir.
Xalqların tolerantlığa münasibəti
Hər bir xalqın dözümlülük haqqında müxtəlif düşüncələri vardır. Məsələn, Amerikalılar dözümlülüyü öz konstitusiyalarının ayrılmaz hissəsi hesab etdiyi halda Britaniyalılar dözümlülüyü milli xarakterlərinin ayrılmaz hissəsi hesab edirlər.
Dözümlülük hər bir ölkənin vətəndaşları tərəfindən yüksək qiymətləndirilir, lakin çox zaman dözümlülük tam dərk edilmir bununda əsas səbəbi qeyri-sabit və müvəffəqiyyətsiz azadlıq təcrübəsidir. Təcrübə elə bir təsis edilmiş nümunədir ki, o, özündə formal və qeyri-formal qaydaları, davranış tərzini, qarşılıqlı münasibəti ehtiva edir. Dözümlülüyün formal qaydaları hüquqi və konstitusional, qeyri-formal qaydaları isə sosial normalardır. Bütün bunlar göstərir ki, dözümlü davranış tərzi liberal cəmiyyətin nail olmaq istədiyi əsas nailliyyətdir və dözümlülük münasibəti də onun açarıdır. Dözümlülük münasibətinin möhkəm qurulmadığı cəmiyyətdə əsasən dözümsüzlük davranışı yararanacaqdır ki, onların ünsiyyəti də, mədəniyyəti də dözümsüzlük davranışlarına məcbur edəcəkdir və beləliklə də bütün təcrübə bu davranışlar nəticəsində puç olacaqdır.
İnsan hüquqlarına dair bəyannamə
Tolerantlıq fikirlərinin yaranmasının əsasını 1948-ci il İnsan Hüqularına dair Ümumi Bəyannamənin qəbulu təşkil etdi. Bu bəyannamədə göstərilirdi ki, "insan ailəsinin bütün üzvlərinə məxsus ləyaqətin etirafı və onların bərabər, ayrılmaz hüquqları azadlıq, ədalət və ümumi dünyanın əsasını təşkil edir", "insan hüquqlarına qarşı etinasızlıq və nifrət insanın vicdanını hiddətləndirən vəhşi aktlara gətirib çıxarır". İnsan hüquqlarına dair bəyannamənin qəbul edilməsindən sonra dözümlülük barəsində bir çox aktlar və bəyannamələr qəbul edilmişdir. 1993-cü il 8–9 oktyabr tarixində Vyanada keçirilmiş Avropa Şurasının üzv Dövlətlərinin Dövlət və Hökumət Başçılarının Zirvə Toplantısında irqçiliyin yüksəlişi, xaricilərə qarşı qərəzli münasibət və antisemitizm, dözümsüzlük mühitinin inkişafı, əsasən, mühacirlərə və mühacir mənşəli insanlara qarşı zorakılıq aktlarının artması, aqressiv millətçilik və etnomərkəzçilik formasında xaricilərə qarşı yeni qərəzli münasibətin inkişafı ilə bağlı həyəcan təbili səslənmiş və bunun nəticəsi olaraq irqçilik, xaricilərə qarşı qərəzli münasibət, antisemitizm və dözümsüzlüyə qarşı mübarizə üçün Fəaliyyət Planı qəbul olunmuşdur. Bu Fəaliyyət Planı cəmiyyətin səfərbərliyi və belə halların mübarizəsinə yönəlmiş təminat və siyasətlərin təkmilləşdirilməsi və səmərəli icrası üçün lazım olan geniş sayda görüləcək tədbirləri özündə əks etdirirdi.
Tolerantlıq prinsiplərinə dair bəyannamə
1995-ci il noyabrın 16-da keçirilmiş UNESKO Baş Konfransının 28-ci sessiyasında Tolerantlıq prinsiplərinə dair bəyannamə qəbul olundu. Bu bəyannamədə vurğulanır ki, "dözümlülük, ilk növbədə insan azadlıqları və universal hüquqların etirafı əsasında formalaşan fəal münasibətdir", bununla yanaşı "dözümlülük, insan hüquqlarına dair beynəlxalq hüquq aktlarında müəyyən olunmuş normaları iddia edən, həqiqətin mütləqləşdirilməsindən və ehkamçılıqdan imtina edən bir anlayışdır".
Baxmayaraq ki, beynəlxalq hüququn əsasını hüquq bərabərliyinin pozulmaması prinsipi təşkil edir, dərinin rəngi, irq, cins, dil, din, siyasi və digər əqidələr, milli, sosial və digər mənşəli əlamətlərə dair diskriminasiya demək olar ki, dünyanın hər bir ölkəsində mövcuddur. İnsan Haqlarının BMT komissiyasının irqçililiyin müasir formaları məsələlərinə dair xüsusi məruzəçisinin məlumatlarında müxtəlif dövlətlərdə qaradərililər, ərəblər, çinlilər, müsəlmanlar, yəhudilər, qaraçılar, qarşı dözümsüzlük halları təhlil edilir.
Azərbaycanda dini tolerantlıq
Azərbaycanda tarixən dini tolerantlıq mədəniyyətinin yüksək olduğunu dəfələrlə, həm dinşünas alimlər, həm də digər dinlərin nümayəndələri etiraf etmişlər. Azərbaycan çox konfessiyalı bir ölkədir və burada tarixən müxtəlif dini və mədəni abidələr mövcuddur.
Mənbə
- SAKİT HÜSEYNOV AZƏRBAYCANDA DİNİ TOLERANTLIQ MƏDƏNİYYƏTİ: TARİX VƏ MÜASİRLİK [ölü keçid]
- Tolerantlıq demokratik cəmiyyətin əsas elementi kimi
Xarici keçidlər
- İslam və tolerantlıq 2012-05-19 at the Wayback Machine
- Azərbaycanda tolerantlıq 2010-11-20 at the Wayback Machine
- [1] Rəşid Nurməmmədov. "Tolerant mühiti ilə seçilən Oğuz rayonu dini və milli dözümlülükdə nümunəvi bölgədir". 525-ci qəzet, 22 avqust, 2013.
- [2] Rəşid Nurməmmədov. "Tolerant mühiti ilə seçilən Oğuz rayonu dini və milli dözümlülükdə nümunəvi bölgədir". 525-ci qəzet, 23 avqust, 2013.
- [3] Rəşid Nurməmmədov. "Tolerant mühiti ilə seçilən Oğuz rayonu dini və milli dözümlülükdə nümunəvi bölgədir". 525-ci qəzet, 27 avqust, 2013.
- [4] Rəşid Nurməmmədov. "Tolerant mühiti ilə seçilən Oğuz rayonu dini və milli dözümlülükdə nümunəvi bölgədir". 525-ci qəzet, 28 avqust, 2013.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tolerantliq dini dozumluluk Yeni diger inanc ve eqidelere dozumlu yanasma Tolerantliq insan huquqlari ve vicdani ile baglidir Tolerantliq insan azadliqlari ve huquqlarinin tesdiqi pluralizm ve demokratiya esasinda formalasir Onun ucun hem de irqcilik ksenofobiya dini dozumsuzluk terror ve ekstremizmin qebul edilmemesi xarakterikdir TarixiDozumluluk ideyasi hec de yeni deyildir bele ki bu haqda ilk fikirler XVI XVII esrlerde Avropada peyda olmusdur Bu zaman dozumluluk yalniz din ve vicdan ile bagli olmusdur 1648 ci ilde imzalanmis dini dozumlulukle bagli ilk seneddir Ancaq Vestfal sulhunun ardinca gelen 30 illik muharibe ve bu muharibe zamani gosterilen dini dozumsuzluk hemin dovr ucun dozumluluyun yetismediyini subut etdi Dozumluluk haqqinda tam dolgun fikirler yalniz II minilliyin sonunda formalasmaga basladi Dozumluluk konsepsiyasiMuxtelif qaynaqlarda tolerantligin bezi esas izahlari diskussiya ucun yaxsi baslangic noqte sayila biler Meselen Etnik Ensiklopediyada Susan Mendus gostermisdir ki Dozumluluk beynelxalq seviyyede bir sexsin xoslamadigi ve ya exlaqi cehetden yanlis saydigi herekete icaze vermesi ve ya bu hereketin qarsisini almamagidir buna elave olaraq o qeyd edir ki Dozumluluk tolerant sexsin mudaxile etme gucu olmasini yalniz onun bu gucden istifade etmekden imtinasini teleb edir 4 1251 Diger bir qaynaqda Felsefe Ensiklopediyasinda Maurise Kranston qeyd edir ki Dozumluluk xoslanilmayan ve ya beyenilmeyen her hansi bir seyin movcudlugunda temkinlik gosterme siyasetidir Ilk fikirde dozumluluyun aspektlerinin insanin xoslamadigi seylerden exlaqi inanclara qeder genis olmasi gosterilir Burada hemcinin dozumluluyun beynelxalq aspektde olmasi da qeyd edilir ve vurgulanir ki bir kese ve ya bir qrupa dozme mueyyen bir istiqametde secilmis reftar olmalidir Ikinci fikirde ise dozumluluyun yalniz insanin davranis siyaseti ile bagli oldugu ve dozumluluyun beynelxalq hereketden cox insanin bu gun sabah ve gelecekde mueyyen qaydada davranisi oldugu vurgulanir Her iki fikir aciq aydin gosterir ki dozumluluk hec de xosbext dovlet demek deyildir Dozumluluk bas veren hadiselere memnun olmamaq ve eyni zamanda beyenilmeyen hereketin qarsisini almaq ucun hecne etmemekdir Dozumluluk dogru ve yanlis gunahkar ve ya gunahsiz pis ve yaxsi kimi uc hisseli etik konsepsiyadan ferqlenir Burada bir terefde dozumsuzluk diger terefde ise basqalarinin inancini qebul etme dayanir Tolerantligi basa dusmekden otru tereddud eden diger terefin konsepsiyasini anlamaq cox vacibdir Umumilikde goturdukde dozumsuzluk esasen basqasina qarsi menfi munasibetde olmaq ve bu munasibete qarsi her hansi bir hereket etmemekdir Meshur siyasi xadim Mahatma Qandinin qeyd etdiyi kimi Gunumuzun ehtiyaci yalniz bir din deyil muxtelif dinlerin terefdarlarina qarsi qarsiliqli hormet ve dozumlulukdur Heqiqeten de dinler arasinda dialoqun yaradilmasi qarsiliqli hormet gosterilmesi muasir cemiyyetde demokratik stabilliyin yaradilmasi ucun cox vacibdir Xalqlarin tolerantliga munasibetiHer bir xalqin dozumluluk haqqinda muxtelif dusunceleri vardir Meselen Amerikalilar dozumluluyu oz konstitusiyalarinin ayrilmaz hissesi hesab etdiyi halda Britaniyalilar dozumluluyu milli xarakterlerinin ayrilmaz hissesi hesab edirler Dozumluluk her bir olkenin vetendaslari terefinden yuksek qiymetlendirilir lakin cox zaman dozumluluk tam derk edilmir bununda esas sebebi qeyri sabit ve muveffeqiyyetsiz azadliq tecrubesidir Tecrube ele bir tesis edilmis numunedir ki o ozunde formal ve qeyri formal qaydalari davranis terzini qarsiliqli munasibeti ehtiva edir Dozumluluyun formal qaydalari huquqi ve konstitusional qeyri formal qaydalari ise sosial normalardir Butun bunlar gosterir ki dozumlu davranis terzi liberal cemiyyetin nail olmaq istediyi esas nailliyyetdir ve dozumluluk munasibeti de onun acaridir Dozumluluk munasibetinin mohkem qurulmadigi cemiyyetde esasen dozumsuzluk davranisi yararanacaqdir ki onlarin unsiyyeti de medeniyyeti de dozumsuzluk davranislarina mecbur edecekdir ve belelikle de butun tecrube bu davranislar neticesinde puc olacaqdir Insan huquqlarina dair beyannameTolerantliq fikirlerinin yaranmasinin esasini 1948 ci il Insan Huqularina dair Umumi Beyannamenin qebulu teskil etdi Bu beyannamede gosterilirdi ki insan ailesinin butun uzvlerine mexsus leyaqetin etirafi ve onlarin beraber ayrilmaz huquqlari azadliq edalet ve umumi dunyanin esasini teskil edir insan huquqlarina qarsi etinasizliq ve nifret insanin vicdanini hiddetlendiren vehsi aktlara getirib cixarir Insan huquqlarina dair beyannamenin qebul edilmesinden sonra dozumluluk baresinde bir cox aktlar ve beyannameler qebul edilmisdir 1993 cu il 8 9 oktyabr tarixinde Vyanada kecirilmis Avropa Surasinin uzv Dovletlerinin Dovlet ve Hokumet Bascilarinin Zirve Toplantisinda irqciliyin yukselisi xaricilere qarsi qerezli munasibet ve antisemitizm dozumsuzluk muhitinin inkisafi esasen muhacirlere ve muhacir menseli insanlara qarsi zorakiliq aktlarinin artmasi aqressiv milletcilik ve etnomerkezcilik formasinda xaricilere qarsi yeni qerezli munasibetin inkisafi ile bagli heyecan tebili seslenmis ve bunun neticesi olaraq irqcilik xaricilere qarsi qerezli munasibet antisemitizm ve dozumsuzluye qarsi mubarize ucun Fealiyyet Plani qebul olunmusdur Bu Fealiyyet Plani cemiyyetin seferberliyi ve bele hallarin mubarizesine yonelmis teminat ve siyasetlerin tekmillesdirilmesi ve semereli icrasi ucun lazim olan genis sayda gorulecek tedbirleri ozunde eks etdirirdi Tolerantliq prinsiplerine dair beyanname1995 ci il noyabrin 16 da kecirilmis UNESKO Bas Konfransinin 28 ci sessiyasinda Tolerantliq prinsiplerine dair beyanname qebul olundu Bu beyannamede vurgulanir ki dozumluluk ilk novbede insan azadliqlari ve universal huquqlarin etirafi esasinda formalasan feal munasibetdir bununla yanasi dozumluluk insan huquqlarina dair beynelxalq huquq aktlarinda mueyyen olunmus normalari iddia eden heqiqetin mutleqlesdirilmesinden ve ehkamciliqdan imtina eden bir anlayisdir Baxmayaraq ki beynelxalq huququn esasini huquq beraberliyinin pozulmamasi prinsipi teskil edir derinin rengi irq cins dil din siyasi ve diger eqideler milli sosial ve diger menseli elametlere dair diskriminasiya demek olar ki dunyanin her bir olkesinde movcuddur Insan Haqlarinin BMT komissiyasinin irqcililiyin muasir formalari meselelerine dair xususi meruzecisinin melumatlarinda muxtelif dovletlerde qaraderililer erebler cinliler muselmanlar yehudiler qaracilar qarsi dozumsuzluk hallari tehlil edilir Azerbaycanda dini tolerantliqAzerbaycanda tarixen dini tolerantliq medeniyyetinin yuksek oldugunu defelerle hem dinsunas alimler hem de diger dinlerin numayendeleri etiraf etmisler Azerbaycan cox konfessiyali bir olkedir ve burada tarixen muxtelif dini ve medeni abideler movcuddur MenbeSAKIT HUSEYNOV AZERBAYCANDA DINI TOLERANTLIQ MEDENIYYETI TARIX VE MUASIRLIK olu kecid Tolerantliq demokratik cemiyyetin esas elementi kimiXarici kecidlerIslam ve tolerantliq 2012 05 19 at the Wayback Machine Azerbaycanda tolerantliq 2010 11 20 at the Wayback Machine 1 Resid Nurmemmedov Tolerant muhiti ile secilen Oguz rayonu dini ve milli dozumlulukde numunevi bolgedir 525 ci qezet 22 avqust 2013 2 Resid Nurmemmedov Tolerant muhiti ile secilen Oguz rayonu dini ve milli dozumlulukde numunevi bolgedir 525 ci qezet 23 avqust 2013 3 Resid Nurmemmedov Tolerant muhiti ile secilen Oguz rayonu dini ve milli dozumlulukde numunevi bolgedir 525 ci qezet 27 avqust 2013 4 Resid Nurmemmedov Tolerant muhiti ile secilen Oguz rayonu dini ve milli dozumlulukde numunevi bolgedir 525 ci qezet 28 avqust 2013 Hemcinin baxYer Kuresi Nizamnamesi Dunya diniVikisitatda Tolerantliq ile elaqedar sitatlar var